15
əhəngə nisbətən az miqdarda su buraxır və ona görə də binanın divarları daha tez
quruyur.
Hidravlik əhəng sortlara bölünmür.
Sement. Sementin çeşidi.
Sement ən çox yayılmış hidravlik bərkidiji materialdır. Sement sənayesi
tərəfindən çox müxtəlif növdə sementlər buraxılır. Bunlardan tijarət şəbəkəsinə
gətirilən portlandsement, ağ portlandsement, şlak-portlandsement, sulfat-şlak
sement və romansement adlı sementlərdir.
Portlandsement – narın döyülmüş klinkerdən alınan materialdır. Klinker isə
1450 dərəjəyə yaxın temperaturda yandırılmış merqellərdən, yaxud əhəng daşı (75-
78%) ilə gil materiallarının (22-25%) süni qarışığından ibarətdir. Sement boz
rəngli, bəzən də yaşıla çalan tozdur.
Portlandsement dörd markada buraxılır: «300», «400», «500» və «600». Bu
rəqəmlər sement məhlulu hazırlanan gündən etibarən 28 gündən sonra sement
nümunəsinin sıxılmağa qarşı son davamını (kq/sm
2
) göstərir.
Portlandsement geniş miqdarda beton və dəmir-beton işlərində tətbiq olunur.
Dəniz suyunun və minerallaşmış suların təsirinə rast gələsi hallarda, habelə axar
şirin suların və güjlü təzyiqlə verilən suların təsiri altında olan hallarda
portlandsementin tətbiq edilməsi məsləhət görülmür.
Ağ portlandsement – portlandsementin bir növünü təşkil edir. Bu,
tərkibində az miqdarda dəmir olan klinkerdən hazırlanır.
Ağlığının dərəjəsinə görə bu sement üç sorta (BS-1, BS-2, BS-3) və sıxanda
son davamına görə isə markalara («250», «300», «400») bölünür.
Ağ portlandsement, başlıja olaraq arxitektur-bəzək, heykəltaraşlıq və
rəngsazlıq işlərində, habelə inşaat detallarının hazırlanması üçün tətbiq edilir.
Şlak – portlandsement adi portlandsementdən tərkibindəki 20-dən 85%-
dək olan narın döyülmüş domna şlakı ilə fərqlənir. Bu sement dörd markada
(«250», «300», «400» və «500») buraxılır.
16
Şlak portlandsementi portlandsementə nisbətən minerallaşdırılmış sulara
qarşı daha davamlı olmaqla polad armaturası ilə yaxşı bərkiyir və onu
paslandırmır. Bu sement beton və dəmir-beton işlərində tətbiq edilir.
Sulfat-şlak sementi – domna şlakı (çəki etibarilə ən azı 80%), qips və bəzən
digər materialların qarışdırılıb döyülmüş məhsulundan ibarətdir. Bu sement dörd
markada («100», «150», «200», «250») buraxılır.
Sulfat-şlak sementinin minerallaşdırılmış sularına qarşı davamı şlak-
portlandsementinə nisbətən daha yuxarıdır. Bununla əlaqədar olaraq sulyat-şlak
sementi dəniz suyunda tikilən hidravlik qurğularda və çox minerallaşdırılmış
suların təsiri altında olan yeraltı qurğularda tətbiq edilir.
Romansement – 800-1100
0
temperaturda bişinjə yandırılmış təbii
merqellərdən, yaxud əhəng daşı ilə kilin süni qarışığından narın döyülüb alınan
materialdır. Romansement portlandsementdən ujuzdur, lakin davamlıq jəhətjə
ondan aşağıdır. Romansement üç markada («25», «50» və «100») buraxılır.
Romansement qurğuların yerüstü və yeraltı hissələrinin hörülməsində, habelə aşağı
markalı beton hazırlanması üçün tətbiq edilir.
Sementin keyfiyyət şərtləri.
Sementlər hamısı sortlara bölünmədən satışa buraxılır.sementlərin əsas
keyfiyyət göstərijiləri narınlıq dərəjəsindən, bərkiməsinin başlanması və
qurtarması vaxtından və sıxan zaman son davamından ibarətdir. Bu göstərijilər hər
sement üçün standartda dərj edilir. Məsələn, portlandsement üçün standartda
göstərilmişdir ki, 90 nömrəli (hər 1 sm
2
sahəsində 4900 deşiyi olan) ələkdə ələyən
zaman sementin ən azı 85 faizi keçməli, bərkiməsi 45 dəqiqədən sonra başlamalı
və ən gej 12 saatdan sonra qurtarmalı və sıxan zaman son davamı sementin
markasına müvafiq gəlməlidir.
Inşaatda yapışdırıjı materiallar əsasında çoxlu müxtəlif məmulat hazırlanır
və bunların da çeşidi ildən-ilə genişlənir.
Bu məmulatdan hazırda ən çox rast gələn silikat kərpiji, sement-qum
kirəmiti, asbestsement məmulatı, quru suvaq və gips bəzəkləridir.
17
Silikat kərpiji kvars qumu (92-94%) və sönmüş əhəng (6-8%) qatışığından
ibarət olaraq qəliblənib, sonra isə davam kəsb etməsi üçün tiyanlarda buğa verilib
hazırlanır. Belə kərpij düz paralelepiped formasında 250x120x65 mm ölçüdə olur.
Sıxanda son davamına görə silikat kərpiji «200», «150», «125», «100» və «75»
işarəli markalara bölünür. Silikat kərpiji bina tikintisində (hamam və paltaryuyan
binalardan başqa) divar materialı yerində tətbiq edilir. Özül, soba və boru üçün
silikat kərpiji yaramır, çünki uzun müddət sürən rütubət və yüksək temperatur
təsiri altında bu kərpij dağılır.
Sement-qum kirəmiti ujuz və uzun vaxt xidmət edən dam örtüyü
materialıdır. Kirəmitin qüsur jəhəti onun çəkisinin ağır olmasıdır.
Asbestsement məmulatı.
Asbestsement məmulatı asbest (20 faizədək) və portlandsementin su ilə
qarışdırılıb bərkidilməsi nətijəsində alınan məmulatdan ibarətdir.
Bu məmulata müəyyən rəng (qırmızı, yaşıl və i.a.) vermək üçün həmin
tərkibə piqment qatılır. Asbestsement məmulatı bir sıra müsbət xassələrə malikdir.
Bunlar yüngüldür, oddan qorxmur, pas tutmur, boya tələb etmir və uzun müddət
xidmət edir. Asbestsement məmulatının qüsur jəhəti odur ki, zərbə yə qarşı
müqaviməti azdır və özünün də əyilmək ehtimalı vardır.
Asbestsement məmulatının çeşidi çox zəngindir. Bunlardan ən çox rast gələn
dam örtüyü materiallarıdır (lövhə, dalğalı vərəq, yarımdalğalı vərəq, dambeli və s.
detallar) ki, bunlara da adətən şifer deyilir.
Yastı dam örtüyü lövhələri aşağıdakı üç tipdə hazırlanır:
1. Iki bujağı kəsik sıra-kvadrat formalı lövhə (marka PK-1). Bu lövhə əsas
növ sayılır.
2. Damın kənarının aşağı xəttinə düzülən beşbujaqlı kənarlıq lövhə (marka
PK-2).
3. Damın kənarlarını tərtibə salan iki bujağı kəsik düzbujaq formalı friz
lövhəsi (marka PK-3).
Hər lövhədə mismar və kütləyə qarşı düymə üçün deşiklər açılır.
Dostları ilə paylaş: |