F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
773
eşidəndə ki, mən Vasilyevskiyə getmək istəyirəm, öz karetasında məni oraya aparmasını mehribanlıqla təklif etdi: – Mənim, axı təzə karetam var, siz görməmisiniz? Çox qəşəng karetadır. Biz qapıya endik. Kareta doğrudan da, qəşəng idi. Aleksandr Petroviç onu alandan bəri öz tanışlarını ona mindirib aparmaqdan böyük həzz duyur, hətta buna bir qədər mənəvi ehtiyac da hiss edirdi. Aleksandr Petroviç karetada yenə də müasir ədəbiyyat haqqında bir neçə dəfə fikir yürütməyə başladı. Mənim yanımda danışmaqdan utanmırdı, başqalarının fikrini sakitcə təkrar edirdi, bu fikirləri, inandığı, düşüncələrinə hörmət bəslədiyi hansı bir ədəbiyyatçıdansa bu günlərdə eşitmişdi. Belə hallarda bəzən o çox qəribə şeylərə hörmət bəsləyirdi. Bəzən də elə olurdu ki, başqasının fikrini yanlış söyləyirdi, ya da onu heç lazım olmayan yerdə söyləyirdi, buna görə də çox mənasız bir şey əmələ gəlirdi. Mən kirimişcə oturub ona qulaq asır, insan ehtiraslarının bu qədər müxtəlif və qəribə olmasına təəccüb edirdim. Düşünərək öz-özümə deyirdim: “Belə də adam olar: sənə pul lazımdır – özünə pul yığ, nə downloaded from KitabYurdu.org
774
qədər istəyirsən yığ, yox, bu ona azlıq eləyir, ona şöhrət də lazımdır – ədəbiyyat şöhrəti, yaxşı nəşriyyatçı, tənqidçi şöhrəti!” Bu saat o, üç gün bundan əvvəl mənim özümdən eşitdiyi bir ədəbi fikri müfəssəl surətdə mənə izah etməyə çalışır, üç gün bundan əvvəl, bu fikrin əleyhinə olaraq, mənimlə mübahisə edirdi, amma indi bu fikri öz adına çıxır. Belə unutqanlıq Aleksandr Petroviçdə tez-tez baş verir, bu sadəlövhcəsinə zəifliyi ilə o bütün dostları arasında məşhurdur. Gör indi o öz karetasında oturub natiqlik edə- edə necə sevinir, öz taleyindən necə razıdır, kefi necə kökdür! O, elmi-ədəbi söhbət açmışdır, hətta onun yumşaq, ləyaqətli, yoğun səsində alimlik hiss olunur. Lakin o get- gedə liberallaşdı, sadəlövhcəsinə skeptik bir əqidəyə keçdi, dedi ki, bizim ədəbiyyatda və ümumiyyətlə, başqa millətlərin ədəbiyyatında, heç vaxt heç kəslə düzgünlük, təvazökarlıq olmur, ancaq “bir-birinin sifətinə şillə vurmaq olur”, xüsusilə, yazmağın başlanğıcında. Mən fikirləşib deyirəm ki, Aleksandr Petroviçdə belə bir meyil vardır: o hər bir namuslu, səmimi ədəbiyyatçını, onun namusu və downloaded from KitabYurdu.org
775
səmimi olması üstündə, axmaq hesab etməsə də, hər halda sarsaq hesab edir. Əlbəttə, belə bir fikir Aleksandr Petroviçin son dərəcə sadəlövh olmasından meydana gəlir. Mən daha onun söhbətinə qulaq asmıram. Vasilyevski adasında karetadan düşüb, birbaşa özümüzünkülərin yanına yüyürürəm. Bu da on üçüncü küçə, bu da onların evi! Anna Andreyevna məni görüb barmağı ilə hədələyir, mənə əl eləyir, “sss” edib səslənir ki, mən hay-küy salmayım. – Yazıq qız indicə yatıb, sən Allah, oyatma! Ancaq o çox zəifdir, mənim əziz balam! Biz çox qorxuruq ki, onun başına bir iş gələr. Həkim deyir ki, bunun hələlik eybi yoxdur. Axı sizin o həkimdən ağıllı-başlı bir şey bilmək olur ki?! İvan Petroviç, günah deyilmi siz belə bir iş tutursunuz, sizi nahara nə qədər gözləmişik... İki gündür gəlmirsiniz!.. Mən də pıçıldayaraq Anna Andreyevnaya deyirəm: – Mən axı sizə xəbərdarlıq etmişdim ki, iki gün gəlməyəcəyəm. İşi qurtarmaq lazım idi... – Bu gün nahara gəlməyə ki, söz vermişdin! Niyə gəlmədin? Nelli, mənim mələyim, səndən ötrü yatağından durdu, onu rahat bir kresloda oturtduq, süfrəyə gətirdik. downloaded from KitabYurdu.org
776
Deyirdi ki, “sizinlə bir yerdə Vanyanı gözləyəcəyəm”. Bizim Vanya da ki, gəlmədi. Saat altı olmağa az qalıb! Harada veyllənirdin? Ay nadincin biri, nadinc! Siz onun ovqatını elə təlx elədiniz ki, heç bilmirdim necə ovundurum... Sonra əzizim birtəhər yatdı. Nikolay Sergeiç də şəhərə gedib, çay içilənə gələcək, tək qalmışdım, qorxurdum... İvan Petroviç, ona qulluq verirlər, ancaq yadıma düşəndə ki bu Permdədir – az qalır ürəyim qopsun... – Bəs Nataşa hanı? – Bağdadır, mənim balam, bağdadır! Gedin onun yanına... Nədənsə, o birtəhərdir... Heç başa düşmürəm nədir. Ah, İvan Petroviç, ürəyim dərdlə doludur!.. Deyir ki, kefim kökdür, rahatam, amma mən onun sözünə inanmıram. Vanya, get onun yanına, sonra gəl gizlincə de görüm ona nə olub... Eşidirsən? Mən daha Anna Andreyevnanın dediyini eşitmirəm, bağa yüyürürəm. Bu bağ evindir, onun uzunluğu iyirmi beş addım olar, eni də bir o qədər, özü də başdan-başa yaşıllıq içindədir. Orada üç qoca, qolu-budaqlı ağac, bir neçə cavan qayınağacı, bir neçə yasəmən, xanıməli kolu var, bir downloaded from KitabYurdu.org
777
bucaqda soruş, iki lək də bağ çiyələyi əkilmişdir, iki ensiz, əyri-üyrü yol bağı eninə-uzununa kəsmişdir. Bu bağ Nikolay Sergeiçin çox xoşuna gəlir, deyir ki, bu yaxınlarda burada göbələk də bitəcək. Lakin əsl məsələ burasındadır ki, Nelli bu bağı xoşlamışdır, onu tez-tez öz kreslosunda bu bağdakı yola çıxardırlar. Nelli indi bütün evdəkilərin pərəstişkarı olmuşdur. Budur, bu da Nataşa! O, gülərüzlə məni qarşılayır, əlini mənə uzadır. Gör o necə arıqlayıb, bənizi necə solub! O da xəstəlikdən təzə durub. Məndən soruşur ki: – Vanya, işi tamam qurtardın? – Tamam qurtardım! Bu axşam sərbəstəm. – Şükür Allaha! Tələsdin? Korladın? – Axı nə eləyim! Bunun eybi yoxdur. Belə gərgin işdə məndə bir növ xüsusi bir əsəbi həssaslıq əmələ gəlir, mən daha aydın təsəvvür edirəm, daha canlı, daha dərindən hiss edirəm, hətta üslubum da tamamilə mənə tabe olur, belə ki, bu gərgin işdə mənim yazdığım daha yaxşı çıxır. İşim yaxşıdır... – Ah, Vanya, Vanya! downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|