Fərhad məMMƏdov tahiRƏ allahyarova

---

AZƏRBAYCANDA 
ARAŞDIRMA VƏ 
BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
FƏRHAD MƏMMƏDOV
TAHİRƏ ALLAHYAROVA
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 
yanında Strateji Araşdırmalar  Mərkəzi
Bakı 2013

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
2

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
3
ELMI REDAKTOR:  
ELNUR ASLANOV
siyasi  elmlər üzrə fəlsəfə  doktoru
 
F.Məmmədov,T.Allahyarova. Azərbaycanda Araşdırma  və  Beyin  Mərkəzləri 
(yaranması,  inkişafı  və  perspektivləri).  Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti 
yanında Strateji Araşdırmalar  Mərkəzi. Elmi redaktor:siyasi elmlər üzrə fəlsəfə 
doktoru E.Aslanov- - Bakı, 2013, 348 s.
F.Mammadov, T.Allahyarova. Establishment, development and perspectives of 
think tanks and research centers  in Azerbaijan.Center for Strategic Studies under 
the President of the Republic of Azerbaijan; Editor: Dr.E.Aslanov - Baku, 2013. 
348 p.
Azərbaycanda  elmə  və  biliyə  əsaslanan  innovasiyalı  cəmiyyətin  qurulma-
sı,  analitik və ekspert cəmiyyətinin dövlətçiliyin inkişafına töhfəsinin artırılma-
sı bəhs edilən sahəyə dair cəmiyyətdə adekvat təsəvvürlərin olmasını tələb edir. 
Bu da öz növbəsində Araşdırma və Beyin Mərkəzlərinin, ölkənin mövcud “beyin 
potensialı”nın  reallığı  haqqında  dolğun  mənzərənin  yaradılmasını  əks  etdirən 
tədqiqatlara sosial sifariş yaratmışdır. 
Qeyd edilən məsələləri nəzərə alaraq, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 
yanında Strateji Araşdırmalar Mərkəzi tədqiqat layihəsini həyata keçirmişdir. Bu 
kitabda  həmin tədqiqatın nəticələri əksini tapmışdır. 

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
4

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
5
MÜNDƏRİCAT
Elmi  redaktordan: Ön söz
9
I   FƏSİL
Araşdırma və Beyin Mərkəzi institutu: yaranması və inkişafının tədqiqi məsələləri
1.  
Azərbaycanda Araşdırma və Beyin Mərkəzləri (ABM) mövzusunun 
 
tədqiqi nə vəziyyətdədir 
14
1.2.   “Beyin mərkəzi” fenomeni: yaranması və inkişaf dinamikasına qısa nəzər 
16
1.3.   “Araşdırma və Beyin mərkəzləri”nin yaranma paradoksu:
 
kim yaradıb - intellektuallar, orta sinif,yoxsa siyasi liderlər? 
20
1.4.   XX əsrin sonu - XXI əsrin əvvəllərində ABM-ləri: yeni reallıq - yeni mərhələ 
30
1.5.   ABM-lərin Amerika və Avropa  modeli 
33
1.6.   ABM-lərin növləri, fəaliyyətinin xüsusiyyətləri və funksiyaları 
39
1.7.   ABM-lərin siyasi proseslərdə əsas iştirak formaları 
42
1.8.   Analitik informasiya fəaliyyəti “beyin mərkəzləri”nin işinin 
 
əsas xüsusiyyəti kimi. 
48
1.9.    ABM-lərin tədqiqat və iş metodları, üsulları  
51
1.10.  “Beyin hücumu”-daim müasirləşən “klassik”metod 
52 
1.11.  “Beyin hücumunun yeni yaranan növləri” 
56
1.12.  Ekspert dəyərləndirmələrinin qiyabi forması - Delfi metodu 
60
1.13.   ABM-nin statusu: “zəka əsgərləri”, “beşinci hakimiyyət”, yoxsa  “yumşaq güc”? 
62
1.14.   ABM-nin siyasətin intellektual təminatinin digər subyektlərindən fərqli 
 
cəhətləri 
62 
1.15.   Dövlət  yönlü   ABM-ləri: bəzi mühüm cəhətlər və xüsusiyyətlər 
65
1.16.   ABM-nin fəaliyyətinin və maliyyələşməsinin hüquqi-qanunverici əsasları. 
           Dünya təcrübəsi 
69
II   FƏSİL
Araşdırma və Beyin Mərkəzlərinin fəaliyyətinin qiymətləndirmə
metodologiyası. Yeni meyli-Transmilli Beyin Mərkəzlərinin yaranması
2.1.   ABM-lərin fəaliyyətinin dəyərləndirilməsinin meyarları 
76
 
Qlobal “beyin mərkəzi”  reytinqi
 
Regional səviyyəli  reytinqlər
 
Lokal (milli) səviyyəli reytinqlər

---

AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ
[yaranması, inkişafı və perspektivləri]
6
2.2.   ABM-lərin fəaliyyətinin dəyərləndirilməsində mübahisəli məsələlər 
85
2.3.   ABM-lərin transmilliləşməsi: bu, yeni  meyil, yoxsa çağırışdır? 
90
2.4.   Transmilli Beyin Mərkəzləri Şəbəkəsinin təsnifatı, xüsusiyyətləri və növləri 
91
2.5.  “Böyük 20-lərin” (G20) Xarici siyasət sahəsində fəaliyyət göstərən  
 
Beyin Mərkəzlərinin  “Qlobal Forumu” 
96
2.6.  Dünyada ABM-nin gender landşaftı 
100
III FƏSİL
Azərbaycanda Araşdırma və Beyin Mərkəzlərinin ümumi mənzərəsi:
yaranması, xüsusiyyətləri, təsnifatı, statusu və perspektivləri
3.1.  Dövlət müstəqilliyinin bərpası və Araşdırma və Beyin Mərkəzlərinin 
 
təşəkkülü. 
106
3.2.  İnkişafın yeni mərhələsi: “beyin mərkəzləri”nin yaradılması sahəsində dövlət 
 
siyasəti 
109
3.3.   ABM-ləri və vətəndaş cəmiyyəti: oxşar və fərqli cəhətlər 
111
3.4.  Azərbaycanda qeyri-dövlət analitik mərkəzlər: fəaliyyətin xüsusiyyətləri 
115
3.5.  Azərbaycanda ABM-lərinin ideoloji statusu 
118
3.6.  Azərbaycanda ABM-lərinin əməkdaşlığı: forma və mexanizmləri 
123
3.7.  Azərbaycanda ABM-lərinin tipologiyası və təsnifatı 
125  
3.8.   Azərbaycanda dövlət yönlü, universitetlərin və partiyaların 
 
nəzdində fəaliyyət göstərən ABM-lər 
129
IV FƏSİL
Azərbaycanda qeyri-dövlət yönlü Araşdırma və Beyin Mərkəzləri
(vəziyyəti və fəaliyyət istiqamətləri, maliyyə, kadr, təşkilati və intellektual resursları
 4.1.  Keçirilmiş anket-sorğunun  nəticələri əsasında təhlil 
176
 4.2.  Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti sistemində  “beyin mərkəzləri”nin 
 
yeri və nisbəti (Diaqram)  
180
4.3.  Azərbaycanda qeydiyyatdan keçmiş birliklərin illər üzrə sayı (Diaqram) 
180
4.4.  İctimai-siyasi sahədə fəaliyyət  göstərən ABM-lər  
181
4.5.  İctimai-siyasi sahədə fəaliyyət  göstərən ABM-lər ilə keçirilən 
 
sorğunun ümumi statistikası 
203 
4.6.  Sosial-iqtisadi sahədə fəaliyyət göstərən ABM-lər 
204
4.7.  Sosial-iqtisadi sahədə fəaliyyət göstərən ABM-lər ilə  keçirilən sorğunun 
 
ümumi statistikası 
224
4.8.   Regional prosesləri təhlil edən ABM-lər 
225
MÜNDƏRİCAT

---