F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
582
doğrudan da, bir təlxəyə oxşayıram, təlxək axı açıq danışır, elə deyilmi? – Knyaz, qulaq asın, indi daha gecdir, bir də ki... – Nə? İlahi, belə də səbirsizlik olar?! Axı hara tələsirsiniz? Oturaq, şərab içə-içə, iki yaxşı dost kimi, dostcasına, səmimiyyətlə söhbət edək. Siz elə bilirsiniz ki, mən kefliyəm? Kefli də olsam, eybi yoxdur. Bu yaxşıdır, ha- ha-ha! Doğrudan da, bu dostcasına görüşlər həmişə uzun zaman yadda qalır, adam bunu çox ləzzətlə xatırlayır. İvan Petroviç, siz yaxşı adam deyilsiniz! Sizdə sentimentallıq, hissiyyat deyilən şey yoxdur. Mənim kimi bir dost üçün bircə saat vaxt sərf etmək nədir ki?! Bir də, axı bu özü də işə aiddir... Bunu başa düşməmək olarmı? Hələ bir ədəbiyyatçısınız da! Siz belə bir fürsətin əlinizə düşməsinə şükür etməlisiniz! Siz mənim şəxsiyyətimdən bir tip kimi istifadə edə bilərsiniz, ha-ha-ha! İlahi, mən bu gün nə qədər açıq danışıram, bu nə qədər xoşdur! Görünür, o lap keflənirdi. Onun üzü dəyişərək kinli bir ifadə aldı. Yəqin o istəyirdi ki, məni acılasın, sancsın, dalasın, mənə gülsün. Mən düşünərək öz-özümə dedim: downloaded from KitabYurdu.org
583
“Onun sərxoş olması bir cəhətdən yaxşıdır: sərxoş həmişə ürəyindəkini açıb deyir”. Lakin onun ağlı başında idi. Görünür, o öz vəziyyətindən həzz alırdı. – Dostum, – deyərək sözünə davam etdi, – mən indi sizə bir şeyi etiraf etdim, bəlkə də bu yersiz bir etiraf idi, dedim ki, bəzən məndə böyük bir arzu oyanır, istəyirəm ki, yeri düşəndə dilimi çıxarıb birisinə göstərim, onun ağzını əyim. Siz məni belə sadədilliklə, belə təmiz ürəklə açıq danışdığım üçün təlxəyə oxşatdınız, mən də buna lap ürəkdən güldüm. Əgər siz məni, indi sizinlə kobud, hətta bir mujik kimi nalayiq surətdə rəftar etdiyim üçün, bir sözlə, ifadə tərzini birdən dəyişməyim üçün məzəmmət edirsinizsə, ya buna təəccüblənirsinizsə, bu dəfə tamamilə haqsızsınız. Əvvəla, budur ki, mən belə danışmaq istəyirəm, ikincisi, mən öz evimdə deyiləm, sizin yanınızdayam... Yəni demək istəyirəm ki, biz indi, iki yaxşı dost kimi, içib kef eləyirik, üçüncüsü də, şıltaqlıq eləməyi mən yaman xoşlayıram. Bilirsinizmi, bir zamanlar mən şıltaqlıq üzündən hətta metafizik, filantrop da oldum, başımda da az qala, sizin ideyalarınız kimi ideyalar hərlənirdi. Bu çox-çox bundan downloaded from KitabYurdu.org
584
əvvəl idi, gəncliyimin ən xoşbəxt günlərində idi. Yadımdadır, onda mən insanpərvər bir məqsədlə öz kəndimə gəldim, məlum şeydir ki, çox yaman darıxmağa başladım. Onda, bilirsinizmi, mənim başıma nə gəldi, siz buna inanmazsınız! Darıxdığım üçün qəşəng qızlarla tanış olmağa başladım... Yenə də olmaya üz-gözünüzü qırışdırırsınız? Ey mənim cavan dostum! Biz axı indi oturub kef eləyirik! Adam ki içir – ürəyini açıb tökür! Mənim təbiətim rus təbiətidir, saxta olmayan rus təbiətidir, mən vətənpərvərəm, ürəyimi açıb tökməyi xoşlayıram, bir də fürsəti əldən verməmək, kef çəkmək lazımdır. Ölüb gedəcəyik, bizdən heç bir şey qalmayacaq. Bəli, qızlarla kef eləyirdim. Yadımdadır, bir naxırçı arvadın əri vardı, qəşəng cavan bir mujik idi. Mən onu yamanca cəzalandırdım, istədim əsgərliyə göndərim (mənim şairim, bunlar hamısı keçmişin dəcəllikləridir), bəli, istədim əsgərliyə verəm, amma vermədim. O mənim xəstəxanamda öldü... Axı onda mənim kəndimdə çox gözəl düzəldilmiş, on iki çarpayılı bir xəstəxana da vardı, özü tərtəmiz, yeri parket... Mən onu çoxdan ləğv etmişəm, amma onda həmin xəstəxana ilə fəxr downloaded from KitabYurdu.org
585
edirdim, insanpərvər idim, amma mujiki az qalmışdı ki, arvadının üstündə çubuqla döydürüm. Yenə üz-gözünüzü nə qırışdırırsınız? Bunlar hamısı keçib getmişdir. Bunu mən romantik duyğulara aludə olanda, insanlara xeyirxahlıq etmək, insanpərvər cəmiyyət düzəltmək istəyəndə etmişdim... Onda belə bir yola düşmüşdüm. O zaman döydürmüşdüm, indi döydürmərəm, indi ağız-burun əymək lazımdır, indi biz hamımız ağız-burnumuzu əyirik, zəmanəmiz belədir... Amma indi hamıdan çox, məni o axmaq İxmenev güldürür. Mən əminəm ki, mujikin başına gələn qəribə əhvalatı o yaxşı bilirdi... Bununla belə, o nə etdi? Gözəl, saf, elə bil ki, şirədən yaradılmış bir qəlbə malik olduğundan, həm də o zaman məni hədsiz dərəcədə istədiyindən, məni lap üzümə tərif eləyirdi, bu qərara gəldi ki, heç bir şeyə inanmasın, inanmadı da, yəni olan şeylərə inanmadı, on iki il mənim arxamda dağ kimi durdu, o vaxta qədər durdu ki, axırda mən onun özünə də toxunmalı oldum. Ha-ha-ha! Eh, bunlar hamısı boş-boş şeydir! İçək, mənim cavan dostum! Mənə baxın: “Sizin arvaddan xoşunuz gəlirmi?” downloaded from KitabYurdu.org
586
Onun sualına cavab vermədim. Mən ancaq ona qulaq asırdım. O ikinci şüşəni başladı. – Amma mən axşam yeməyində onlardan danışmağı xoşlayıram. Yeməkdən sonra sizi mademoiselle Phileber te- la tanış etsəm necə olar, hə? Necə bilirsiniz? Sizə nə oldu? Siz heç mənə baxmaq da istəmirsiniz... Bəli! O elə bil ki, fikrə getdi. Lakin birdən başını qaldırdı, mənalı-mənalı mənə baxıb sözünə davam etdi: – Şairim, bilirsiniz nə var, mən istəyirəm sizə təbiətin bir sirrini açım, deyəsən, bu sizə heç məlum deyil. Mən yəqin bilirəm ki, indi siz məni öz ürəyinizdə günahkar, hətta bəlkə də alçaq bir adam, əxlaqsızlıq və rəzalət əjdahası hesab edirsiniz. Amma görün mən sizə nə deyirəm! Əgər biz hamımız bütün sirlərimizi açıb söyləsəydik (bu qətiyyən insan təbiətinə xas olan şey deyil), bəli açıb söyləsəydik, nəinki başqasına, hətta ən yaxın dostlarımıza deməyə, hətta bəzən öz-özümüzə etiraf etməyə qorxduğumuz sirlərimizi söyləməkdən qorxmasaydıq, yer üzünü elə bir üfunət bürüyərdi ki, biz hamımız bu üfunətdən boğulub ölərdik. Buna görə də mötərizə içində desək, bizim kübar downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|