14
1.2. Xəz yarımfabrikatlarının keyfiyyət göstəriciləri
və keyfiyyətinə qoyulan tələblər
Təbii xəzlərin keyfiyyətinə verilən tələblər müxtəlif səviyyədə ola bilər. Xəz
məmulatlarına qarşı qoyulan tələblər maddi və mədəni yaşayış səviyyəsinin
inkişafından,malların təyinatından,xammal ehtiyyatlarının olmasından,istehsalın
texnoloji və iqtisadi ikanlarından asılıdır. Xəz məmulatlarının keyfiyyətinə verilən
tələblər cəmiyyətin inkişafı ilə, elmin və texnikanın texnologiyanın, iqtisadiyyatın,
əhali tələbinin inkişafı ilə və yeni növ xammal mənbələrinin yaranması ilə əlaqədar
olaraq keyfiyyətin yaxşılaşdırılması istiqamətində daim mükəmməlləşdirilir.
Xəz məmulatları birnci növbə insanı onu əhatə edən xarici təsirlərdən
mühafizə edir. İnsan orqanizmi məlum olduğu kimi müəyyən istilik mənbəyidir.
Bu istilik kimyəvi, fiziloji proseslər nəticəsində əmələ gəlir. Bu proses insanın
üidanlanması və nəfəs alması ilə əlaqədar olaraq daim dəyişərək insanın həyat
fəaliyyətini təmin edir. Orqanizmin fəaliyyətindən və onu əhatə edən mühitdən
asılı olaraq istilik müxtəlif sürətlə dəyişilir.Lakin hər halda sağlam bədəndə istilik
dərəcəsi bir səviyyədə qalmalıdır. Odur ki,müxtəlif şəraitdə yaşayan və əmək
fəaliyyəti ilə məşğul olan insanlar özlərini isti və soyuqdan mühafizə etmək və
hərarətin sabitliyini saxlamaq üçün bədənlərini örtməyə başlayırlar. Məhz buna
görə də xəz məmulatlarının ən I əhəmiyyəti insan bədəninin soyuqdan mühafizə
etməkdən ibarətdir.
İnsanların əmək fəaliyyəti genişləndikcə mədəni səviyyəsi yüksəldikcə xəz
məmulatlarının xarici görünüşünə zövqü amillər təsir edərək onların bir insan
yaraşığı kimi işləndilməsinə səbəb olmuşdur. Beləliklə də xəz məmulatları da digər
tikili məmulatlar kimi insan yaşayışında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən əşyaya
çevrilmiş və insanların yaşına, peşəsinə, ictimai məşğuliyyətinə uyğunlaşmışdır.
İnsanları mədəni səviyyəsi və bədii fəaliyyəti inkişaf etdikcə onlar xəz
15
məmulatlarının formasına və zənginləşdirilməsinə fikir vermişdir. Ona görə xəz
məmulatlarının forma və bəzəyinin zənginləşməsi cəmiyyətin mədəniyyəti və
istehsal münasibətinin inkişafı ilə sıx əlaqədardır. Buradan da belə bir nəticəyə
gəlmək olur ki,xəz geyimləri yalnız istehsal predmeti olmayıb, həm də tədbiqi
incəsənətin obyektidir.
Xəz məmulatlarına qoyulan tələblər birinci növbədə onların təyinatına uyğun
olmalıdır. Bu da onların yüksək istisaxlamaq qabiliyyəti ilə izah olunur.
Ümumiyyətlə, xəz məmulatlarına verilən tələblər dövrü xarakterinə görə
cari və prespektiv tələblərə bölünür. Cari tələblər dedikdə, cari dövrdə istehsal
olunan və satışda olan inrixit xəz məmulatlarının keyfiyyətcə qiymətləndirilməsi
üçün nəzərdə tutulan kompleks keyfiyyət göstəriciləri başa düşülür.Bu tələblər
mövcud və qüvvədə olan standart və texniki şərtlərdə tədbiq olunmuş olur. Lakin
dövr keçdikcə bu tələblərə yenidən baxılır və onlar təkmilləşdirilir.
Cari tələblərdən fərqli olaraq prespektiv tələblər nəticə etbarılə keyfiyyətin
simvolunu yaradır. Belə ki,keyfiyyətin qiymətləndirilməsi üçün yaranan bu tələblər
kompleksi daha geniş əhatəyə malikdir. Burada texniki tərəqqinin imkanları
işçilərin yaradıcılıq qabiliyyəti və mütəşşəkkilliyi cari dövr üzrə istehsal şəraiti
texnoloji imkanlar yeni modernizasiya yeni xammal mənbələri və,s şərtlər nəzərə
alınır.Xəz məmulatlarına verilən prespektiv tələblər onların istehlak dəyərinin
yüksəldilməsinə,onları
yüksələn
əhali
tələbatını
ödəməsi
qabiliyyətini
yaxşılaşdırılmasına xidmət edir.Prespektiv tələblər gələcək dövrün imkanlarını
nəzərə almaqla yaranır.
Xəz məmulatlarına verilən tələblər xaralterinə görə isə ümumi və spesifik
tələbələrə bölünür. Xəz məmulatlarının keyfiyyətinə verilən ümumi tələblərə
onların öz təyinatına uyğunluğu öz funkiyasını yerinə yetirməsi istifadə
rahatlığı,orqanizm üçün zərərsiz olması, təmiz saxlanmasının mümkünlüyü və asan
olması estetik və iqtisadi tələblərə uyğunluğu aid edilir.
16
Xəz məmulatlarına verilən tələbləri 3 qrupa bölmək olar:
1.Xəz məmulatlarına verilən estetik tələblər
2.Xəz məmulatlartına verilən gigiyenik tələblər
3.Xəz məmulatlarına veriləns istismar tələblər
Xəz məmulatlarına verilən tələblərə daha konkret yanaşsaq aydın olur ki,
ayrı-ayrı məmulatlara verilən tələblər onların təyinatından və spesifik
xüsusiyyətlərindən asılı olaraq müxtəlif ola bilir.
Xəz mallarının estetik xassələri yalnız modadan deyil,onların hazırlandığı
materialın
xassələrindən,konstruksiyasından,həmin
məmulatın
texnoloji
emalından və digər amillərdən də asılıdır. Yuxarıda göstərilən amilləri nəzərə
almadan müasir tələbə uyğun gözəl, yaraşıqlı, yararlı, zövqü tələbi oxşayan
istehlakçını bəzəyən geyim yaratmaq olmaz.
Bütün məmulatlardan olduğu kimi xəz mallarına verilən gigiyenik tələblər
insanların həyat fəaliyyəti üçün olduqca zəruridir. Belə iş xəz məmulatlarının
gigiyenik
xassələrinin
yüksəy
olması
istehlakçının
istilik
itirməsini
azaldır,bədəndən daimi temperaturun olması üçün şərait yaradır, orqanizmin
mühafizə edir və müxtəlif iqlim şəraitində əmək qabiliyyətini saxlamağa imkan
verir. Xəz məmulatlarına verilən gigiyenik tələblər insan orqanizminin fizioloji
xüsusiyyətlərilə sıx sürətdə əlaqədardır. Xəz məmulatlarının gigiyenik funksiyasını
nəzərə alaraq bu tələbləri 2 əsas qrupa bölmək olar.
Bədəni onu əhatə edən mühitdə və mexaniki təsirlərdən mühafizə edən
gigiyenik
tələblər
bu
amillərə
aşağı
və
yüksək
temperatur,radiyasiya,külək,duman,yağış,qar və mexaniki təsirlər daxildir.
Orqanizmin normal fəaliyyəti göztərməsi üçün zərərli şəraiti,yaradılması üçün
olan tələblər bura bədəndə sabit temperaturun saxlanması, bədəndə müəyyən
maddələrin ayrılması, bədənin təmiz saxlanması, normal qan dövranının təmin
edilməsi, sərbəst nəfəs alma, maneəsiz adamın hərəkəti və.s tələblər daxildir.
Dostları ilə paylaş: |