15
Ölüm, Əli Kərimi çox tələsdirdi: «Bu vaxta qədər nə yazmısansa onunla da
razılaşmalısan.Bəsindir!»- ölüm belə dedi.Əli ölümlə danışa - danışa «Vəsiyyət»
ini də yazdı.İndi biz Əli haqqında nə qədər danışırıqsa - danışaq, axırda mütləq
«Vəsiyyət» i xatırlayırıq.İndi mən necə danışıramsa - danışım, onsuz da siz
«Vəsiyyət» haqqında düşünürsünüz.Yox, nə siz, nə də mən Əlinin ölümü haqqında
fikirləşirik.Bizi düşündürən onun poeziyasıdır, ölməz poeziyası!
… Əlinin ölüm xəbərini mənə deyən adamı boğmaq istədim.Çox təəssüf ki, o
adam da mənim dostum idi.Bu ağır xəbəriylə düşmənimə çevrildi.İndi də ondan
uzaq gəzirəm.Bu qaraxəbər adam, qorxuram bir gün mənə başqa bir xəbər də
gətirə…
Get - gedə Əlinin dostları azalırmı? Xeyr.Get - gedə Əlinin dostları
dəyişir.Vaxtilə
Əliyə şeir yazan, indi onsuz da olmayan mövqeyini dəyişir.Amma
vaxtilə Əli haqqında dumanlı təsəvvürü olan başqa birisi, onu ürəkdən sevir,
mütaliə edir.Əlinin poeziyası çoxlarını dostlaşdırıb.Bu dostlar, sanki bir cəbhənin
döyüşçüləridir.
Mən onun cənazəsindən yapışmağı özümçün qəddarlıq hesab edir-
dim.Gözüm görə - görə onu torpağa tapşıra bilməzdim.
Əli Kərimlə son görüşüm olmayıb.Bir də görə bilməyəcəyim adamdan necə
ayrıla biləcəyimi təsəvvürümə gətirmirəm.Biz yenə də görüşəcəyik…
Taleyim məni çoxlu məşhur adamlarla görüşdürüb.Onların arasında yazıçılar
daha çoxdur.Əlbəttə, onların hərəsi haqqında heç olmasa, bir qəzet materialı yaza
bilərəm.Amma yazmamışam.Bəlkə də yazmayacağam.Çünki bir neçə dəfə
gördüyüm,birlikdə qonaqlıqda olduğum adam haqqında mən yazacağımı başqası
da yaza bilər.Məncə, haqqında xatirə yazdığın adamı sənin tanımağın azdır.Onun
da səni tanımağı vacibdir.
***
Bir dəfə Əlinin yaradıcılığı haqqında məruzə etməliydim.Sədrlik edən
məndən soruşdu:
- Neçə dəqiqə danışacaqsan?
- Yarım saat.
- Yox, çoxdur, lap çoxdur.Baxım görüm, nə haqda danışacaqsan? - deyə o
məndən məruzəmin mətnini istədi.
- Yarım saat çoxdursa, onda…ömrüm boyu danışacağam.Bir də…mən onun
haqqında kağıza baxıb danışmalıyammı? Qoy mən biabır olum,amma dost
haqqında konspektə baxıb danışmayacağam…
Cül Renar deyir ki, dost haqqında yazmaq, ondan ömürlük küsmək
deməkdir.Məncə, dost haqqında danışmamaq, dost haqqında yazmamaq - dosta
xəyanət deməkdir.Bəzilərinə bu yazı bəlkə də maraqsız görünər.Onda bunun
günahı məndədir.Onda elə bilməyin,Əli Kərim ömrü maraqsız olub…
Əli Kərim mənim ən böyük sevincim və ən böyük kədərimdir.O, demək olar,
bütün əsərlərinin çapını görüb, amma bütün kitablarını görməyib.
16
Əli Kərim! Bu sözü mən «ana», «ata» sözündən də çox işlədirəm.Bu sözü
«məhəbbət» sözü kimi müqəddəs bilirəm.Əli Kərim mənim xatirələrimdən
yüksəkdə dayanır.Onun haqqında yalnız danışa bilirəm,böyüklüyünü göstərə
bilmirəm.Nə qədər məhəbbətlə danışsam yenə mənim məhəbbətimdən yüksəkdə
dayanır!
Bu həm xatirədir, həm də gündəlik.Əlbəttə, mənim elə yaddaşım yoxdur ki,
1966 - cı il may ayının 25 - də havanın necə olduğunu, Əli Kərimlə
nə haqda
danışdığımı 20 ildən sonra da olduğu kimi xatırlaya biləm.Vaxtilə Əlidən ayrılan
kimi onunla görüşüm barədə qeydlər aparırdım.İşə bax, sanki ürəyimə dammışdı
ki, Əli Kərim tezliklə bizi tərk edəcək.Bilirdim?Bəs onda niyə özümü ondan qabaq
öldürmürdüm? Bilmirdim? Bəs onda niyə məhz onunla görüşlərim barədə gündəlik
tuturdum?..
İlk görüş.Adam bu görüşün gələcəkldə nə dərəcədə əhəmiyyətli olacağını
bilmir.Görüşdüyü adamın böyüklüyünü dərk etsə də,görüş zamanı axıb keçən
söhbətləri yadda saxlamağa cəhd göstərmir.İllər ötəndən sonra o ilk görüşün nə
şəraitdə baş verdiyini, nədən danışdıqlarını xatırlamaq istəyir.Bütün görüşlər bir
tərəfədir, ilk görüş bir tərəfə.İlk görüş bayramdır, adi görüşlər isə adi
günlərimiz.İlk görüş tarixdir, bir tarixin düyün nöqtəsidir..
25 noyabr 1966 - cı il.Bu gün Əli Kərimlə görüş olacaqdı.Əlbəttə, biz onda
«ilk görüş» barədə söhbət salmırdıq.Və bu «ilk görüş» olmaya da bilərdi.Əgər Əli
Kərim bir şeyi bəhanə edib, Sumqayıta gəlməsəydi.Həmin görüş Sumqayıt
politexnik texnikumunda olmalıydı.Düzdür, necə deyərlər, rəsmiyyətdə, onu
texnikum keçirirdi.Əslində, bu görüşü yada salan, texnikumla Əli Kərim arasında
«danışıqlar aparan» Vaqif İbrahim idi.O günə qədər Vaqif də Əli Kərimi şəxsən
tanımırdı.Əli Kərimin yaradıcılığına xüsusi hörmət etdiyimizdən görüşün baş
tutması üçün «hər dərdə dözməyə» razıy-dıq.Açığını deyim, həyəcan keçirirdik.
Vaqif İbrahim tezdən Bakıya getdi.Əli Kərimi gətirmək üçün.Görüş isə saat
14 ilə 15 arasında olmalı idi.Mən Sumqayıtda qalıb tez - tez texnikumla telefonla
əlaqə saxlayırdım.Hər dəfə də deyirdim: «Siz allah, elə edin, kişinin yanında biabır
olmayaq». Əli Kərim Bakıdan gələndə biz birlikdə texnikuma getməliydik.Vaxta
lap az qalmışdı.Bir xəbər yox idi.Dözə bilməyib Bakıya, «Azərbaycan» curnalının
redaksiyasına zəng etdim.Əli Kərimi soruşdum.Dedilər Sumqayıta gedib.Yenicə
danışıb qurtarmışdım, texnikum-dan zəng etdilər:
- Əli Kərim gəlib, texnikumdadır.
Texnikuma çatana qədər görüş başlanmışdı.Buradakı üç nəfər qonaqdan
yalnız birini tanıyırdım.Sözsüz ki, qalan iki nəfərin biri Əli Kərim
olmalıydı.Onlardan biri özünü bir qədər «sərbəst» aparırdı.Mənə elə gəldi, yəqin,
Əli Kərim odur.Yanılırmışam.Məruzədən sonra Əsgər Ələsgərova söz verildi.
O, Əli Kərimin «Qağayılar» şeirini kitabdan oxudu.Və şeir haqqında bir
qədər danışdı.Sonra gözləmədiyim halda mənə söz verdilər.Bir neçə kəlmə Əli
Kərimin yaradıcılığı haqqında danışdım.Yerimə qayıtmaq istəyirdim ki, bir nəfər
qolumdan tutdu və özüylə yanaşı oturtdu.Bu, Əli Kərim idi! Qonaqlardan biri -
Yusif Həsənbəy də çıxış etdi.O, sözarası dedi: «Əlinin oğlanlarından birinin adı
Azərdir.Bu ad elə - belə qoyulmayıb.Oğul mənimdir; Azər qoymuram, filan