Fazalar qoidasi

Fazalar qoidasi

Asosiy texnologik jarayonlar va qurilmalar

Fazalar qoidasi

• Muvozanat holatiga erishish yo’nalishida moddaning bir fazadan ikkinchisiga o’tish jarayoniga massa o’tkazish deyiladi.
• Massa almashinish jarayonida eng kamida 3 ta modda ishtirok etadi: 1) birinchi fazani tashkil etuvchi modda; 2) ikkinchi fazani tashkil etuvchi modda; 3) bir fazadan ikkinchisiga o’tgan tarqaluvchi modda.
• Massa almashinish jarayonida muvozanat holatlarini aniqlashda fazalar qoidasidan foydalaniladi:
• bu yerda Ф – fazalar soni; C – erkinlik darajasi soni; K – sistemadagi komponentlar soni.

Bu qoidaga binoan, muvozanat holatlarini hisoblashda parametrlarining (bosim, temperatura, konsentratsiya) nechtasini o’zgartirish imkoniyati borligini aniqlash mumkin.

• Bu qoidaga binoan, muvozanat holatlarini hisoblashda parametrlarining (bosim, temperatura, konsentratsiya) nechtasini o’zgartirish imkoniyati borligini aniqlash mumkin.
• Birinchi fazani – G, ikkinchisini – L va tarqaluvchi massani – M bilan belgilab olamiz. Hamma massa almashinish jarayonlari qaytar, shuning uchun modda G fazadan L ga va teskari yo’nalishda o’tishi mumkin.
• Dastavval, tarqaluvchi modda faqat G fazada va y konsentratsiyali bo’lsin. Boshlang’ich davrda L fazada tarqaluvchi modda yo’q bo’lsa, unda fazadagi konsentratsiyasi x = 0.
• Agar, fazalarni aralashtirib yuboradigan bo’lsak, unda tarqaluvchi modda G fazadan L fazaga o’tadi. L fazada tarqaluvchi modda M bo’lishi bilan teskari o’tish boshlanadi, ya’ni L fazadan G fazaga.

Ma’lum vaqtgacha, G fazadan L ga o’tayotgan tarqaluchi modda zarrachalarining soni M, L fazadan G fazaga o’tayotgannikidan ko’proq bo’ladi.

• Ma’lum vaqtgacha, G fazadan L ga o’tayotgan tarqaluchi modda zarrachalarining soni M, L fazadan G fazaga o’tayotgannikidan ko’proq bo’ladi.
• Lekin, ya’ni biror fursatdan so’ng, M moddaning to’g’ri va teskari o’tish tezliklari tenglashadi. Sistemaning bunday holati fazaviy muvozanat deyiladi. Muvozanat paytida x ning ma’lum qiymatiga boshqa fazadagi tegishli aniq bir qiymatli muvozanat konsentratsiyasi yM to’g’ri keladi. Xuddi shunday, y ning ma’lum qiymatiga tegishli muvozanat konsentratsiyasi xM mos keladi. Muvozanat paytida fazalardagi tarqaluvchi komponent konsentratsiyalari o’rtasida umumiy bog’liqlik quyidagi ko’rinishga ega:

Usbu tenglamalar grafikda muvozanat chizig’i bilan ifodalanadi va massa almashinish jarayonining turiga qarab to’g’ri yoki egri chiziqli ko’rinishda bo’ladi.

• Usbu tenglamalar grafikda muvozanat chizig’i bilan ifodalanadi va massa almashinish jarayonining turiga qarab to’g’ri yoki egri chiziqli ko’rinishda bo’ladi.
• 8.1-rasmda gaz fazasidagi muvozanat konsentrat- siyasining suyuq
• fazadagi konsentratsiya bilan bog’liqligi berilgan.
• Muvozanat paytidagi fazalar konsentratsiyalarining nisbati
• tarqalish koeffitsienti m deb nomlanadi:

Odatda, ko’pchilik eritmalar uchun muvozanat chizig’i to’g’ri chiziq shaklida bo’ladi. Tarqalish koeffitsientining qiymati ko’pincha o’zgarmas bo’li, muvozanat chizig’ining qiyalik burchagi tangensiga tengdir.

• Odatda, ko’pchilik eritmalar uchun muvozanat chizig’i to’g’ri chiziq shaklida bo’ladi. Tarqalish koeffitsientining qiymati ko’pincha o’zgarmas bo’li, muvozanat chizig’ining qiyalik burchagi tangensiga tengdir.
• Turli – tuman massa almashinish jarayonlariga oid qonunlarining aniq turlari tegishli boblarda ko’rib chiqiladi.
• Muvozanat bog’liqliklar jarayon yo’nalishi bilan birga, bir fazadan ikkinchisiga tarqaluvchi modda o’tish tezligini ham aniqlash imkonini beradi.
• Muvozanat va haqiqiy konsentratsiyalar orasidagi farq massa almashinish jarayonlarini harakatga keltiruvchi kuchi deb hisoblanadi.
• Massa almashinish jarayonlarining tezlik koeffitsienti va harakatga keltiruvchi kuchini hisoblash massa o’tkazish kinetikasining asosiy masalasidir