F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
592
– Quelle idee, mon cher 1 siz ancaq məni mətləbdən uzaqlaşdırdınız. Buvons, mon ami 2 , icazə verin qədəhinizə şərab töküm. Amma mən istəyirdim ki, sizə çox gözəl, çox maraqlı bir əhvalat söyləyim. İndi bunu sizə ümumi bir şəkildə danışım. Bir zaman mən bu xanımla tanış olmuşdum, o, yetişmiş qız idi, iyirmi yeddi-iyirmi səkkiz yaşı olardı, əla bir gözəl idi. Elə döşü, elə duruşu, elə yerişi vardı ki, gəl görəsən! Baxışı, dişi qartal baxışı kimi adamın ürəyinə sancılırdı. Lakin bu baxışlar həmişə sərt idi, ciddi idi. O özünü çox əzəmətli tutardı, deyirdin ki, ona heç yaxın durmaq olmaz. O, məşəqqətli qış kimi soyuq olması ilə ad çıxarmışdı. Hamını öz qüruru, qorxunc xeyirxahlığı ilə qorxudurdu. Bəli, qorxunc xeyirxahlığı ilə! Onun dairəsində onun kimi amansız bir hakim yox idi. O başqa qadınları nəinki qəbahətləri, hətta ən cüzi zəiflikləri üstündə pisləyərdi, özü də ən qəti şəkildə pislərdi, heç kəslə hesablaşmazdı. Onun öz dairəsində böyük nüfuzu vardı. Öz xeyirxahlıqları cəhətdən ən məğrur, ən amansız olan qarılar
1 Nə gözəl fikirdir, mənim əzizim (frans.) 2 İçək dostum(frans.) downloaded from KitabYurdu.org
593
belə ona hörmət edərdi, hətta ona yaltaqlanardılar. O hamıya, orta əsr monastırı abessası kimi, soyuq, amansız bir nəzərlə baxardı. Cavan qadınlar onun baxışları, mühakiməsi qarşısında tir-tir əsərdi. Onun bircə sözü, eyhamı adamın bütün adını batıra bilərdi, o özünü cəmiyyətdə belə tanıtmışdı, hətta kişilər də ondan qorxardı. Bundan başqa, o, sakit idi, əzəmətli idi... Axırda nə oldu? Bununla belə, bu qadından əxlaqsız bir qadın ola bilməzdi. Mənə də onun inamını qazanmaq xoşbəxtliyi müyəssər oldu. Bir sözlə, mən onun gizlin, sirli bir oynaşı oldum. Bizim əlaqəmiz, görüşümüz elə məharətlə, elə ustalıqla düzəldilmişdi ki, hətta onun ev adamlarından heç biri bu barədə zərrə qədər də şübhələnə bilməzdi. Ancaq onun çox qəşəng bir qulluqçusunun – bir fransız qadınının bu şeylərdən xəbəri vardı, lakin bu qulluqçu qıza tamamilə arxayın olmaq olardı, o da bu işdə iştirak edirdi, ancaq necə? Mən bunu indi danışmıram. Mənim yaxınlıq etdiyim bu qadın elə şəhvətli idi ki, markiz de-Sad 1 özü ondan bir çox şey öyrənə bilərdi. 1 Fransız erotik yazıçısı downloaded from KitabYurdu.org 594
Lakin onun verdiyi zövqün ən qüvvətli, ən təsirli, ən sarsıdıcı cəhəti – onun sirli və həyasızcasına olmasında idi. Qrafinyanın kübar cəmiyyətində ali mənəviyyat, yüksək əxlaq, sədaqət haqqında söylədiyi sözlərə istehza etməsi, bir də ki, onun daxili iblisanə qəhqəhələri, çirkaba atılmayan şeyləri, şüurlu olaraq, ayaq altına alıb tapdalaması, bu zövqün başlıca cəhəti, ən əsas xüsusiyyəti idi. Bunun da həddi-hüdudu yox idi, bu ən sonuncu dərəcəsinə gətirilib çatdırılmışdı, elə bir dərəcəyə çatdırılmışdı ki, ən odlu beyinlər də bunu təsəvvür edə bilməzdi. Bəli, bu zövq- təcəssüm etmiş iblisdir, lakin o, son dərəcə cazibədardır. Mən indi də o qadını həyəcansız xatırlaya bilmirəm. Kefin ən qızğın dəmində birdən dəli kimi qəhqəhə ilə gülərdi... Mən bu qəhqəhənin səbəbini başa düşərdim, tamamilə başa düşərdim, özüm də qəhqəhə ilə gülərdim... Bu əhvalatdan çox keçmişdir, lakin o yadıma düşəndə indi də həyəcandan boğuluram. Bir ildən sonra o məni başqası ilə əvəz etdi. Mən istəsəydim də, ona ziyan yetirə bilməzdim. Axı mənə kim inanardı? Görürsünüz necə arvaddır? Buna siz nə deyirsiniz, mənim cavan dostum? downloaded from KitabYurdu.org
595
Mən onun sözlərinə nifrətlə qulaq asaraq dedim: – Belə də alçaqlıq olarmı? – Siz başqa cürə cavab versəydiniz, mənim cavan dostum olmazdınız! Mən bilirdim ki, elə belə də deyəcəksiniz. Ha-ha-ha! Mon ami, dayanın, yaşayarsınız, siz də bu şeyləri başa düşərsiniz, amma indi sizə hələ qaqqa vermək lazımdır. Yox, belə olandan sonra siz daha şair deyilsiniz, o qadın həyatı başa düşürdü, ondan istifadə etməyi bacarırdı. – Axı belə vəhşilik dərəcəsinə çatmaq nəyə lazımdır? – Hansı vəhşilik dərəcəsinə? – Qadının və onunla bərabər sizin gəlib çatdığınız vəhşilik dərəcəsinə! – Hə, siz bunu vəhşilik hesab edirsiniz? Bu onu göstərir ki, siz hələ başqasının təsiri altındasınız, müstəqil deyilsiniz. Əlbəttə, mən bilirəm ki, siz müstəqil ola bilərsiniz, tamamilə əks cəhətdən, ancaq... Gəlin sadəcə danışaq, mon ami... Özünüz razı olarsınız ki, bunlar hamısı boş şeydir. – Boş şey olmayan nədir? downloaded from KitabYurdu.org 596
– Boş şey olmayan – şəxsiyyətdir, mən özüməm. Hər şey, bütün dünya mənim üçün yaranmışdır. Qulaq as, dostum, mən hələ inanıram ki, dünyada yaxşı yaşamaq olar. Bu isə nə yaxşı bir inamdır, çünki bunsuz heç pis də yaşamaq olmaz, onda gərək adam özünü zəhərləyib öldürsün. Deyirlər ki, axmağın birisi elə belə də etmişdir: filosofluq edə-edə bir səfehliyə gəlib çıxmışdır ki, hər şeyi, hər şeyi, hətta insanın bütün normal, təbii vəzifələrinin qanuniliyini də pozub dağıtmışdır, axırda o dərəcəyə çatmışdır ki, onun heç bir şeyi qalmamışdır, ondan qalan ancaq bircə sıfır olmuşdur, buna görə də demişdir ki, dünyada ən yaxşı şey – sianlı hidrogen turşusudur. Siz deyəcəksiniz ki, bu – hamletçilikdir, dəhşətli bir ümidsizlikdir, bir sözlə, yüksək, əzəmətli bir şeydir ki, bu sizin heç yuxunuza da girməz. Siz şairsiniz, amma mən sadə adamam, buna görə də deyirəm ki, məsələyə ən sadə praktik nöqteyi-nəzərdən baxmaq lazımdır. Məsələn, lap çoxdandır ki, mən özümü bütün buxovlardan, hətta vəzifələrdən azad etmişəm. Mən özümü ancaq o şeydə borclu bilirəm ki, o şey mənə bir xeyir gətirmiş olsun. Siz, əlbəttə, məsələyə belə downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|