Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi
Yüklə 443,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cinsi dəyişiliklər
- Yaş dəyişikləri
- Fərdi dəyişiklik
11
rütubətli rayonlarda yaşayanların, Məcələn, Uzaq Şərqdə Qazaxıstanın və Orta Asiyanın səhra və boş çöllərində yaşayan xəzlik heyvanların dərisinin tük örtüyü ölgün və tutqun olur. Xüsusilə bunların rəngi qum boz rənginə çalır. Müxtəlif rayonlarda yaşayan xəzlik heyvanların dərilərinin qalınlığı daha müxtəlif olur. Bir qayda olaraq tük örtüyü daha çox inkişaf etmiş dəriləri çox nazik olur.Şimalda yaşayan vəhşi heyvanların tük örtüyü sıx olur və bunların dəriləri cənub rayonlarında yaşayan həmin növ vəhşi heyvanların dərilərindən nazik olur. Qış və yay mövsümlü xəzlik heyvanların tük örtüyünüdə müəyyən dəyişilmələri baş verir. Belə dəyişmələrə tükün rəngi, hündürlüyü, uzunluğu, sıxlığı, ost və tiftik yüklərinin say münasibəti, forması və quruluşu daxildir. Cənub isti və yaxud rayonlarda əgər mövsüm temperaturası kəskin fərqlənmirsə o zaman belə rayonlarda yaşayan heyvanların yay və qış xəz xammalının quruluşunda o qədər dəyişiklik nəzərə çarpmır. Vəhşi heyvanların tü örtüyünün təzələnməsi prosesinə tüktökmə prosesi deyilir. Tüktğkmə prosesinin özünəməxsus coğrafiya qanunauyğunluğu vardır. Yəni vəhşi heyvanın növündən asılı olaraq heyvanın belindən,başından başlayaraq digər yerlərə yayılır. Bu yerə isə tüktökmə mərkəzi deyilir. Müxtəlif növ xəzlik heyvanlarından tük tökmə miqdarı müxtəlif olur.Məsələn,elə heyvanlar var ki,onlar ildə 1 yaxud 2 dəfə tük tökürlər.Qış yuxusuna gedən heyvanlar ildə 1 dəfə tük tökürlər. Bəzi xəzlik heyvan növləri isə,məsələn,köstəbək ildə 3 dəfə(yayda,yazda,payızda) tükünü dəyişir. İldə 2 dəfə tükünü dəyişən xəzlik heyvan cinsləri nə sünbülqıran, sincab, su siçovulu, ağ dovşan, boz dovşan samur, dələ, sibir siçovulu, sincab, şimal tülküsü, su samuru aiddir. Elə növ xəzlik heyvan cinsləri vardır ki, (adi sünbülqıran, baybak, sülüysin, burunduq, porsuq) qış yuxusuna getmə müddəti 7-9 ay davam edir. Bunlar yatan zaman yeni tük örüyü yaratmır.Bunları tüklərinin tökməsi tez bir zamanda yəni yaydan yuxuya gedən vaxt arasında baş verir. Deməli, heyvanlar yayın ortalarına 12
qədər tüklərini tökürlər. Bu zaman tük örtüyü əvvəlkindən fərqlənməklə çox nazik olur və get-gedə yuxuya gedən vaxta qədər tük örtüyü inkişaf edərək əvvəlki vəziyyətə düşə bilir. Heyvanların tük tökməsi iqlim şəraitinin dəyişilməsilə çox əlaqədardır. İlin müxtəlif vaxtlarında,hətta ayrı rayonlarda yaşayan heyvanların yaz və payız mövsümünün tüktökmə müddəti də müxtəlifdir. Bir qayda olaraq vəhşi xəzlik heyvanlarının tüktökmə müddəti 20 gündən çox olmur. Çox çətin hallarda tüktökmə prosesinin müddəti arta bilir.
fərqlilik xüsusiyyətləri nəzərə çarpmır. Buradakı fərq əlamətləri onların dərilərindəki böyüklük və ya kiçiklik ,tüklərinin uzunluğu və qalınlığı habelə,gön qatının göstəricisidir. Bir qayda olaraq erkək vəhşi heyvan cinslərinin dərisi dişilərininkindən böyük olur. Bundan əlavə erkək xəzlik heyvanların tüklərinin uzunluğu,sıxlığı dəri təbəqəsinin qalınlığı dişilərininkindən çox olur. Yaş dəyişikləri. Heyvan böyüdükcə onun dərisinin tük örtüyündə müəyyən dəyişiliklər baş verir.yenicə doğulmuş heyvan balalarının dərisinin tük örtüyü demək olar ki,yox dərəcəsindədir. Doğulduğu andan etibarən heyvan balasının tük örtüyü inkişaf etməyə başlayır. Bəzi növ heyvan balalarının yenicə doğulmuşlarından tük örtüyü daha yaxşı inkişaf etmiş olur. Kiçik xəzlik heyvan balalarının tük örtüyü böyüklərininkinə nisbətən çox fərqlənə bilir. Belə ki,onların tükləri yumşaqŞgödək,asanlıqla keçələşir, ost tükləri tiftik tüklərindən çox az fərqlənə bilir. Müəyyən vaxt keçəndan sonra balaca heyvanların tük örtüyü 2-cisi ilə əvəz olunur. Belə dəyişilmə bir növ keyfiyyətli yaşlı heyvanların xəzlərinin xassələrinə yaxınlaşa bilir.buna görə də cavan xəzlik heyvanlarının istehsalına icazə verilmir. Cavan ev heyvanlarının tük örtüyü çox qiymətli olur. Buraya dayça, qaragül və.s dəri növləri aiddir. İri ev heyvanlarının xəz dəriləri yararlı hesab edilmir. Ev
13
heyvanlarından olan qaragül cinsli yenicə doğulmuş qoyun balası dərisi çox qiymətli tük örtüyü ilə örtülmüş olur. Fərdi dəyişiklik. Xəz dərilərin yaş,cins ,mövsüm vəö bəslənmə şəraitindən aslı olmayaraq fərqli xüsusiyyətlərinə fərqi dəyişiklik deyilir. Bəzi növ xəzlik heyvanların dərisinin tük örtüyündə fərdi dəyişiklik zəif və bəzilərində isə çox olur ki,dərinin keyfiyyətinə həlledici təsir göstərir. Belə ki,su samurunun dərisində fərdi fərqlənmə xüsusiyyətləri çox zəif olur. Eyni rayonda bəslənən bu növ xəzlik heyvanların öz aralarında belə fərdi dəyişikliklər hiss olunmur. Lakin samurun dərisinin tük örtüyündə çox fərdi dəyişiliklər nəzərə çarpmır. Eyni rayonda yaşayan bir partiya dərinin eyni sortunda fərdi dəyişiklik o dərəcədədir ki, hətta onları rənginə, tükünün hündürlüyünə, yumşaqlığına və.s görə sortlara bölürlər. Fərdi dəyişiklik xüsusiyyətləri tədricən hər hansı bir əlamətdir. Məsələn, tükün rəngində baş verə bilər. Belə dəyişiklik dələ və samur dərilərini xəz örtüyünə aiddir. Bəzən tük örtüyünün rənginin normal rənglərdə fərqlənməsinə də rast gəlinir. Xəz dərilərinin rəng kənarlaşmasına daha tez rast gəlinir. Bunlara isə albenizim, mexanizm, xromizm deyilir. Albinizm dedikdə, dərinin xəz örtüyündə piqmentin olmaması başa düşülür. Bu xüsusiyyətə malik dərilər tam ağ rəngə malik tüklə örtülmüş olur. Albanizm dərilərdə bütöv hissə və zolaq halında rast gəlinir. Tam albinizm dedikdə, tük örtüyünə də piqmentin tam olmaması başa düşülür. Hissə-hissə albinizm xassəli dərilərdə ağ tüklər dərinin bir neçə yerlərində olmur.Yerdə qalan tük örtüyü isə normal tük rənginə malik olur. Zolaqlı albinizmdə tüklərin piqmentlənməsi müəyyən vaxt davam edir və bundan sonra isə dayanır. Buna görə də tüklərin, məsələn, qurtaracağı rənglənmiş olur, əsas gövdəsi isə rənglənməmiş ağ qalır. Mexanizm dedikdə, tük örtüyünün fasilə və yaxud normal halda qara rəngə boyanması başa düşülür. Mexanizmdə bütöv və hissə-hissə olur. Tam mexanizm dedikdə,tük örtüyündə sarı rəngli tüklərin olmaması başa düşülür. Yüklə 443,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|