FəNN: vergiLƏr və vergitutma mühaziRƏ MÜƏLLİMİ: İ. E. D. M. C. HÜseynov mövzu Vergilərin yaranması və inkişaf tarixi
Yüklə 1,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
| KitabYurdu.az
7 Əhəmənilərin bu ərazilərdə yürütdükləri vergi siyasəti soyğunçu xarakter daşıyırdı. Hətta tarixi mənbələrdə göstərilir ki, əhəməni hökmdarı I Dara xacələrdən belə vergi tutarmış. Farslar hakim xalq kimi pul şəklində vergi ödəməkdən azad idilər. Digər xalqlar isə ümumilikdə hər il 7740 gümüş vavilon talantı məbləğində vergi ödəyirdilər. E.ə.334-cü ildə Makidonyalı İsgəndər Şərqə doğru yürüşə başladı və bir neçə illik müharibədən sonra Midiyanı işğal etdi İsgəndərin dövründə Urmiya gölü hövzəsində müstəqil padşahlıq mövcud idi. Bu, Azərbaycan, İrandilli ənənəyə görə isə Atropatena dövləti idi. Sonrakı dövrlərdə Azərbaycan Selevkilər, Parfiya dövlətlərinin işğalına məruz qalır. Selevkilər dövlətinin vergi sistemi kifayət qədər mürəkkəb idi. Kollektivlər (icmalar və şəhərlər) tərəfindən ödənilən foros adlı vergi xüsusilə ağır idi. Çünki onun həcmi ilin məhsuldar olub- olmamasından asılı olmayaraq dəyişməz qalırdı. Bundan başqa əhalidən can vergisi, müxtəlif növ rüsumlar yığılır, əmlakın başqasına verilməsi, qul alveri və s. fəaliyyət növlərinə görə vergi tutulurdu. Parfiya dövlətinin də vergi sistemi barədə olduqca az məlumat var. III-IV əsrin I yarısında bütün Sasani dövlətində olduğu kimi Adurbadaqanda da (Azərbaycan nəzərdə tutulur) əhali sinfi strukturuna görə dörd zümrəyə bölünürdü: 1) kahinlər, 2) döyüşçülər, 3) katiblər, 4) vergi verənlər. Vergi verənlər zümrəsi özündə bütün zəhmətkeş əhalini - əkinçiləri, sənətkarları, eləcə də ticarətlə məşğul olanları birləşdirirdi. Bütün vergi verən zümrənin başında vastrioşansalar dururdu. O, eyni zamanda maliyyə idarəsinin başçısı hesab olunurdu. Bütün vergi verənlər zümrəsi qezit adlanan can vergisi və fövqəladə vergilər ödəyirdilər. Kəndlilərdən xaraq adlanan torpaq vergisi tutulurdu. Kəndlilərin üzərinə bir sıra mükəlləfiyyətlər də qoyulmuşdu. Onlar irriqasiya qurğularının, qalaların və inzibati binaların tikintisinə cəlb edilirdilər. I Xosrovun dövründə üzərinə vergi qoyulmuş torpaqlar siyahıya alınırdı. Vergi vahidi 1/10 hektara bərabər olan qarib sayılmağa başladı. Torpaq vergisinin miqdarı əkilən bitkinin xarakterindən asılı olaraq müxtəlif idi. Məsələn, bir qarib buğda və ya arpa sahəsində bir dirhəm, bir qarib üzümlükdən 8 dirhəm, bir qarib qarayonca sahəsində 7 dirhəm alınırdı. Dörd xurma palmasından və altı zeytun ağacından isə 1 dirhəm vergi tutulurdu. I Xosrovun dövründə əmlakın qədərindən asılı olaraq 20-50 yaşlı kişilərdən 12, 8, 6 və 4 dirhəm can vergisi müəyyən edilmişdi. Kübar Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|