T. C.
ERC YES ÜN VERS TES
SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ
DE ZM VE D NÎ HAYAT
Tezi Hazırlayan
Mehmet ÖZTAŞ
Tezi Yöneten
Prof. Dr. Turan KOÇ
FELSEFE VE D N B L MLER ANAB L M DALI
YÜKSEK L SANS TEZ
Kayseri / 2006
2
T. C.
ERC YES ÜN VERS TES
SOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ
DE ZM VE D NÎ HAYAT
Tezi Hazırlayan
Mehmet ÖZTAŞ
Tezi Yöneten
Prof. Dr. Turan KOÇ
FELSEFE VE D N B L MLER ANAB L M DALI
YÜKSEK L SANS TEZ
Kayseri / 2006
II
ÖNSÖZ
lkçağdan beri, filozofları meşgul eden en önemli konular, Tanrı, alem, insan ve bunlar
arasındaki ilişkilerdir. Tanrı düşüncesi, insanlık tarihi boyunca, hemen hemen bütün
insanların üzerinde fikir sahibi olduğu bir konudur. Çünkü dinsel bütün tartışmalar veya
söylemler bir şekilde Tanrı’yla ilişkilidir.
Bütün bu tartışmalar, farklı dinsel yaklaşımların ve gruplaşmaların oluşmasına neden
olmuştur. Bu ekoller içerisinde deizmin modern dünya açısından taşıdığı önem,
diğerlerinden çok daha fazladır. Günümüzde deizmin sistematik bir öğreti olarak
takipçileri ve sözcüleri olmasa da, oluşturduğu felsefi geleneğin etkisiyle, dinsel inanca
sahip olanların bile yaşamlarında pratik bir şekilde varlığını sürdürdüğü söylenebilir.
Özellikle modern dünyanın yükselişinde başat paradigma olarak görülen sekülerizm
sürecine deizmin iddiaları temel ve zımnî referans çerçeveleri oluşturmuştur. Bu süreç
sonucunda ise dinî hayat gerilemiş ve “Tanrı öldü!” nidaları duyulmaya başlanmıştır.
ş
te deizmin etkileri ile oluşan bu sonuç, bizi “deizm ve dinî hayat” adını verdiğimiz bu
çalışmaya yönlendirmiştir. Bu çalışma giriş dahil olmak üzere üç bölümden
oluşmaktadır. Giriş bölümünde, modern paradigmanın yükselişi ve dinî hayatın çöküşü
genel boyutlarıyla ele alınmıştır. Birinci bölümde, daha çok felsefi, dini ve tarihi
boyutlarıyla deizm öğretisi tartışılmaya ve tanımlanmaya çalışılmıştır. kinci bölümde
ise deizmin etkileri, daha çok sekülerizm sürecinde görülen dinî hayatın gerilemesi
ş
eklinde ele alınmış ve bu paradigmanın içerim ve uzantıları tahlil edilmeye
çalışılmıştır.
Son olarak şunu ifade etmeliyim ki, çalışmam sırasında bana yol gösteren danışman
hocam Prof. Dr. Turan KOÇ’a ve maddi, manevi desteğini her zaman yanımda
hissettiğim aileme teşekkürü bir borç bilirim.
Mehmet ÖZTAŞ
Kayseri-2006
III
DE ZM VE D NÎ HAYAT
Mehmet ÖZTAŞ
ÖZET
Modernite olgusu Avrupa Aydınlanmasıyla birlikte yükselişe geçen ilahilikten
arındırma projesidir. Bu projenin en başat paradigması sekülerizmdir. Sekülerizm ise,
kapsamlı bir dünya görüşü olarak ortaya çıkmış bir süreçtir. Bu süreç insanı yerinden
eden, onu, kendisine, Tanrı’ya ve tabiata yabancılaştıran, insanın ben idrakini
parçalayan; varoluş kaygılarını anlamsızlaştırıp, yeryüzündeki varoluşu yemek, içmek,
barınmak vb. temel ihtiyaçlara indirgeyen bir projenin ürünüdür.
Sekülerizm süreci, dünyayı kutsaldan arındırıp, insanoğlunu ilahına ve ilahi olan her
ş
eye düşman haline getiren profan (din-dışı) bir dünya görüşünü yerleştirmiş ve dinin
mutlak referans alanı olmaktan çıkmasını sağlamıştır. Netice olarak da dinî hayat adım
adım gerilemiştir.
ş
te bu profan dünya görüşünün yerleşmesinde belki de en önemli etken deizm
düşüncesi olmuştur. Çünkü, deizmin iddiaları bu profan dünya görüşünü açık bir şekilde
desteklemekteydi. Deizm, 17. ve 18. yüzyıllar boyunca Avrupa’da yaygınlaşmış;
“Aleme müdahale etmeyen bir Tanrı anlayışı”na dayanan ve “akla ve bilime gösterilen
büyük güven”le bir “doğal din anlayışı”nı savunan dini ve felsefi bir harekettir. Deizm
18. yy.’dan sonra canlılığını kaybetmiş, fakat asıl varlığını sekülerizm sürecine temel
oluşturarak devam ettirmiş ve sekülerleşme karşısında dinî hayat olumsuz yönde
etkilenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Deizm, Doğal Din, Sekülerizm, Dinî Hayat
IV
DEISM AND RELIGIOUS LIFE
Mehmet ÖZTAŞ
ABSTRACT
The fact of modernity that aroused along with European enlightenment is a project to
purify it from theology. The main paradigm of this project is secularism. Secularism is a
process that appeared as an extensional understanding of world. This project is the
outcome of a project that leaves man in a confusion and makes man alienated to
himself, to God and to nature and destroys his perception of ego and later makes his
worries about existance meaningless and reduces his existance on earth to the
fundamental needs, such as eating, drinking and accomodation.
The process of secularism purifying the world from holiness has placed a profane
understanding of world, which makes human-being enemy against his God and
everything with God and also has paved the way for religion with no field of referance.
As a result religious life has regressed step by step.
The thought of Deism in the settlement of this understanding of world is perhaps the
most significant factor; since the claims of Deism have obviously supported that
profane understanding of world. Deism becoming widespread in Europa during the 17th
and 18th centuries is a religious and philosophical movement that dwells upon "the
understanding of God that has no active role in the world" and that adopts "the
understanding of a natural religion" with "geat reliance on religion and morals." Deism
after the 18th century lost its influence but continued its main existance becoming the
basis of the process of secularism and affected religious life in a negative way against
secularisation.
Key Words: Deism, Natural Religion, Secularism, Religious Life
Dostları ilə paylaş: |