5
Burada aşağı keyfiyyətli əhəng alınır, çünki buna kül qarışır. Qaz peçlərində
kül olmadığına görə yandırılan əhəngin keyfiyyəti yüksəlir.
Əhəng yandırılan zaman çalışmaq lazımdır ki, əhəngdaşı parçaları bərabər
qaydada yansın.
Əhəngin yarımçıq və ya həddən artıq yanması halları o zaman baş verir ki,
əhəngdaşı parçaları müxtəlif irilikdə, yaxud peçin temperaturunu həddən artıq
yüksək və ya ondan olan xəmirin miqdarını azaldır, habelə əhəngin sönməsini
ləngidir.
Əhəngin sönməsi nəticəsində suyun miqdarından asılı olaraq əhəngi ya toz,
yaxud da süd halına düşür. Toz halına salınması üçün sönməmiş əhəngin çəkisinə
nisbətən nəzəri olaraq 32%, təcrübi olaraq isə bundan 2-3 dəfə artıq, yəni 64-69%
su götürülsün ki, bu da əhəngin yağlılıq dərəcəsindən asılıdır.
Kənar qatqı az olduqda əhəng yağlı sayılır və onun sönməsi üçün artıq su
lazımdır.
Gips yapışdırıcıları gips daşının (CaSO
4
2H
2
O), yaxud gips anhidridinin
(CaSO
4
), habelə kimya sənayesinin bəzi tullantılarının emalı nəticəsində əldə
edilir.
Gips yapışdırıcılarının əsas istehsal prosesi termiki emaldan, yəni gipsin
qaynadılmasından ibarətdir. Bu zaman aşağıdakı reaksiya üzrə gips daşının
dehidratlaşması prosesi gedir.
2(CaSO
4
2H
2
O)=2(CaSO
4
0,5H
2
O)
13H
2
O
Gips daşının termiki emalı odadavamlı boruları olan qazanlarda, fırlanan
peçlərdə, buxarvermə cihazlarında, habelə şaxtaşəkilli, halqavari, kameralı və yağlı
peçlərdə aparılır. Son zamanlarda gips daşının içərisindən isti qaz keçən kürəvi və
yaxud aerobil dəyirmanlarda asılı vəziyyətdə olaraq emal edilməsi üsulu geniş
yayılmışdır. Bu üsul gips daşının dehidratlaşmasını təmin edir və gipsi tonklonlara
aparır ki, buradan da o, bunkerlərə daxil olub, orada saxlanılır.
6
Gips daşı 170-200
0
C temperaturda yandırıldıqda o qədər də möhkəm
olmayan, tez bərkiyən məhsul (inşaat gipsi) əmələ gəlir. Gips daşı 600
0
C-dən
yuxarı temperaturda yandırılanda möhkəmliyi yüksək olub, ləng bərkiyən
yapışdırıcı maddə alınır (yüksək dərəcədə davamlı gips və s.).
Gipsin özünü tutması və bərkiməsi prosesinin ləngidilməsi üçün yarımsulu
gipsin suda həllolma qabiliyyətini aşağı salan maddələrə (keratin, sümüklə ət
yapışqanı, boraks, pazsin, sulfid spirti və s.) tətbiq edilir.
Gipsin bərkiməsini sürətləndirmək üçün 2 sulu gips, natrium uporid və digər
duzlar tətbiq olunur. Bunlar gips xəmiri və yaxud məhlula qatılanda hazır
kristallaşma mərkəzləri əmələ gətirir ki, bunlar da məhluldan 2 sulu gips
kristallarının çökməsini sürətləndirir.
Maqnezium yapışdırıcısına kaustik və maqnezit kaustik dolomit daxildir ki,
bunlar
maqnezit
dolomitin
bərkimə
dərəcəsinə
çatdırması
şərti
ilə
yandırılmasından əldə edilir.
Kaustik maqnezitin keyfiyyəti materialın yandırılması prosesinin sürətindən
və temperaturundan, habelə onun parçalarının irilik və xırdalıqlarından asılıdır. Bu
material yandırılan zaman xüsusi çəkisi 3,1-3,42 sm
3
tam bircinsli məhsul əldə
etmək məqsədi güdülür.
Yandırma prosesi yastı, kameralı, şaxtalı və fırlanan peçlərdə aparılır.
Şaxtalı və fırlanan peçlərdə yandırılan materialdan daha yüksək keyfiyyətli məhsul
əldə edilir.
Hidravlik əhəng tərkibində 8-dən 20%-dək gil qatışığı olan əhəng daşının
bərkimə dərəcəsinə çatdırmaq şərtilə yandırılması nəticəsində əldə edilir. Gilin
qatılığı çox olduqda onun hidravlik xassələri də yüksək olur.
Əhəng daşı 900-1000
0
C-də şaxtalı peçlərdə yandırılır.
Yandırılan zaman ən bəsit aliminat, silikatlar və ferritlərə (kalsium 1 SoO
2
alimonat CaO
2
Ab
2
O
3
, kalsium 2 – silikat – 2CaOSOO
2
və kalsium 2 ferrit 2)
əmələ gəlir ki, bunlar da əhəngə hidravlik xassələr verir.
7
Rant sement istehsalı xammalın (əhəng maqnezium) 900-1100
0
C
temperaturda şaxtalı, halqavari, yaxud fırlanan peçlərdə yandırılıb, sonra
döyülməsindən ibarətdir. Yandırılan zaman burada (CaSO
4
) parçalanır və əmələ
gələn (CaO) demək olar ki, bütünlüklə digər oksidlərlə birləşib silikatlar,
aliminolatlar və kalsium ferritləri əmələ gəlir.
Tərkibində sərbəst kalsium oksidi olmadığından rant sementi su ilə
qarışdırıldıqda sönmür. Yandırılmış «kür» məhsul kürəvi və yaxud boruşəkilli
dəyirmanlarda döyülür, bütün dənələri 4900 deşikli ələkdən keçiriləndə qalıq 25%-
dən artıq olmalıdır.
Portlansement, sement klipkerinin narın üyüdülməsindən alınan məhsuludur.
Klipker əsasən kalsium silikatlarından ibarət olur. Istehsalına görə portlansement
yapışdırıcılar içərisində birinci yer tutur. Portlansementin keyfiyyəti xammalın
kimyəvi tərkibinin dəyişilməsindən və istehsal rejiminə, xüsusən yandırmaq
rejiminə riayət olunub-olunmamasından asılıdır.
Klipker tərkibinin sabit saxlanmasını təmin etmək üçün ilk xammalın
tərkibində ən azı 75-78% CaCO
3
və 22-25% SOO
2
, Al
2
O
3
, Fe
2
O
3
oksidləri
olmalıdır. Oksidlərin miqdarı klipkerdən aşağıdakı kimi, yəni CaO – 6067%, SoO
2
– 19-24%, H
2
O
3
– 47%, Fe
2
O
3
– 2,66% olmalıdır.
Portlansementin keyfiyyətini aşağı salan qatqılar maqnezium oksidindən
(MgO) və kükürd anhidridindən (SiO
3
) ibarətdir ki, bunların da miqdarı müvafiq
olaraq 4,5%-i və 3%-dən artıq olmalıdır. Maqnezium oksidi sement bərkiyən
zaman onun həcmində qeyri-bərabər dəyişiklikliyə səbəb olmalıdır ki, kükürd
anhidridi sulfat korroziyası prosesini sürətləndirir.
Kalsium oksidi klipkerdə digər oksidlərlə kimyəvi birləşmiş olur. Turşu
oksidləri ilə birləşmiş olan kalsium oksidi çoxalanda sementin möhkəmliyi artır və
bərkimə prosesi sürətlənir. Klipkerdə sərbəst əhəngin qalması yaxşı hal deyil,
çünki bu da maqnezium oksidi kimi, həmçinin qeyri-bərabər dəyişilməsinə səbəb
olur.
Dostları ilə paylaş: |