F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
49
Peterburq onu qorxudurdu, ah çəkirdi, əvvəlki dolanışığını, İxmenyevkanı, Nataşanın yaşa dolduğunu xatırlayıb ağlayırdı, deyirdi ki, Nataşanın haqqında heç düşünən yoxdur. Sonra da, daha artıq inanılan dost bir adam olmadığından, mənimlə ətraflı surətdə açıq danışmağa başlayırdı. Həmin bu vaxtda, onlar gəlməmişdən bir az əvvəl, mən ilk romanımı bitirdim, mənim ədəbi fəaliyyətim də bu romanla başlayır. Lakin bu işə təzə başladığım üçün heç bilmirdim ki, onunla nə edim. İxmenyevgilə bu barədə heç bir şey deməmişdim. Onlar az qala mənimlə dalaşırdılar ki, niyə mən boş-bekar yaşayıram, yəni qulluq eləmirəm, qulluq eləmək üçün çalışıb özümə bir yer tapmıram. Qoca İxmenyev isə, əlbəttə, bir ata kimi mənə ürəyi yanaraq, məni çox bərk, hətta acıqlı-acıqlı danlayırdı. Amma mən nə ilə məşğul olduğumu onlara deməyə utanırdım. Axı onlara necə demək olardı ki, mən qulluq eləmək istəmirəm, roman yazmaq istəyirəm! Buna görə də onları aldadırdım, deyirdim ki, mənə qulluq eləmək üçün yer vermirlər, amma mən var qüvvəmlə özümə qulluq axtarıram. Dediklərimin doğru downloaded from KitabYurdu.org
50
olub-olmadığını yoxlamağa onun vaxtı yox idi. Yadımdadır, bir gün Nataşa bizim söhbətimizə qulaq asdıqdan sonra məni sirli bir adam kimi kənara çəkdi. Gözyaşı tökə-tökə, yalvara- yalvara öz taleyim haqqında düşünməyimi məndən xahiş etdi, sonra da təkidlə məndən nə etdiyimi soruşdu. Mən ona da nə ilə məşğul olduğumu açıb demədim, onda Nataşa mənə, tənbəl, avara bir adam kimi, özümü məhv etməyəcəyimə and içdirdi. Doğrudur, mən ona nə ilə məşğul olduğumu açıb demədim, amma yadımdadır, onda mən gördüyüm iş, yazdığım ilk roman haqqında onun bircə kəlmə ürək verən sözünü eşitsəydim, bunu tənqidçilərin və ədəbiyyata qiymət verən adamların sonralar mənim barəmdə söylədikləri ən yaxşı təriflərindən yüksək tutardım! Bəli, nəhayət, mənim romanım çıxdı. Hələ o, çapdan çıxmamışdan xeyli əvvəl ədəbiyyat aləmində hay-küy başlandı. B. mənim əlyazmamı oxuyaraq uşaq kimi sevindi. Bəli! Əgər bir zaman xoşbəxtlik mənə üz vermişsə, bu heç də qazandığım müvəffəqiyyətin məstedici dəqiqələrində olmamışdır. Bu o zaman olmuşdur ki, onda mən əlyazmamı hələ heç kəsə oxumamışdım, heç kəsə göstərməmişdim. downloaded from KitabYurdu.org
51
Onda mən uzun gecələri ürək açan ümidlər və xəyallar içində, sevə-sevə, ehtiraslı əməyə qapılaraq keçirirdim. Onda mən
öz fantaziyama, yaratdığım insanlara öyrəşmişdim, elə bil ki, onlar doğrudan da, yaşayırdılar, onları sevirdim, onların sevinci ilə sevinirdim, kədəri ilə kədərlənirdim, çox vaxt da, bu sadə qəhrəmanlarım üçün lap ürəkdən ağlayırdım. Nikolay Sergeiç və Anna Andreyevna mənim müvəffəqiyyətimdən o qədər sevindilər ki, bunu heç təsvir etmək mümkün deyil, lakin onlar əvvəl buna son dərəcə təəccüb etdilər: bu onlara çox qəribə görünmüşdü! Məsələn, Anna Andreyevna heç inana bilmirdi ki, hamı tərəfindən bəyənilən və şöhrət qazanan yeni yazıçı Vanyadır, Vanya ki... və sairə və sairə... elə bir ucdan başını yelləyirdi. Qoca Nikolay Sergeiç də xeyli vaxt dediyindən dönmədi, hətta bu məsələni eşidərkən qorxdu da. Qulluq karyerasının itirildiyindən, ümumiyyətlə, bütün özündən söz quraşdıranların səliqəsiz olduqlarından danışmağa başladı. Lakin mənim haqqımda arası kəsilmədən yayılan yeni xəbərlər, jurnallardakı elanlar, bir də ki, böyük hörmət bəslədiyi adamlardan eşitdiyi bir neçə tərifli sözlər, onu öz downloaded from KitabYurdu.org
52
fikrini dəyişməyə məcbur etdi. Amma elə ki, mənim birdən- birə pullu olduğumu gördü, ədəbi əsərə necə pul verildiyini bildi, onun son şübhələri də dağıldı. O, tez bir zamanda şübhələrdən çıxıb yazıçılıq işinə tam mənası ilə və iftixarla inandı, mənim xoşbəxtliyimə bir uşaq kimi sevindi, gələcəyim haqqında böyük ümidlərə, adamı valeh edən parlaq xəyallara qapıldı. O hər gün mənim üçün yeni, yüksək mövqelər, planlar yaradırdı, bu planlarda nələr yox idi! O mənə xüsusi bir hörmət göstərməyə başladı, bu vaxta qədər mən ondan belə bir hörmət görməmişdim. Yadımdadır, bəzən elə olurdu ki, ən parlaq xəyallara qapıldığı yerdə birdən yenə də şübhələr onu bürüyür, yenə onun fikrini çaşdırırdı. O öz-özünə deyirdi: “Özündən söz quraşdıran şair! Çox qəribədir... Axı nə vaxt görünüb ki, şairlər də mötəbər adamlar sırasına çıxsınlar, rütbə sahibi olsunlar? Bunlar hamısı cızma- qaraçıdır, etibarsız adamlardır!” Mən hiss etdim ki, bu şübhələr, bu qəribə suallar çox vaxt hava qaralanda onun ağlına gəlir (O gözəl günlər bütün təfsilatı ilə mənim yadımdadır!), hava qaralanda qoca downloaded from KitabYurdu.org
53
Nikolay Sergeiç həmişə daha çox əsəbi, vasvası və daha tez mütəəssir olurdu. Mən də, Nataşa da bunu bilirdik və qabaqcadan buna gülürdük. Yadımdadır, mən Sumarokovun generallığı, Derjavinə çervon dolu burunotu qabı göndərilməsi, çariçanın özünün Lomonosovun yanına getməsi haqqında söylənilən lətifələri danışaraq, onun ürəyini açırdım, Puşkindən, Qoqoldan da söhbət edirdim. Qoca bəlkə də bu şeyləri ömründə birinci dəfə eşidirdi, lakin o etiraz edərək deyirdi: – Bilirəm, qardaş, hamısını bilirəm! Bəli! Qulaq as, Vanya, gör nə deyirəm: mən hər halda sevinirəm ki, sənin bu qoşduğun şey şeirlə yazılmayıb! Qardaş, şeir boş şeydir, sən höcət eləmə, amma qocanın sözünə inan! Mən sənin xeyrinə deyirəm: şeir xalis cəfəngiyatdır, vaxtı boş-boşuna keçirməkdir! Şeiri qoy gimnazistlər yazsın, şeir siz cavanları axırda aparıb dəlixanaya çıxarır... Tutaq ki, Puşkin böyük adamdır, buna heç kəsin sözü yoxdur! Amma şeir yazıb, ayrı bir şey yox, bu keçici bir şeydir... Bunu da deyim ki, mən onu az oxumuşam... Nəsr – başqa məsələ! Burada söz quraşdıran adam hətta başqalarına bir şey də öyrədə bilər: downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|