__________Milli Kitabxana__________
FƏRQANƏ HÜSEYNOVA
MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNDƏ
AZƏRBAYCAN – TÜRKİYƏ ƏLAQƏLƏRİNİN
KULTUROLOJİ ASPEKTLƏRİ
(elm, təhsil, mədəniyyət)
BAKI – 2007
__________ Milli Kitabxana__________
2
Elmi redaktoru:
Mübariz Süleymanlı
sənətşünaslıq namizədi, dosent
Rəyçilər:
Babək Qurbanov
fəlsəfə elmləri doktoru, professor
İlqar Hüseynov
pedaqoji elmlər namizədi, dosent
Fərqanə Hüseynova. Müstəqillik dövründə Azərbaycan –
Türkiyə əlaqələrinin kulturoloji aspektləri (elm, təhsil,
mədəniyyət). Bakı, 2007, 302 səh.
Kitabda Azərbaycan – Türkiyə mədəni əlaqələrinin milli-tarixi kökləri və
siyasi aspektləri araşdırılır, xalqlarımız arasındakı əlaqələrin inkişafında
tarixilik amilinə və siyasi-ideoloji faktorlara diqqət yetirilir. Elm və təhsil
sahəsində qarşılıqlı əlaqələrin təşəkkülü və inkişaf problemlərindən bəhs
edilir, təhsil sahəsində əməkdaşlığın təməl prinsiplərinə dair müqavilə, pro-
tokol və razılaşma sənədlərinin mahiyyəti, ölkələrimiz arasındakı elmi
əməkdaşlığın səciyyəvi xüsusiyyətləri açıqlanır və mədəni ortaqlaşmanın
perspektivləri baxımından elmi konfransların nəzəri və praktik nəticələri şərh
edilir. Türk xalqlarının ortaq dəyərlərinin mühafizəsi və təbliğinə dair siyasi-
mədəni təşkilatların və elmi mərkəzlərin fəaliyyət proqramları, o cümlədən
“Türk Dövlət Başçılarının Zirvə görüşləri”nin, TÜRKSOY-un, “Türk dövlət
və topluluqlarının dostluq, qadraşlıq və əməkdaşlıq qurultayları”nın və
“Azərbaycanda Atatürk Mərkəzi”nin fəaliyyətləri nəzərdən keçirilir.
2007
098
4702000000
N
Qri fli nəşr
©
«Nurlan», 2007
__________Milli Kitabxana__________
3
GİRİŞ
Müasir dövrdə kulturologiya elmi mədəni əlaqələrin geniş
və təfərrüatlı şəkildə öyrənilməsini, onun yeni təfəkkür işığında
dolğun və kamil səpkidə tədqiq edilməsi işini vacib bir məsələ
kimi irəli sürür. Və bu gün bu istiqamətdə görülmüş hər bir iş
milli mədəniyyətimizi zənginləşdirdiyi kimi, həm də müasirlə-
rimizdə elmi-mədəni fikrin və yeni ideya-estetik dünyagürü-
şünün formalaşmasına böyük təsir göstərir. Mədəniyyətlərimiz
arasındakı əlaqələrdən bəhs edən elmi-tədqiqat əsərləri çoxdur.
Lakin kəmiyyət göstəricisi ilə yanaşı bu əsərlərdə mövzunun
elmi cəhətdən təhlilində birtərəfli və təzadlı fikirlərə də rast
gəlinir. Xalqlarımız arasında elmi-mədəni əlaqələr və mənəvi
sərvətlər mübadiləsi hələ istənilən səviyyədə deyildir. Bunun
nəticəsidir ki, milli-mənəvi dəyərlərimiz hələ lazımınca başqa
xalqların ədəbiyyatlarında təmsil edilmir.
Ortaq kulturoloji irsimizin tədqiqi və mənimsənilməsi
baxımından da bu sahədə boşluqlar müşahidə edilməkdədir ki,
bu nöqsanlar özünü, xüsusilə, türk xalqları arasındakı elmi-mə-
dəni əlaqələrin bu vaxta qədər arzulanan səviyyədə olmamasın-
da göstərməkdədir. Mədəniyyətlərimiz arasında əlaqələri öyrə-
nən tədqiqat əsərlərində vaxtilə tarixilik və müasirlik meyarları
baxımından müəyyən birtərəflilik olduğundan türkdlli xalqlar
arasındakı əməkdaşlıq, xüsusilə Azərbaycan – Türkiyə elmi-
mədəni əlaqələri obyektiv işıqlandırılmamışdır. Halbuki Azər-
baycanın tarixi taleyində, milli varlığında və mənəviyyatında
Türkiyə olduqca önəmli bir yer tutmuşdur. Lakin təəssüf hissi
ilə deməliyik ki, mövcud tədqiqat əsərlərində bütün bu mədəni-
mənəvi dəyərlərdən, elmi-mədəni təcrübələrdən əhatəli şəkildə
söz aça bilməmişik.
Türk xalqlarının kökü eyni genetik-mənəvi başlanğıcdan
qaynaqlanır. İndi dünya yenidən qloballaşmaya, bütövləşməyə
doğru üz tutub. Müasir dünyada çoxsaylı iqtisadi, siyasi, hərbi,
hətta dini zəmində olan birliklər yaranmaqdadır. Ən böyük bir-
__________Milli Kitabxana__________
4
lik isə parçalanmış xalqların mənəvi bütövlüyündən yaranacaq
birlikdir. Biz elə bir xalqın övladlarıyıq ki, tarixdə çox az xalq
bizim keçdiyimiz əzəmətli yolu keçib. Diqqət yetirsək, görərik
ki, bizim şanlı tarixi keçmişimiz yalnız bahadırlıq, alplıq, ərən-
lik tarixi deyil, o həm də bəşəriyyəti qüdrətli sənət inciləri ilə
zənginləşdirən, ucu-bucağı görünməyən bir mənəviyyat xəzinə-
sidir. Türkün böyüklüyü elə bir həqiqətdir ki, onu danmaq və
gizlətmək mümkün deyil. İctimai-tarixi proseslər nəticəsində
türkün coğrafiyası hissə-hissə paralanmış, bölünmüş, bölün-
dükcə kiçilmişdir. Başqa türk xalqlarının da problemləri çox
olmuşdur. Bəziləri dinini, bəziləri dilini itirmək təhlükəsi ilə
qarşılaşmışdır. Belə olan halda bütün türk xalqları bu tarixi ge-
riləmənin, tənəzzülün səbəblərini birlikdə axtarmalıdırlar. Bu
problemin həlli baxımından ən məntiqi cavabı isə Bilgə Kağa-
nın “Ey türk özünə qayıt, sən özünə qayıdanda böyük olursan”
düsturu verməkdədir.
XXI əsr bütün dünya dövlətləri və millətləri arasında iqtisa-
di, siyasi, mədəni əlaqələrin artması, son nəticədə qloballaşma
ilə xarakterizə olunmaqla yanaşı, eyni zamanda ayrı-ayrı xalq-
ların etnik-mənəvi köklərinə yenidən dönüşü ilə də xarakte-
rikdir. İndi Planetin bütün irili-xırdalı dövlət və millətləri kö-
nüllü və ya könülsüz, ixtiyari və ya qeyri-ixtiyari son nəticədə
böyük qloballaşmaya aparıb çıxaran nəhəng inteqrasiya magis-
tralına qoşulmaqdadır. Qloballaşma kontekstində etnik-milli
mövcudluğun siyasi, iqtisadi, kulturəl, mənəvi suverenliyi ilə
bağlı milli konsepsiya və konseptual ideyalar yekcins deyil. Bu
prosesi sosial-siyasi, mədəni-mənəvi, iqtisadi-güzəran, elmi-
intellektual müstəvilərdə vahid qlobal harmoniya hesab edənlər
də var, kainatın daha çox vahid bir mərkəzdən idarə olunan
bürokratik-texnoloji ərazi vahidinə çevrilmə prosesi olduğunu
iddia edənlər də. Ən müxtəlif mövqe və münasibətlərin xarak-
terindən asılı olmayaraq, qloballaşmaya aparan nəhəng inteq-
rasiya magistralı bütün planeti sorub aparmaqdadır. Mümkün
olan ən optimal variant bu prosesə hər bir etnosun milli-mənəvi
Dostları ilə paylaş: |