F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
54
vətən məhəbbətindən danışar, ya da ki, belə ha, ümumiyyətlə xeyirxahlıqdan... Bəli! Mən, qardaş, fikrimi açıb deməyi bacarmıram, amma sən məni başa düşürsən, səni istədiyimdən deyirəm. Nəhayət, mən kitabı gətirəndə, hamı çaydan sonra girdə stol ətrafında oturanda qoca bir qədər himayəlik göstərirmiş kimi, əlavə etdi: – Yaxşı, yaxşı, bir oxu görək! Oxu görək, sən orada nə qoşub düzəltmisən! Sənin barəndə çox çığır-bağır salıblar! İndi görərik, görərik! Kitabı açıb oxumağa hazırlaşdım. Mənim romanım elə o axşam çapdan çıxmışdı, ondan bir nüsxə tapıb oxumaq üçün tez İxmenyevgilə gəlmişdim. Romanın əlyazmasını qabaqcadan İxmenyevgilə oxuya bilmədiyimə kədərlənir, buna çox təəssüf edirdim: əlyazması nəşriyyatda idi! Nataşa hətta acığından ağladı da, məndən küsdü də, məni məzəmmət edərək dedi ki, başqaları sənin romanını məndən tez oxuyacaq... Budur, nəhayət, biz stolun ətrafında oturmuşduq. Qoca üzünə son dərəcə ciddi və tənqidi bir ifadə verdi. O istəyirdi ki, romana çox ciddi downloaded from KitabYurdu.org
55
yanaşsın, “özü inansın”. Qarı da çox təntənəli bir sima almışdı, o az qala romanın oxunması münasibətilə təzə ləçəyini də bağlayacaqdı. O çoxdan hiss etmişdi ki, mən onun son dərəcə sevdiyi Nataşasına hədsiz bir məhəbbətlə baxıram, onunla danışanda həyəcandan nəfəsim tıxanır, gözlərimə qaranlıq gəlir, Nataşa özü də mənə əvvəlkilərdən daha aydın bir nəzərlə baxır. Bəli! Nəhayət, bu vaxt da gəlib çatdı: müvəffəqiyyət dəqiqələrilə, gözəl ümidlərlə, tam xoşbəxtliklə bərabər, hamısı bir yerdə, hamısı birdən gəlib çıxdı! Qarı da hiss etdi ki, onun qoca əri məni həddindən artıq tərifləyir, mənə və qızına xüsusi bir nəzərlə baxır... və birdən qorxdu... hər necə olsa, mən axı nə qraf, nə knyaz, nə varlı-dövlətli bir şahzadə, nə də heç olmasa gənc, gözəl, ordenli bir kollejski sovetnik, bir hüquqşünas idim! Anna Andreyevna orta olan heç nəyi xoşlamırdı. Düşünərək öz-özünə deyirdi: “Durub bunu tərifləyirlər, özü də heç məlum deyil ki, nə üçün! Söz quraşdıran, şair... Axı söz quraşdıran nə olan şeydir?”
downloaded from KitabYurdu.org 56
VI FƏSİL
Romanı onlara bir oturuma oxudum. Biz çay içən kimi başladıq, gecə saat ikiyə kimi oturduq. Qoca əvvəl qaşqabağını tökdü. O heç ağıla gəlməyən yüksək bir şey gözləyirdi, elə bir şey ki, bəlkə heç özü də başa düşmürdü, ancaq mütləq yüksək şey gözləyirdi. Bunun əvəzində isə elə adi, hamıya məlum olan elə şeylər eşitdi ki... eynən, hər gün ətrafımızda baş verən hadisələr... heç olmasa qəhrəman böyük, maraqlı bir adam, ya Roslavlev, ya da Yuri Miloslavski 1 kimi tarixi bir şəxsiyyət olaydı. Yox, bu da deyildi. Götürüb xırdaca, məzlum, hətta gicbəsər bir məmuru göstərib, elə bir məmuru ki, vitsmundirinin düymələri də qırılıb tökülmüşdür, özü də elə sadə bir dil ilə yazılmışdır ki, lap elə biz danışan kimi... Qəribədir! Qarı sualedici bir nəzərlə Nikolay Sergeiçə baxdı, hətta bir az özünü narazı göstərdi, elə bil ki, nədənsə incimişdi. Onun üzündə sanki bu sözlər yazılmışdı: “Belə boş şeyi heç çap
1 Roslavlev vəYuriMiloslavski – M.N.Zaqoskinin(1789-1852)eyni adlıromanlarının qəhrəmanları downloaded from KitabYurdu.org 57
etməyinə, oxumağına dəyərmi, hələ bir üstəlik pul da verirlər!..” Nataşa gözlərini məndən çəkmirdi, mənim dodaqlarıma, hər sözü necə ifadə etdiyimə baxırdı, özü də öz qəşəng dodaqlarını tərpədirdi. Sonrası nə oldu?! Əsərin heç yarısına çatmamışdım ki, gördüm hamının gözündən yaş axır. Anna Andreyevna lap ürəkdən ağlayırdı, bütün qəlbi ilə mənim qəhrəmanıma yazığı gəlirdi, sadəlövhlük göstərərək, ona düşdüyü bədbəxtlikdə kömək etmək istəyirdi, mən bunu onun həyəcanlı səsindən duydum. Qoca isə yüksəklik haqqında olan bütün xəyallarını unutmuşdu. Deyirdi: “Elə ilk sözdən görünür ki, hələ məqsəddən çox uzaqsan, adicə bir hekayədir, amma adamın qəlbini alt-üst eləyir, adam ətrafında baş verən hadisələri başa düşür, yadında qalır, başa düşür ki, ən məzlum adam da insandır, mənim qardaşımdır!” Nataşa qulaq asırdı, ağlayırdı, stolun altından gizlicə əlimi sıxırdı. Mən romanı oxuyub qurtardım. Nataşa yerindən qalxdı, onun yanaqları alışıb-yanırdı, gözlərində yaş damcıları vardı. Birdən o mənim əlimi tutub öpdü və otaqdan qaçıb getdi. Onun atası ilə anası bir-birinə baxdı. Qoca qızının hərəkətinə heyrət edərək dedi: downloaded from KitabYurdu.org
58
– Bəli! Gör necə həyəcanlanıb! Bunun eybi yoxdur, bu yaxşıdır, yaxşıdır, nəcib hərəkətdir! – elə bil ki, Nataşaya və nədənsə mənə haqq qazandırmaq üçün, arvadına gözucu baxaraq mızıldadı. – Nataşa yaxşı qızdır. Anna Andreyevna roman oxunarkən bir qədər həyəcan keçirtsə də, ürəyi riqqətə gəlsə də, indi mənə elə baxırdı ki, sanki bu sözləri demək istəyirdi: “Söz yox ki, İsgəndər Zülqərni qəhrəmandır, bəs axı stulları sındırmaq niyə?” və sairə... Çox çəkmədi ki, Nataşa şən və xoşbəxt halda qayıtdı, yanımdan keçərkən məni gizlincə çimdiklədi. Qoca istədi ki, yenə də mənim povestimə “ciddi” yanaşsın, lakin sevincindən özünü saxlaya bilməyib, düşdüyü təsirə qapılaraq dedi: – Hə, Vanya qardaş, yaxşı, lap yaxşı! Məni sevindirdin! Elə sevindirdin ki, heç mən bunu gözləmirdim! Yüksək deyil, böyük deyil, bu görünür... Odur, bax, orada “Moskvanın azad edilməsi” kitabı var, Moskvanın özündə yazılıb. Qardaş, elə ilk sətirdən görünür ki, necə deyərlər, onu yazan qartal kimi göydə uçub... Bilirsən, Vanya, səninki downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|