FəNN: vergiLƏr və vergitutma mühaziRƏ MÜƏLLİMİ: İ. E. D. M. C. HÜseynov mövzu Vergilərin yaranması və inkişaf tarixi
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
| KitabYurdu.az
14 4. Azərbaycan Demokratik Respublikasında (1918 – 1920-ci illər) və Sovet dövründə vergilər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyət Hökumətinin büdcəsi aşağıdakı vergi növləri hesabına formalaşırdı: 1. Birbaşa vergilər – torpaq vergisi, daşınmaz əmlak vergisi, dövlət gəlir vergisi, sənaye vergisi, kapital qoyuluşundan gəlir vergisi, hərbi mükəlləfiyyət vergisi, notarial vergi; 2. Dolayı vergilər – tütün, papiros kağızları, şəkər, çay, ağ neft, benzin, kerosin, sürtkü yağlarından və digər neft məhsullarından tutulan vergi, gömrük rüsumu və gəlirləri; 3. Möhür haqqı – məhkəmə, kargüzarlıq, sənəd yazışmalarından gəlirlər; 4. Hökumət inhisarlarına aid vergilər – mədən gəliri, poçt gəliri, teleqraf gəliri, meşələrdən, balıq vətəgələrindən, pambıqçılıq təsərrüfatlarından gəlirlər; 5. Dövlət dəmir yolundan gəlirlər – yük daşınmasından gələn gəlirlər. Bütün siyasi partiyalar, o cümlədən hökumət partiyası olan “Müsavat” da dolayı vergilərin ləğvi və mütərəqqi gəlir vergisinin tətbiq edilməsini istəsələr də, hökumət və parlament əlavə vəsait əldə edilməsi məqsədilə tez-tez dolayı vergilərin tətbiqinə məcbur olurdu. 1919-cu ilin əvvəlinədək dövlətin gəliri 600 mln. manat idi ki, bunun da 400 mln. manatı dolayı vergilərin, xüsusən neft məhsullarının payına düşürdü. Vergi siyasətindəki vəziyyət bir də o səbəbdən ağırlaşmışdı ki, bütün yerlərdə vergilərin təyin edilməsi və yığılmasını həyata keçirən məsul struktur orqanlar yox idi, o zaman vergiləri qəza rəisləri yığırdılar. Maliyyə Nazirliyi nəzdindəki müvafiq vergi şöbəsi obyektiv səbəblərə görə vergi növlərinin və ölkə ərazisini bütünlüklə əhatə edə bilməmişdi. 1919-cu il martın 17-də parlamentin qəbul etdiyi yeni qanuna əsasən yerlərdə vergi yığmaq hüququ üzvləri zemstvo yığıncaqları və icmalar tərəfindən seçilən gəlir vergisi üzrə quberniya və qəza idarə heyətlərinə verildi. Bundan əlavə, iyulun 16-da parlament Maliyyə Nazirliyi nəzdində vergi müfəttişi vəzifəsini təsis etdi, ona vergi müvəkkillərinin və vergi məntəqələrinin fəaliyyətini nəzarətində saxlamaq və təftiş etmək səlahiyyəti həvalə olundu. 1920-1991-ci illərdə Azərbaycan SSRİ-nin tərkibində olduğundan onun öz müstəqil vergi sistemi olmamışdır. Bu dövrdə Azərbaycan Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|