F. Köçərli adına Respublika
Yüklə 459,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Muzeyin əməkdaşı
14
abidələri ilə də tanınan ölkədir. Dünyada tətbiqi sənətin nadir nümunələrindən olan xalçaçılıq ölkəmizdə qədim tarixə malikdir. Xalçalar gözəl sənət incisidir. Təsadüfü deyil ki, 2010-cu
ildə Azərbaycanın ənənəvi xalçaçılıq sənəti YUNESKO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni İrsinin Qorunması siyahısına salınıb. Azərbaycan xalçaları yüksək bədii tərtibatı və toxunma texnikası baxımından özünəməxsus keyfiyyətlərə məxsusdur. Həqiqətən də, müxtəlif böyük rəmzi məna daşıyan kompozisiyası, motivlərin orijinallığı və milli koloritliyi ilə seçilən Azərbaycan xalçalarının özü kimi nadir bir muzey binasında saxlanması və qorunması istəyi çox xoş bir niyyətdən və məramdan xəbər verir. Məlumat üçün bildirək ki, ölkəmizin nadir incilərindən olan xalçaların daha geniş və səmərəli nümayişi məqsədilə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamına əsasən, muzey üçün xüsusi bina tikilib. Orijinal üslubda inşa olunan bina bükülmüş xalçanı xatırladır. Hazırda muzeyin sərgi və fondalarında 130 min 300-dən çox eksponat və əşya saxlanılır. Muzeydə xalça və xalça məmulatları, metal məmulatlar, parça, geyim və tikmə, keramika, şüşə, ağac, kağız, zərgərlik əşyaları, kitablar, fotoşəkillərdən ibarət nadir kolleksiya mühafizə olunur. Bu kolleksiyanın ziyarətçilərə təqdimatı üçün binada ideal şərait yaradılıb. Xatırladaq ki,
Azərbaycan xalçalarının qorunması və inkişaf etdirilməsi haqda müvafiq qanun da qəbul edilib. Azərbaycan dünyada Qarabağ, Gəncə, Qazax, Quba, Bakı, Şirvan və Təbriz xalçaları ilə məşhurdur. Bu xalçalar əsrlər boyu Azərbaycana şöhrət gətirmişdir. Xalq sənəti əsərləri kimi xalçalarımızda Gəmiqaya, Qobustan, Kür-Araz mədəniyyətindən qaynaqlanan elementlər,
15
ünsürlər, yüz illər sonra da yaşaya bilmiş və bugünümüzə gəlib çatmışdır. Bu rəmzlər və simvollar Azərbaycanın qədim tarixi haqqında çox şey deyir və təlqin edir. Ona görə də görkəmli alim, professor, rəssam Lətif Kərimovun təşəbbüsü ilə 1960-cı illərin sonlarında Azərbaycan Xalça Muzeyi açılıb. Həmin illərdə ulu öndər Heydər Əliyevin dəstək və təşəbbüsü ilə muzeyin fondlarının zənginləşdirilməsi üçün vəsait ayırıb. Xalça Muzeyi fəaliyyətini müstəqillik illərində Muzey Mərkəzində davam etdirilib.
Xalça Muzeyininn yeni binası xalçanı dəyərləndirən xalqımıza ən böyük töhfədir. Muzeyin “qızıl fondu”nu xovlu xalçalar təşkil edir. Bu xalçalar insanların, heyvanların, quşların üslublaşdırılmış təsviri, bitkilərin ornametləri, xalqın həyatını təsvir edən sujetli motivlərlə zəngindir. Muzeyin kolleksiyası müxtəlif növ xovsuz xalçaların nadir nümunələrini də əks etdirir. Burada palazlar, cecimlər, kilimlər, sumaxlar, həmçinin xalça məmulatları – məfrəşlər, cullar, xurcunlar, corablar toxunma texnikasına və rəngarəngliyinə görə seçilən bir çox eksponatlar təqdim olunur. Muzeyin kolleksiyasında və ekspozisiyasında digər nadir eksponatlar - bədii naxış tikmələri, parçalar və milli geyimlər, həmçinin metal, şüşə məmulatlarından və çini qablardan ibarət əl işləri nümayiş və mühafizə olunur. Bu eksponatlar bürünc dövründən başlayaraq bizim günlərədək olan müddəti əhatə edir. Əsas eksponatlar-
xalçalar qövsşəkilli divarlardan asılır. XIX əsrdə Xızıda toxunmuş, məişətdə yer süfrəsi kimi istifadə olunan, zili toxunuşlu xovsuz xalça məmulatı da çox maraqlıdır. Naxçıvanda əldə olunan qədim xovlu, xovsuz xalça məmulatları var ki, onların yan haşiyəsinin naxışları yazılardan ibarətdir. Bu hərflər əsasən ox şəkillidir. Xalq yaradıcılığında
16
ənənəyə çevrilmiş bu naxışlar əsrlər boyu nəsildən-nəslə ötürülərək mücərrəd bəzək elementinə çevrilmişdir. Təbriz xalçası da öz kompozisiya əlvanlığı, kamil bədii quruluşu ilə fərqlənir. Xalının ara sahəsi dördbucaq formalı damalar, arası şaquli və üfüqi istiqamətli zolaqlar üzərində əski əlifba ilə “talik” hüsnxət üslubundadır və “Ey badi-səba, zülf-ü pərişanıma dəymə” misrası toxunmuşdur. Bu sətirlər xalça boyu dəfələrlə təkrarlanır. Daha bir sujetli xalça Cənubi Azərbaycan milli azadlıq hərakatının başçısı Səttarxana həsr olunub. Xalçanın baş tərəfində medalyonun içərisində “Səttarxan sərdare-milli” sözləri toxunub. Xalçanın digər bir surəti Azərbaycan Xalça Muzeyində muhafizə olunur. Bu xalça hicri təqvimi ilə 1326-cı ildə (1908) toxunub. Üzərində Səttarxanın silahdaşlarının da obrazları yaradılıb. 1916-cı ildə Qarabağda toxunan orijinal ü sluba malik xalça da maraq doğurur. Bütün sənət nümunələrində, növlərində dəst-xət deyilən anlam var. Xalça sənəti də istisna deyil. Xalçalar, onlardakı naxışlar da uzaq-yaxın keçmişimizdən süzülüb gələb nişan, damğa olmaqla yanaşı, tariximizin yaddaşıdır. Xalçalar zaman-zaman öz dəyərini qat-qat artıraraq evin, ailənin ən qiymətli əşyalarından sayılıb. Bir sözlə, haqlı olaraq fəxr edirik ki, xalçaçılıq sənətimiz bu gün də yaşayır və yaşayacaqdır. Hesab edirəm ki, mədəniyyətimizi, sənətimizi dünyaya təqdim etmək üçün xalça xüsusi yerə malikdir. Təəssüf ki, bu gün maddi-mənəvi sərvətlərimizin xeyli hissəsi özümüzün deyil, məhz dünyanın müxtəlif muzey və sərgi salonlarını bəzəyir. Çünki Azərbaycanın maddi-mənəvi sərvətləri zaman-zaman xarici ölkələrə daşınıb. Məsələn, dünyanın ən böyük və qədim xalçası XVI əsrdə toxunmuş “Şeyx Səfi” sayılır. Bu nadir sənət incisi orta əsr Azərbaycan xalçaçılığının şah əsəri hesab olunur.
Yüklə 459,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|