37
DÖST 125-70-ə uyğun gipslər keyfiyyətindən asılı olaraq I, II, III sortlara
bölünür. Hər bir sort üçün gipslər standart üzrə aşağıdakı cədvəldə verilən tələbləri
ödəməlidir.
Cədvəl 3.
Tikinti gipsinin keyfiyyətinə verilən tələblər
Göstəricilərin adı
Sortlar üçün norma
I
II
III
Narınlıq dərəcəsi 0,2 №-li ələkdən
keçirildikdə faizlə az olmamalıdır
15
20
30
Sıxılma zamanı möhkəmlik həddi
7,07x7,02 ölçülü nümunələrdə 1,5
saatdan
sonra
kq/sm
2
-dan
az
olmamalıdır
55
45
35
Əyilmə zamanı möhkəmlik həddi
4x4x16 sm ölçülü nümunəyə 1,5
saatdan
sonra
kqs/sm
2
az
olmamalıdır
27
22
17
Sıxılma zamanı möhkəmlik həddi
yarımölçülü nümunələr üzrə 1,5
saatdan sonra kq/sm
2
az olmamalıdır
55
45
35
Gxips bərkliyə 4 dəqiqədən tez olmayaraq başlamalı, qurumanın başa
çatması müddəti 30 dəqiqədən gec olmamalıdır.
Tikinti əhənginin keyfiyyətinə verilən tələblər DÖST 9179-10 üzrə
normalaşdırılır. Havada bərkiyən əhəng qeyd olunan standartda 3 sorta bölünür.
Əhəngin tərkibi aşağıdakı cədvəldə göstərilən tələblərə uyğun olmalıdır.
38
Cədvəl 4.
Havada bərkiyən tikinti əhənginin sortlar üzrə
keyfiyyət göstəriciləri normaları
Göstəricilərin adları
Normalar
Kalsiumlu əhəng
Maqneziumlu əhəng
I
II
III
I
II
III
Quru maddə aktiv CaO+HO
miqdarı faizlə az
olmamalıdır
qatqısız söndürülmüş əhəng
30
80
70
85
75
65
qatqılı söndürülməmiş
əhəng
64
52
-
64
52
-
aktiv
MgO-nun
miqdarı
faizlə az olmamalıdır
5
5
5
20 (40)
20 (40)
20 (40)
CaO
2
-nin miqdarı faizlə az
olmamalıdır
3
5
8
5
8
11
söndürülməmiş əhəngdə
yanmamış dənəciklərin
miqdarı faizlə az
olmamalıdır
7
10
12
10
15
20
itki faizi az olmamalıdır
5
7
10
7
10
13
Mötərizədə dolomit əhəng üçün MgO miqdarı göstərilmişdir.
Praktikada asbest sement məmulatlarının istehsalı üçün tətbiq edilən
elementlərdən həmçinin ağ və rəngli sement növlərindən istifadə edilir.
Bu materialların keyfiyyətinə verilən tələblər DÖST 9835-66, DÖST 965-
60, DÖST 15805-70 üzrə normalaşdırılır. Həmin standartlara görə sement növləri
aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.
39
Cədvəl 5.
Müxtəlif təyinatlı sementlərin keyfiyyətinə verilən texniki tələblər
Sementlərin adları və
markaları
Möhkəmlik həddi
Ərimə zamanı
Sıxılma zamanı
7 gün sonra
28 gün sonra
28 gün sonra
Asbest sement məmulatlarının
istehsalı üçün nəzərdə tutulan
portland sement
400
500
40
45
55
60
400
500
Ağ portland sement
300
400
500
-
-
-
45
55
60
300
400
500
Ayrı-ayrı hallarda istehsaçı və alıcının razılaşmasına uyğun olaraq bərkimə
müddətinin başqa qiymətləri buraxıla bilər. Standart üzrə həmçinin sementlərin
tərkibində olan maddələrin miqdarı normalaşdırılır. Belə ki, bütün sementlərdə
sulfid turşusunun miqdarı 3,5%-dən yuxarı olmamalıdır, portland sementdə isə 1,5-
dən aşağı və 3,5%-dən yuxarı olmamalıdır.
Maqnezium oksidinin miqdarı isə 5%-dən çox olmamalıdır.
Sementlərin narınlığı elə olmalıdır ki, ələkdən keçirildikdə onun 85%-i
ələkdən keçməlidir.
Əhəngin bütün növləri üçün narınlıq dərəcəsi aşağıdakı kimi olmalıdır.
2№-li ələkdə – 1%-dən çox olmayaraq.
3№-li ələkdə – 10%-dən çox olmayaraq.
Söndürülmüş əhənglər üçün sönmə müddəti aşağıdakı kimi olmalıdır.
40
Cədvəl 6.
Göstəricilərin adı
Sulfata davamlı
portland sement
Posoli portland
sement
Üç kalsiumlu silikatların miqdarı (3CaO,SO
2
)
faizlə çox olmamalıdır
50
normalaşdırılmır
Üç kalsiumlu alüminiumun miqdarı (3CaO
Al
2
O
3
) faizlə çox olmamalıdır
5
8
Üç kalsiumlu alüminotın (3CaO H
2
O
3
) və 4Al-
tın miqdarı faizlə çox olmamalıdır
22
normalaşdırılmır
Cədvəl 7.
Göstəricilərin adı
Sortlar üçün normalar
I sort
II sort
Quru maddədə hesablanmış aktiv CaO+MgO
faizlə miqdarı az olmamalıdır
qatqısız hidroəhəngdə
qatqılı hidroəhəngdə
67
50
60
40
CO
2
-nin miqdarı faizlə çox olmamalıdır
3
5
Əhəngin nəmliyi faizlə çox olmamalıdır
5
5
Narınlıq – qalıq faizlə çox olmamalıdır
№063
№008
2
10
2
10
Yavaş sönən əhənglər üçün 25-dən az olmayaraq, hidravlik əhənglər az
keyfiyyət göstəricilərinə görə aşağıdakı cədvələ uyğun olmalıdır.
Tikinti üçün nəzərdə tutulan hidravlik əhəngin hidravlik dərəcəsinə görə
aşağıdakı cədvələ uyğun olmalıdır.