Fakultə : «Əmtəəşünaslıq» Ixtisas : Istehlak mallarının ekspertizası və marketinqi



Yüklə 443,56 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/17
tarix29.01.2018
ölçüsü443,56 Kb.
#22930
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   17

20 

 

  Epiləndirmə əməliyyatı odur ki,ost və istiqamətləndirici tükləri dəridən yox 



edib, yalnız tiftik tüklərin saxlanması sayılır. Bu zaman tük örtüyü parla qolmaqla 

bərabər səviyyədə malik olur.Bunu isə xüsusi maşınlarda yerinə yetirilir. 

  Yolunma  əməliyyatı  prosesi  elə  növ  xəz  dərilər  üçün  tədbiq  olunur  ki, 

məslən,  samuru,  dəniz  pişiyi,  qunduz  və.s  dərilərin  tük  örtüyünə  də  çox  qaba 

quruluşlu istiqamətləndirici və alt tükləri olur.Bu nöz tükləri dəridən xüsusi yolucu 

maşınları yox edirlər. 



Tük  örtüyünün  xüsusi  emalı.  Xəz  örtüyünü  bəzi  növ  dərilərin  tük  örtüyü 

ən  çox  qoyun  dərisi,  xüsusi  termokimyəvi  və  mexaniki  əməliyyatlardan 

keçirilir.Buraya  parlaqlaşdırma  və  ütülənmə  əməliyyatları  daxildir.  Nəticə  etibarı 

ilə  dərinin  tük  örtüyü  düzəldilir  və  parlaqlığı  artırılır.Bu  növ  əməliyyatlardan 

qoyun,dovşan,  dəniz  pişiyi,  su  samuru,  qunduz,  dələ  və  sinicat,  yenot  və 

qayçılanməş tülkü dəriləri keçirilir. 

  Parlaqlaşdırma  əməliyyatı  zamanı  dərilərin  tük  örtüyünə  sirkə  və  qarışqa 

turşusu  habelə  etil  spirti  əlavə  edilir.  Bu  maddələr  dərinin  tük  örtüyünə  əlavə 

etdikdən sonra ütülənir. 

  Ütülənmə əməliyyatı keçirilmiş xəz dərilərin tük örtüyü parlaqlaşdırılmadan 

sonrakı  xassənin  saxlanmasına  kömək  edə  bilir.  Bu  məqsədlə  əvvəlcə  tük  örtüyü 

fomalin  məhlulu  ilə  isladılır  və  sonra  isə  ütüləyici  maşınlarda  yenidən  ütülənir. 

Yüksək  temrpatura  təsirindən  formallehid  disulfid  əlaqələrinə  parçalanıb  tüklərlə 

yaxşı  əlaqəyə  girərək  zülalların  əvvəlki  quruluş  xüsusiyyətlərini  pərpa  edə  bilir. 

Ütülənmiş  tüklər  bir  qədər  zəif  sarı  rəngə  çalır.  Tüklərin  saralmasının  qarşısının 

almaq məqsədilə qarışqa turşusunun əvəzinə formalin məhulu istifadə edilir. 



Suni qıvrımlığın yaradılması əməliyyatı. Hal hazırda qaragül dərilərinin tük 

örtüyünün  burulması  dərəcəsinə  oxşadılma  məqsədilə  xüsusi  maşınlarda  sıxma 

üsulu  ilə  bəzi  dərilərin  tüklərində  qıvrılma  yaradılır.Bunun  üçün  ən  çox  qoyun 

dəriləri  istifadə  olunur.  Bu  məqsədlə  əvvəlcə  tioqlikol  turşusu  məhlulu  ilə  tük 




21 

 

örtüyü 



parlaqlaşdırılır 

üst-üstə 

yığılıb 

saxlanılır,qayçılanır 

150-də 

ütülənir,perhidrol  və  amiyak  mıhsulu  ilə  turşulaşdırılır  sonra  isə  proseslər  altlnda 



basma vasitəsilə qıvrımlaşdırılır və qurudulur. 

  Kürk  dərilərində  plyonka  təbəqəsinin  yaradılmasıı.Kürk  istehsalına  gedən 

dərilərin  dəri  örtüyünün  xarici  görnüşü  artırmaq,  onu  suyun  yağış  bənzinin  

təsirlərinə 

davamlığını 

artırmaq 

məqsədilə 

üzərinə 


plyonka 

təbəqəsi 

çəkirlər.Bundan  əlavə  plyonka  təbəqəsi  dərinin  üzərindəki  çızıqları,  çopurları, 

dərin  olmayan  kəsikləridə  üstünü  örtə  bilər.  Plyonka  əmələ  gətirici  material  kimi 

hal-hazırda  xəz  istehsalında  akril  potekslərində  istifadə  olunur.Lateks  dərinin  üz 

səthində  plyonka  təbəqəsi  yarandıqda  ola  bilsin  ki,qırışıq  məsaməli  plyonka 

təbəqəsinin hissə hissə tökülməsi kimi nöqsalara rast gəlinsin.  

  Mereya  naxışının  vurulma  əhəmiyyəti.  Dəri  təbəqəsinin  üzərinə  mereya 

naxışının  vurulması  nəinki  onların  xarici  görününşünü  yüksəldir,  həm  də 

plyonkanın  yapışmasının atırmaqla gön qatını saxlaşdıra bilir. Mereyalaşdırmadan 

sonra  dərilər  histrolokla  arayışlandırılır,  qurudulur  və  darayıcı  maşınlarda  dərinin 

tük örtüyü yenidən daranır. 

  Xəz-dəri  emaldan  keçirildikdən  sonra  məmulatların  istehsalı  üçün  yararlı 

vəziyyətə  salınır.  Hazır  xəz  məmulatları  xəz  sənayesində  xəzçilik  və  tikişçilik 

müəssisələrində  istehsal  olunur.  Xəzçilik  istehsalı  zalı  emal  edilmiş  dərilər 

sortlaşdırılır,  seçilib,  yığılıb,  biçilmə əməliyyatından  keçirilir, qurudulur, ayrı-ayrı 

hissələri  bir-birinə  tikilir,  hazır  məmulatlar  sortlara  ayrılır  və  keyfiyyətcə 

qiymətləndirilir. 

 



22 

 

IKINCI FƏSIL. TƏCRÜBƏVI HISSƏ



 

2.1. Xəz-dəri yarımfabrikatlarının çeşidinin ekspertizası 

 

Dəri  və  xəz  yarımfabrikatları  bir  sıra  əlamət  üzrə,  məsələn,  növünə,  kryaja 



(qrup  üzrə),  cinsinə,  tülkünün  rəngi  və  çalarlığına,  ölçüsünə,  emal  xarakterinə, 

sortuna  və  nöqsanlı  qruplarına  görə  bölünürlər.  Dəri  və  xəz  yarımfabrikatlarının 

növü  heyvanın  növündən  asılı  olaraq  çox  müxtəlifdir.Buraya  mişovul,  tülkü 

(qırmızı, karataq tülküsü, sibir tülküsü, gümüşü-qara, platin rəngli və qara-qonur), 

ağ tülkü (bir növ tülkü cinsi),dovçan, su samuru, dələ, samur, qoxarca, vəhşi pişik, 

baybak,  sünbülqıran,  kor  siçan,  dağ  siçovulu,  anbar  siçovulu,  ev  dovşanı,  it, 

qoyun,buxara dərisi (2-4 günlük buxara cinsli quzu) qaragülçə (ölü doğulan buxara 

cinsli  quzu),  körpə  quzu  və  krım  cinsli  quzu,  merluşka  (iri  quzu),  dayça,    qulan, 

əmlik, buzov, çəpiş, nerpa və.s xəz və dərilər daxil olunur. 

Cins  əlamətlərinə  görə  yalnız  ev  heyvanlarının  dərisi  bölünür.Məslən,ev 

dovşanları şin şilla, ağ nəhəng və.s cinslərə ayrılır. 



Tük  rənginə  xəz  və  dəri  yarımfabrikatlarının  bölgüsü  azdır  ki,bu  da  başlıca 

olaraq bahalı növlərə(samur,dələ,su samuru vəs.)aiddir. 



Ölçülərinə görə xəz dərilər iri,orta və xırda olur.Ölçü bölgüsü yalnız ayrı-ayrı 

xəz və dəri növlərinə aiddir. 



Aşılama xarakterinə  görə xəz  və  dərilər  təbii  aşılanmış  yəni boyanmamış  və 

xüsusi emaldan keçirilməmi, çılanıb didilmiş, oyanmış yəni aşılandıqdan sonra bu 

və  ya  digər  rəngə  salınmış,  qırxılmış,  didilmiş  və  ya  tükü  kökdən  kəsilmiş  və 

habelə  oxşadılmış,  yəni  bahalı  dəri  növlərinə  bəzədilmiş  (dəniz  pişiyi,  qunduz, 

samur,    gümüşü-qara  tülkü)  və.s  növlərə  ayrılır.  Sort  bölgüsü  xəz  dərinin  başlıca 

olaraq  tük  qatının  keyfiyyətindən  yəni  tiftik  tükünün  sıxlığından  cod  tükünün 

inkişafından  və.s-dən  asılıdır.  Burada  xüsusi  olaraq  buxar  dərisnin  qıvrımlarının 

forması, ölçüsü və keyfiyyəti nəzərdə tutulmalıdır. 




Yüklə 443,56 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   17




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə