F. Köçərli adına
Yüklə 1,33 Mb. Pdf görüntüsü
|
5 18 aprel – Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günü Biz Azərbaycan xalqının tarix və mədəniyyət abidələrinin mühafizəsinə daha çox diqqət və qayğı göstərməli, bərpa işlərini təkmilləşdirməliyik.
Heydər Əliyev,
ümumilli lider Dünya tərəqqi etdikcə ətraf mühitə, xüsusilə də memarlıq abidələrinə yeni baxış, münasibət yaranır. Hər bir memarlıq abidəsi öz varlığında təkcə doğulduğu tarixi deyil, həm də məxsus olduğu dövrün mədəni mühitini, maddi imkanını, yaradıcısının təfəkkür tərzini, düşüncəsini əks etdirir. Memarlıq abidələrinin mühafizəsi həm də maddi və mənəvi həyatımızın güzgüsünü hifz etməklə onu gələcək nəslə çatdırmaq deməkdir. Bu gün dünyanın diqqəti abidələrin mühafizəsinə yönəlib. Təbii ki, Azərbaycan dövləti də milli mədəniyyətimizin müxtəlif məqamlarını özündə əks etdirən abidələrin qorunmasında, bərpasında və gələcək nəsillərə çatdırılmasında maraqlıdır. Ümumilli liderimiz Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə bu sahədə müxtəlif tədbirlər həyata keçirilib. Heydər Əliyev siyasi kursunun layiqli davamçısı, dövlət başçısı İlham Əliyev Azərbaycan abidələrinin taleyi ilə bağlı dəfələrlə müxtəlif sərəncamlar imzalayıb, bir sıra tədbirlərin həyata keçirilməsinin təşəbbüskarı olub. Azərbaycanda memarlıq sənətinin ilk elementləri, bildiyimiz kimi, Qobustan qaya təsvirlərində və Gəmiqayada öz əksini tapmışdır. Bu, həm də onu sübuta yetirmişdir ki, Azərbaycan qədim mədəniyyət beşiklərindən biridir. XII əsrdə yaşamış Memar Əcəminin bu günümüzə qədər gəlib çıxmış abidələri, 6
müxtəlif bölgələrimizdə ucaldılmış saraylar maddi-mədəniyyət sərvətlərimizin ən gözəl nümunələridir. Var-dövləti, əmlakı talan edilib uzaqlara aparılan, bizə ancaq boş divarları qalmış Şəki Xan sarayı, Şirvanşahlar sarayı və başqa tarixi binaların özləri elə bir abidədir. Onlar yalnız Azərbaycanın deyil, dünya mədəniyyətinin inciləri sayılırlar. Hal-hazırda “İçərişəhər” YUNESKO-nun Dünya İrs Siyahısına salınmış bir abidədir. Məlumdur ki, ümumilli liderimiz Heydər Əliyev İçərişəhərin mühafizəsi ilə bağlı vaxtilə bir neçə dəfə sərəncam imzalamışdır. Hər bir abidə tarixin əks-sədasıdır. Amma onlar illəri, əsrləri, müəyyən təbii prosesləri, quruluş dəyişmələrini adladıqca müəyyən deformasiyaya məruz qalır, sökülür, dağılır, sıradan çıxır. Bu səbəbdən də hər bir abidənin insan əlinin sığalına ehtiyacı var. Prezident İlham Əliyev 2 aprel 2017-ci ildə “Azərbaycan Respublikasında monumental və memarlıq kompleksləri haqqında” sərəncam imzalamışdır. Həmin sərəncamda deyilir: “Ölkəmizin müxtəlif guşələrində ucaldılan monumental heykəltəraşlıq abidələri, xatirə-memorial və memarlıq kompleksləri bu gün artıq şəhər və kəndlərimizin görkəminin ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir. Yüksək estetik dəyərə malik olan, milli-mənəvi irsə və tarixi keçmişə dərin ehtiram duyğusu oyadan bu əsərlər Azərbaycan heykəltəraşlıq və memarlıq sənətinin gözəl nümunələridir”. Məlumdur ki, monumental heykəltəraşlıq xəzinəmizin qızıl fonduna daxil olmuş bütün abidələrin mühafizəsi və bərpası ilə bağlı ölkə başçısı aidiyyəti təşkilatların qarşısında konkret vəzifələr qoymuşdur. Həmin sərəncamda önəmli cəhətlərdən biri də budur ki, cənab İlham Əliyev XX əsrdə ucaldılmış, lakin görünüşü bugünkü dövrdə bizi qane etməyən, yəni dünya satandartlarına uyğun olmayan bəzi xatirə komplekslərinin də Azərbaycançılıq fəlsəfəsinin meyarlarına uyğunlaşdırılmasının
7
zəruri olduğunu qeyd etmişdir. Həmin sərəncamda yeni tarixi-etnoqrafik abidələrin də yaradılması nəzərdə tutulmuşdur. Ermənilərin 1988-ci ildən başlayan torpaq iddiaları Zəngəzur, Dərələyəz, İrəvan, Göyçə, Vedibasar...bölgələrindəki tarixi abidələrin zəbtinə, sıradan çıxmasına, adlarının dəyişdirilməsinə səbəb oldu. 20 faiz Azərbaycan torpaqlarının işğalı nəticəsində oradakı abidələrin, maddi mədəniyyət abidələrinin dəyəri və mövcud vəziyyəti haqqında tamamilə dəqiq məlumat yoxdur. Bu gün dünya abidələrin beynəlxalq mühafizəsi barəsində düşünür. Çox təzadlı məqamdır. Ermənistan adlanan ərazidə azərbaycanlılara məxsus yüzlərlə mədəniyyət abidələri var idi ki, ermənilər onların bir hissəsini dağıdıb. Bəzilərinin də adlarını dəyişdirərək tarixini saxtalaşdırıblar. Bu, adi hərəkət deyil, qəsdən törədilmiş cinayətdir. İşğal olunmuş ərazilərdə qalan abidələr dünya, respublika və yerli əhəmiyyətlidir. Araşdırmalar göstərir ki, ermənilərin caynaqlarına keçirdiyi rayonlarımızda 7 dünya əhəmiyyətli, 206 respublika əhəmiyyətli, 333 yerli əhəmiyyətli tarixi və mədəniyyət abidəsi vardır. Bir qədər bu abidələr haqqında məlumat verək. Füzuli şəhərinin 14 kilometr qərbində yerləşmiş Azıx mağarası bizim eradan əvvəl yaradılmışdır. Bu qeyri-adi mağara dünyanın ən qədim yaşayış məskəni sayılırdı. Aparılan araşdırmalar nəticəsində də məlumdur ki, Azıx mağarasının sakinləri əcdadlarımız olub. Təəssüf ki, dünya əhəmiyyətli bu tarixi yerdən indi ermənilər silah anbarı kimi istifadə edirlər. Şuşa özü tarix-memarlıq qoruğu kimi hifz edilirdi və dünya əhəmiyyətli şəhər-abidə sayılırdı. İndi orada ermənilər bütün tarixi abidələri yerlə-yeksan edərək yeni Şuşa qurmağa cəhd göstərirlər. Eləcə də Ağdam rayonundakı Xaçın türbəsi (1314), Cəbrayıldakı iki Tağlı Xudafərin körpüsü (XIII əsr), Kəlbəcər
Yüklə 1,33 Mb. Dostları ilə paylaş:
|