Fazil Osmanov
Yüklə 376,74 Kb. Pdf görüntüsü
|
41 Skelet çənəsi altında olan sağ əlindən bir tunc üzük var idi. Bundan əlavə qəbirin materialları içərisində dopu, quĢ formalı gil qab qırıqları da tapılmıĢdır. Nisbətən dayazda yerləĢən abidələr dağıntıya məruz qaldığından XVIII kvadratın Ģərq hissəsində 0,7 metr dərinlikdə görünən 31 saylı torpaq qəbir abidəsi də dağılmıĢ vəziyyətdə idi. Bu qəbir abidəsi nəinki ilkin vəziyyətdə qalmamıĢ, hətta sümükləri dağınıq halda aĢkar edilmiĢdir. Onun yanında isə bəzi qab qırıqları və heyvan sümüklərinə təsadüf olunmuĢdur. Qazıntının kənarlarına doğru davam edən qəbir abidəsinin XI, XVIII və XIV kvadratlarında izi görünmüĢ, lakin ekspedisiya müddətinin qurtarması ilə əlaqədar olaraq açılmamıĢdır. Görünən hissələr qeyd edilib üzəri möhkəmləndirilib növbəti qazıntı mövsümünə saxlanmıĢdır. Ekspedisiya müddətində ətraf ərazi də qismən öyrənilmiĢdir. Daha bir abidə Nüydi kəndindən 4 km cənub-qərbdə, Nuran kəndindən 2 km Ģimal-qərbdə yerləĢən “Qaraçı bulağı” antik dövr yaĢayıĢ yeri və qəbiristanından ibarətdir. “Qaraçı bulağı” adlı sahəyə, yerlilər bəzən Qələyçi bulağı da deyirlər. Burada soyuq suyu olan bulaq vardır. Bulağın kənarında, yol arası sahədə yeni üzüm bağ salınması ilə əlaqədar olaraq dərin Ģumlama zamanı eramızdan əvvəl I minilliyin son rübünü xarakterizə edən zəngin maddi-mədəniyyət qalıqları aĢkara çıxmıĢdır. Burada 1965-ci ildə Nüydidə arxeoloji iĢlər zamanı qeyd edilən dövrə aid yaĢayıĢ yeri olduğu göstərilmiĢdir. Yerüstü baxıĢ zamanı çoxlu saxsı qab qırıqları, iri və nisbətən xırda, qayıqvari dən daĢları, iri təsərrüfat küplərinin müxtəlif hissələri, xırda qırmızı, qara, boz rəngli qab qırıqları, yanıb qızarmıĢ suvaq parçaları və s. rast gəlinmiĢdir. Abidə gəzilərkən çox Ģeylər yerindəcə qeydə alındı və bir neçə qab nümunələri götürüldü. Bu abidə bulağın Ģimal-Ģərq kənarı boyu uzanaraq hələlik Ģumlanan sahadə 2-3 ha-dan artıqdır. YaĢayıĢ yeri əsasən Ģərqə va baĢqa istiqamətlərə uzanır. Buradan bir qədər Ģimala doğru PirəmeĢənin kənarına yaxın yerdə iri və xırda çay daĢlarından bünövrə yeri görünmüĢdür. Qaraçı bulağından toplanan keramika məlumatı əksərən Nüydi abidəsinin materialı ilə çox uyğun gəlir. Təbii ki, məsafəcə yaxın və eyni dövrə aid abidədə yaĢayıĢ sakinlərin məiĢəti va istehsalında bir-birinə uyğun olmalıdır. Qabların hazırlanma, naxıĢlanma və s. xüsusiyyətlərinə görə demək olar ki, Nüydi ilə Nuran kəndi yaxınlığındakı abidə eyni tiplidir. Beləliklə Nüydi abidəsindən aĢkar edilən zəngin maddi-mədəniyyət abidələri e.ə. I minilliyin son rübü və eramızın I əsrində Albaniyanın bir sıra iqtisadi-ictimai məsələlərinin öyrənilməsində mühüm elmi əhəmiyyətə malikdir. 1975-ci il Azərbaycanın antik dövr tarixinə dair kifayət qədər yazılı məxəz olmaması bir çox məsələlərin tədqiqini çətinləĢdirir. Məhz buna görə də yazılı mənbə məlumatı ilə yanaĢı, arxeoloji qazıntılar nəticəsində aĢkara çıxarılan maddi- 42 mədəniyyət qalıqlarının qarĢılıqlı tədqiqi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Albaniyanın antik dövr ictimai, xüsusilə iqtisadi inkiĢaf səviyyəsini müəyyənləĢdirməkdə arxeoloji qazıntıların böyük rolu vardır. Ağsu rayonu Nüydi kəndi yaxınlığında aparılmıĢ son arxeoloji qazıntılar bu baxımdan diqqəti cəlb edir. Nüydidə aĢkar edilən qədim yaĢayıĢ izləri dövrün iqtisadi, ictimai və siyasi tarixini öyrənmək üçün əlveriĢli imkanlar açır. Qazıntı zamanı yaĢayıĢ məskənindən daĢ bünövrə qalıqları, təsərrüfat quyusu və s. aĢkar edilmiĢdir. Qəbiristan sahəsindən təsərrüfat quyusu yaxınlığında tapılmıĢ iri daĢlar ehtimal ki, bunun müəyyən bir tikintinin bünövrəsinə aid olduğunu bildirir. Lakin sahənin sıx qəbiristanlığa çevrilməsi bu tikinti haqqında tam təsəvvür əldə etməyə imkan verməmiĢdir. Bununla belə, xam torpaq üzərində qara dairəvi ləkə Ģəklində quyunun yeri aydın müĢahidə edilir. Quyu təmizlənərkən onun 1,7 metr diametri, 10-15 sm hündürlükdə dibi müəyyənləĢdirilmiĢdir. Quyunun dibi yuxarı hissələrə nisbətən geniĢ, dibinin səthi isə mərkəzə doğru nisbətən maili qazılmıĢdır. Onun içərisindəki qara torpağın tərkibində cüzi miqdarda kömür, yanıb kərpic halına düĢmüĢ suvaq parçası və s. qalıqları vardır. Nüydi düzündə çaydaĢından ibarət hörgü əlamətini bildirən yerlərin mövcud olması 11 , habelə 1965-ci il qazıntıları zamanı aĢkar edilmiĢ divar qalıqları 12 burada daĢ bünövrəli və ya daĢ divarlı qədim tikililərin varlığı haqqında fikirləri bir daha təsdiq edir. Lakin əsaslı mühasirəsi olmayan kiçik və kənar yaĢayıĢ məntəqələri və onlara məxsus xırda binaların izinin yoxa çıxması prosesi möhtəĢəm bina, yaxud torpaq altında basdırılmıĢ digər abidələrə nisbətən daha tez baĢ verir. Çox güman ki, qazıntı aparılan yer əsas yaĢayıĢ məntəqəsindən bir qədər kənardadır. Bura isə müxtəlif təsərrüfat tikililərinin qalığı ilə yanaĢı, əsasən qəbiristandan ibarətdir. Nekropolda aĢkar edilən qəbirlərin sıxlığı və avadanlığının zənginliyi onun yaxınlığında iri yaĢayıĢ məskəninin olmasını göstərir. Ətraf ərazidə aparılmıĢ axtarıĢlar bunu bir daha sübut etmiĢdir. Abidədən təqribən 1 kilometr Ģimala doğru məhz belə bir məskənin varlığını göstərən əlamətlər qeydə alınmıĢdır. Burada 10 hektara yaxın sahə eramızın ərəfəsinə aid saxsı qab qırıqları, dən daĢları və baĢqa daĢ alətlərlə zəngindir. Həmin sahədə torpağın adda-budda dəyiĢməsi və maddi-mədəniyyət qalıqlarının töküntüsü qədim yaĢayıĢ damlarının yerini bildirir. Bu yaĢayıĢ yerinin Ģimal hissəsində isə təqribən 35x35 metr ölçüdə müəyyən istehsal ocağının yeri vardır. YanmıĢ suvaq və baĢqa qalıqlar olduğuna görə yerli əhali bu yeri “kərpiclik” adlandırır. Burada ehtimal ki, qədim yaĢayıĢ məskəninin sənətkarlıq hissəsi olmuĢdur 13 . 11 А л и е в И., О с м а н о в Ф.Л. Бассейн рек Геокчай-Ахсучай в античное время // Советская археология, 1975, № 1,с. 188-202. 12 Османов Ф.Л. Материальная культура Кавказской Албании III в. до н. э. - III в. н. э. (по археологическим памятникам междуречья Геокчай-Ахсучай). Автореферат канд. дисс, Bакы, 1968, с. 10. 13 Османов Ф.Л., Раджабли А., Ибрагимов Ф.А., Ахвердиев А.Ш. Раскопки в сел. Нюди // Археологические открытии 1975 года, М., 1976, с. 504. Yüklə 376,74 Kb. Dostları ilə paylaş:
|