Fan nomi: “Fiziologiya” Mavzu: “Liberin”

Fan nomi: “Fiziologiya”

Mavzu: “Liberin”

Bajardi: Mirdavurova Umida Axtam qizi

Guruh: BTS-117

Tripsin – ovqatni hazm qildiradigan ferment; gidrolazalar sinfiga kiradi. Tripsin meʼda osti bezida hosil boʼladi. Ichakda oksilni parchalaydi. Tripsin preparatlari jarohatlanganda, kuyganda, tromboz va boshqa(lar)ni davolashda baʼzi ferment va antibiotiklar bilan birga qoʼllanadi.

Ovqat hazm qilishning ahamiyati

Ovqat hazm qilish murakkab fiziologik jarayon bo'lib, bunda ovqat fizik va kimyoviy o'zgarishlar natijasida mayda zanrachalarga parchalanib, oshqozon va ichak bo`shlig`idan qon hamda limfa tomirlariga so'riladi.
Ovqat og'iz bo'shlig'ida tishlar yordamida, oshqozonda va ichakJarning mayatniksimon hamda peristaltik harakati natijasida maydalanishi fizik o'zgarish deb ataladi. Ovqat tarkibidagi oqsil, yog', uglevodlaming fermentlar ta'sirida parchalanishi kimyoviy o'zgarish deb ataladi. Ovqatni parchalovchi fermentlar uch guruhga bo'linadi:
I. Proteazalar - oqsillarni parchalovchi fermentlar.
2. Lipaza - yog'lami parchalovchi ferment.
3. Karbogidrazalar - uglevodorodlarni parchalovchi fermentlar.

Bu fermentlar til osti, jag' osti, quloq oldida, oshqozon va ichaklarning shilliq qavati ostida joylashgan bezlardan hamda oshqozon osti bezidan ishlab chiqariladi.

Fizik va kimyoviy o'zgarishlar natijasida ovqat tarkibidagi oqsillarning parchalanishidan aminokislotalar, yog'larning par¬chalanishidan glitserin va yog' kislota, uglevodlarning parchalanishidan monosaxaridlar hosil bo'ladi. Ular oshqozon-ichakJar devoridagi qon va limfa tomirlariga so'riladi.

Organizmda   moddalar  almashinuvi.   Odam   tashki   muxitdan  ovqat   kabul   qilish   organizmda  uni   o’zgarishi,  hazm   qilishini,   xosil   bo’lgan   qoldiq   moddalarning   tashqariga   chiqarilishi  moddalar   almashinuvi   deyiladi.   Moddalar  almashinuvi   natijasida   energiya  xosil   bo’ladi.   Bu  energiya   hisobiga  organlar   ish   bajaradi,  hujayralar  ko’paydi,   yosh  organizm  o’sadi   va  rivojlanadi,   tana   haroratining   doimiyligi   ta’minlanadi.  Moddalar   almashinuvchi  bir – biriga   chambarchas   bog’lik  bo’lgan   ikki  jarayon,  ya’ni  assimilyasiya  va   diaaimilyasiya   oqali  o’tadi.  Ovqat   moddalari  tarkibiy  qismlarining   hujayralarga   o’tishi   assimilyasiya   deyiladi.

Vitaminlar.   Vitaminlar   ham   yog’lar,   oqsillar,  uglevodlar,   mineral  tuzlar,  suv   kabi   organizm   uchun   zarur  bo’lgan   oziqa   moddalardan   hisoblanadi.  Rus    olimi   N. I. Lunin   ( 1853 – 1938 )  1880  yilda  organizm uchun   zarur   bo’lgan   moddalardan   biri   vitaminlar   ekanini   birinchi   bo’lib   isbotladi.  1912   yilda   K. Funk   tomonidan   vitaminlar   deb   nomlandi   ( vita – xayot   degan   ma’noni  anglatadi ).  Vitaminlarning   40  dan   ortiq   turi   bo’lib,  ular   organizmning   o’sishiga  modda   almashinuviga   immune  holatiga,   yurak – qon  tomir,  nerv   tiziminish   ish   faoliyatiga    ta’sir  ko’rsatadi.   Agar   biror   vitamin  organizmga   mutlaqo   kirmasa  gvitaminoz,   yetishmasa  gipovitaminoz,   me’yoridan   ortib  ketsa   gipervitaminoz   deyiladi.  Har  bir  vitamin   turli   hil   vazifani   bajaradi.

        A   vitamin   o’sish   vitamini  deyiladi.   U  organizmning  o’sish   va   rivojlanishida,   teri   ostki   qavati   xolatini   normal   saqlashda,  ko’z  o’tkirligini   yaxshi   bo’lishini   ta’minlashda  muhim   axamiyatga  ega.   Bu   vitamin  yetishmanganda  teri   quruqlashib,  yorilib,  nafas  yo’llari  va   oshqozon – ichak   qavatigini  yallitlanishi   kasalliklari  yuziga   keladi.   Vitamin  A  baliq  yog’ida,   sariyog’da,   tuxum   sarig’ida,   jigarda,  sabzi,  qizil   qalampir,  uruq  tarkibida  ko’p   bo’ladi.  B  gruppa   vitaminlarga  B1  ( tiamin ) ,  B2  (riboflamin ),  B6,  B12,  PP (nikotin  kislota )  kiradi.

Gidrolazalar

Gidrolazalar (EC 3)[1] kovalent bog'lanishning gidrolizlanishini katalizlovchi fermentlar sinfidir. Gidrolaza bilan katalizlanadigan reaksiyaning umumiy shakli quyidagicha:
A-B + H2O → A-OH + B-H

Agar ular polipeptid zanjirida ma'lum bir pozitsiyani egallagan bo'lsa, ular o'zgarmagan sulfgidril SH-guruhlari ishtirokida faollikni ko'rsatadi. Katalitik ta'sir gidrolazalarning ajraladigan modda bilan birikmasidan va keyinchalik gidrolazalarning o'zlari ajralib chiqishi bilan reaksiya mahsulotlarining parchalanishidan iborat. Mexanizm transferazalarning ta'siri bilan juda ko'p umumiy xususiyatlarga ega. Gidrolazalar ajraladigan guruhlarni suvga o'tkazadi, ammo ba'zilari ularni boshqa molekulalarga ham o'tkazishga qodir. Ba'zi gidrolazalar kristall shaklda (ureaza, pepsin, tripsin, ximotripsin va boshqalar) ajratilgan.