62
Х
1,2,3
=
А +
ВХ
1
+ СХ
2
+ DХ
3
,
(4.1)
burada:
А,
В,
С,
D – ilkin sınqlarda müəyyən edilmiş empirik əmsallardır.
(4.1) asılılığı keyfiyyətə avtomatik nəzarət sistemini təklif etməyə imkan verir. Onun
quruluş sxemi şəkil 4.1-də göstərilmişdir. Turşuluq DХ
1
, özlülük DХ
2
və temperatur DХ
3
vericiləri xəmirin əsas parametrlərinin cari qiymətləri haqqında ölçü informasiyalarının
siqnallarını ikinci dərəcəli
ВП
1
, ВП
2
və ВП
3
cihazlarına ötürürlər. Sonra siqnallar hesablayıcı-
verici qurğulara (HVG) daxil olur.
Belə ki, özlülük vericisi
DХ
2
pnevmatik siqnallar yaradır, ВП
2
cihazının arxasında pnevmoelektrik dəyişdirici Пр yerləşdirilmişdir. O, alınan siqnalları
dəyişdirərək onları nəticələri bilavasitə asan qəbul olunan bir formada verən hesablayıcı-
həlledici qurğulara göndərir.
Şəkil 4.1. Xəmirin keyfiyyətinə avtomatlaşdırılmış nəzarətin struktur sxemi
Ayrı-ayrı proseslərin aparılmasının qiymətləndirilməsi üçün yarımfabrikatların reoloji
xassələrindən müvəffəqiyyətlə istifadə edilə bilər. Eyni proseslərin həyata keçirilməsi üçün
nəzərdə tutulmuş müxtəlif konstruksiyalı texnoloji maşınlar təkrar emal olunan kütləyə təsir
dərəcəsinə görə fərqlənir ki, bu da qeyri-bərabər struktur-mexaniki xassələrə malik olan son
məhsulların və müxtəlif keyfiyyətə malik hazır məhsulun alınmasına gətirib çıxarır. Ayrı-ayrı
maşınların yarımfabrikatların xassələrinə təsirinin öyrənilməsi verilən çörək sortunun istehsalı
üçün daha məqsədəuyğun konstruksiyalar və daha əlverişli emal rejimləri seçməyə imkan verir.
Çörək istehsalı keyfiyyətinin artırılması üçün ən vacib məsələlərdən biri xəmir
yoğrulması prosesinin avtomatlaşdırılmasıdır. Fasiləsiz çörək yoğrulması prosesi xamir yoğuran
aqreqatlarda həyata keçirilir, onlar da fasiləsiz işləyən xəmir qarışdırandan, unun və duru
komponentlər üçün dozatorlar və nəzarət-ölçü aparatlarından ibarətdir.
DХ
1
DХ
2
DХ
3
ВП
1
ВП
2
ВП
3
Пр
h
es
ab
la
y
ıc
ı-
h
əl
le
d
ic
i
q
u
rğ
u
N
ət
ic
ə
63
İş prosesində xəmiryoğuran maşına müxtəlif qüvvələr təsir edir, onların təsiri altında
tənzimlənən təzyiq verilmiş qiymətdən fərqli qiymət alır, buna görə də avtomat tənzimlənmə
üsulu ondan ibarətdir ki, tənzimlənən parametrin qiyməti sabit qiymətlər alsın. Bundan ötrü
tənzimləyici tənzimlənən obyektə o vaxta qədər idarəedici təsir göstərir ki, təzyiqin qiyməti
verilmiş qiymətə bərabər olsun. Dozatorlardan daxil olan komponentlərdən biri nizamlayıcı
parametr ola bilər. Onun düzgün seçilməsi üçün bu komponentin dozalanma şərtlərini və resept
üzrə tələb olunan digər komponentlərin sabit dozalanması zamanı xəmirin reoloji xassələrinin bu
komponentin müxtəlif faiz qiymətlərindən asılı olaraq dəyişməsini nəzərə almaq lazımdır.
Tədqiqatlar göstərir ki, xəmirin konsistensiyasına unun və mayanın miqdar nisbəti çox
təsir
göstərir.
Burada
maya
məhlulunu
nizamlayıcı
komponent
kimi
götürmək
məqsədəuyğundur, belə ki, o, avtomatik paylayıcı stansiya tərəfindən dozalaşdırıla bilər.
Yoğrulmuş xəmirin konsistensiyasının nizamlanması prosesini həyata keçirmək üçün
aşağıdakı funksiyanı bilmək vacibdir:
∆р = ∆р (∆η),
(4.2)
burada: ∆
р – çıxış təzyiqinin onun verilmiş qiymətinə uyğun olan sabit qiymətindən
kənaraçıxmasıdır %;
∆η – özlülüyün çıxış təzyiqinin verilmiş qiymətinə uyğun olan qiymətindən
kənaraçıxmasıdır %.
∆η kəmiyyətini öz növbəsində tələb olunan idarəedici təsir – maya məhlulunun
dozalaşdırılmasının dəyişməsi əmsalı ilə əlaqələndirmək olar, belə ki, asılılıq
aşağıdakı kimidir:
∆η = ∆η(∆G
M
).
(4.3)
Sonuncu asılılığı aydınlaşdırmaq üçün müəyyən təcrübələr aparmaq lazımdır. Bir sıra
çörək məhsulları üçün nəticələr müvafiq ədəbiyyatlarda vardır.
Mürəkkəb formalı kanallarda axının hesablanması üsulundan istifadə edərək, müxtəlif
tərkibli maya məhluluna nəzarən, ona uyğun işçi təzyiqi avtomatik nizamlama sisteminin
vericisinin quraşdırıldığı yerdə müəyyən etmək olar.
Hesablamanın nəticələrinə görə ∆η = ∆η(∆G
M
) qrafiki qurulmuşdur (şək. 4.2). Alınmış
xətti asılılıq nizamlanma obyekti kimi xəmiryoğuran maşınlarda tətbiq oluna bilər. Düz xəttin
əyilmə bucağının tangensi К
OB
obyektinin ötürmə əmsalını К
OB
= 2,6 qiymətində müəyyən edir.
Təzyiqin qiyməti bütün komponentlərin normal dozalanması halında təcrübə yolu ilə alınmış