F. M. Dostoyevski alçaldilmiş VƏ TƏHQİr ediLMİŞ İnsanlar
Yüklə 4,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
11
görərkən duyduğum qəribə xəstə hisslər yadıma düşdü, fikirləşərək öz-özümə dedim: “O axı mənim nəyimə lazımdır? Bu can sıxan almanlar mənim nəyimə gərəkdir? Ruhun bu fantastik vəziyyəti nə üçündür? Son vaxtlarda mən özümdə hiss etdiyim bu həyəcan, mənasız şeylər üstündə keçirdiyim bu əhəmiyyətsiz həyəcanlar nə üçündür? Bu axı yaşamağa, həyata aydın gözlə baxmağa mane olur! Mənim son povestimi qəzəblə təhlil edən dərin fikirli bir tənqidçi bunu mənə söyləmişdi!” Lakin bu şeyləri düşünsəm də, öz-özümü danlasam da, yenə də durub getmirdim, xəstəlik isə öz təsirini get-gedə daha da artırırdı, axırda elə oldu ki, bu isti otağı qoyub getməyə heyfim gəldi. Frankfurt qəzetini götürdüm, iki sətir oxuduqdan sonra məni yuxu apardı. Almanlar mənə mane olmadılar. Onlar qəzet oxuyur, papiros çəkir, yarım saatdan bir, bir-birinə Frankfurtda olan bir yeniliyi, məşhur alman lətifəçisi Safirin bir məsəlini, ya da lətifəsini astadan söyləyirdilər, sonra daha artıq milli qürurla yenə qəzet oxumağa başlayırdılar. Yarım saat yatmışdım ki, bərk üşütmədən ayıldım. Mütləq evə getmək lazım idi. Lakin bu zaman baş verən bir downloaded from KitabYurdu.org
12
hadisə yenə də məni saxladı. Bayaq dedim ki, qoca stulda oturan kimi gözlərini bir yerə dikib durar, ta qalxıb gedənə kimi başqa bir şeyə baxmazdı. Mən də bir neçə dəfə bu mənasızca zillənmiş və heç bir şey sezməyən baxışların altına düşmüşdüm, duyduğum təsir çox ağır idi, hətta buna dözmək mümkün deyildi, mən də bu zaman tez durub yerimi dəyişmişdim. İndi isə qocanın baxışları altına balaca boylu, girdə bir alman düşmüşdü. O, son dərəcə təmiz və səliqəli geyinmişdi, dik duran boyunluğu lap çox kraxmallanmışdı, üzü də həddindən artıq qırmızı idi, sonradan bildim ki, o, Riqadan gəlmiş bir tacir, Millerin yaxın dostu Adam İvanıç Şultsdır, lakin o, qocanı, buraya gələn adamlardan çoxunu tanımırdı. O, məmnuniyyətlə “Dorfbarbier” 1 qəzetini oxuya- oxuya punş içirdi, birdən başını qaldıranda qocanın ona zillənmiş sakit baxışını gördü. Bu onu təəccübləndirdi. Adam İvanıç, bütün “nəcib” almanlar kimi, çox tez inciyən, vasvası bir adam idi. Kənar bir adamın belə diqqətlə və nəzakətsiz halda baxması ona çox qəribə göründü, həm də onun qüruruna toxundu. O duyduğu qəzəbi büruzə
1 “Kənd dəlləyi” – о zamanda çıxan alman qəzeti downloaded from KitabYurdu.org
13
verməyərək, gözünü bu nəzakətsiz adamdan çəkib, öz-özünə nə isə mızıldandı və dinib-danışmadan qəzeti üzünə tutdu. Lakin səbri çatmadı, bir-iki dəqiqədən sonra qəzetin üstündən şübhə ilə ona baxdı: yenə də həmin adam mənasız baxışlarını ona zilləyib durmuşdu. Adam İvanıç bu dəfə də bir söz demədi. Amma bu vəziyyət bir daha təkrar olunduqda o daha dözə bilməyib acıqlandı, öz nəcibliyini müdafiə etməyi və gözəl Riqa şəhərini buradakı nəcib adamların nəzərindən salmamağı özünə borc bildi, yəqin ki, o özünü Riqa şəhərinin nümayəndəsi hesab edirdi. Səbri tükənmiş halda əlindəki qəzeti stolun üstünə ataraq, qəzetin bənd olduğu ağacı stola çırpdı, öz ləyaqətini müdafiəyə qalxan bir adam hiddətilə, içdiyi punşdan və təkəbbüründən qızarmış halda, xırda, şişkin gözlərini onu narahat edən qocaya zillədi. Sanki onlar bir-birinin gözündəki maqnit qüvvəsinə üstün gəlmək istəyir, kimin daha tez uzanıb başını aşağı dikəcəyini gözləyirdilər. Stola dəyən ağacın səsi, Adam İvanıçın çox qəribə və gülünc bir vəziyyət alması hamının diqqətini cəlb etdi. Dükandakı müştərilər dərhal işlərini buraxıb, özlərini tox tutaraq, dinib-danışmadan, bu downloaded from KitabYurdu.org
14
iki adama maraqla baxmağa başladılar. Vəziyyət çox gülməli bir şəkil alırdı. Lakin qırmızı sifətli Adam İvanıçın meydan oxuyan gözlərinin maqnitizmi lap nahaq yerə itib getdi. Qoca heç bir şey haqqında düşünməyərək, özündən çıxan cənab Şultsa yenə də bayaqkı kimi baxırdı, buradakı adamların onunla maraqlandığını qətiyyən hiss etmirdi, elə bil ki, onun başı yerdə deyil, ayda idi. Axırda Adam İvanıçın səbri tükəndi, kəskin, nazik bir səslə çığıraraq, təhdidedici bir hərəkətlə almanca dedi: – Niyə siz mənə belə diqqətlə baxırsınız? Lakin qoca yenə də susurdu, sanki deyilən sözü başa düşmürdü, hətta onu heç eşitmirdi. Adam İvanıç rusca danışmalı oldu. Daha qəzəblə çığıraraq rus sözlərini və cümlələrini pozuq bir şəkildə ifadə edərək dedi: – Mən sizdən soruşuram, niyə siz mənə elə diqqətlə baxırsınız? – Sonra yerindən sıçrayaraq əlavə etdi. – Məni sarayda tanıyırlar, amma sizi tanımırlar! Qoca heç qımıldanmadı da. Almanlar acıqlı-acıqlı donquldanmağa başladılar. Miller də səs-küyü eşidərək, içəri downloaded from KitabYurdu.org
15
girib məsələnin nə yerdə olduğunu bildi və elə zənn etdi ki, qoca kardır, lap onun qulağına tərəf əyildi, bu qəribə adama diqqətlə baxa-baxa, Şults kimi, rus sözlərini və cümlələrini pozuq bir şəkildə ifadə edərək, var gücü ilə çığırdı: – Cənab Şults sizdən xahiş edir ki, ona belə diqqətlə baxmayasınız. Qoca qeyri-ixtiyari olaraq, Millerə baxdı: birdən onun bu vaxta qədər cansız görünən üzündə həyəcanlı bir fikrin, narahatlıq ifadə edən bir təşvişin əlaməti duyuldu. O, əl- ayağa düşdü, hıqqıldaya-hıqqıldaya şlyapasına tərəf əyildi, onu tələsə-tələsə ağacı ilə bərabər yerdən götürdü, stuldan qalxıb otaqdan çıxmağa hazırlaşdı, bu zaman onun üzündə acınacaqlı bir təbəssüm göründü: bu səhvən başqasının yerində oturan və bu yerdən qovulan kasıb bir adamın üzündə görünən və zəlillik ifadə edən bir təbəssüm idi. Bu əldən düşmüş sakit, müti və zavallı qocanın tələsməsində elə acınacaqlı, qəlbi alt-üst edən elə bir hal vardı ki, Adam İvanıçdan tutmuş, oradakı adamların hamısı, dərhal qocaya olan münasibətini dəyişdi. Aydın oldu ki, bu qoca heç kəsi downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|