Fərrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
| «monotexmzm»
prinsipi üzərində qurulur. Ali məktəb «ümumiyyətlə mütəxəssis» deyil, konkret peşə sahibi, əməyin bütün növləri ilə məşğul ola bilən «universal işçi» deyil, əməyin konkret sahəsi üçün mütəxəssis hazırlayır. Lakin bu mütəxəssis fasiləsiz təhsil almalı, özünütəhsillə məşğul olmalı, arzusundan və sosial səbəblərdən asılı olaraq öz peşəsini, ixtisasım dəyişməyə hazır olmalıdır. Ümumi pedaqogikadan fərqli olaraq, ali məktəb pedaqogikası öz araşdırmalarını xüsusi təhsil (ixtisas təhsili), peşə hazırlığı, konkret əmək fəaliyyəti üçün monotexnik mütəxəssis formalaşdırılması problemlərinin həllinə yönəldir. Buradan məntiqi olaraq, ali məktəb pedaqogikasını ümumi pedaqogikadan fərqləndirən digər bir xüsusiyyət də irəli gəlir. Belə ki, məktəb pedaqogikasının iqtisadi nəzəriyyə və bazar iqtisadiyyatı ilə əlaqəsi dolayı olsa da, ali məktəb pedaqogikasının əlaqəsi birbaşa aşkar görünür. Məktəb pedaqogikası yetişməkdə olan nəslin tərbiyəsi nəzəriyyəsini təkmilləşdirərkən, şəxsiyyətinin inkişafı problemini araşdırarkən fəlsəfə, tarix, etika, estetika və digər ictimai elmlərin aparıcı müddəalarına istinad edir. Ali məktəb pedaqogikası elmlərlə bilavasitə üzvi əlaqədədir, bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun əqli əmək adamlarının formalaşdırılması prosesinin fəal və nüfuzlu iştirakçısıdır. Bazar iqtisadiyyatının tələblərinə uyğun işçi qüvvəsinin hazırlanmasının həlledici amili -
Mək-
26 təb pedaqogikası şagirdlərin peşə oriyentasiyası problemini mücərrəd və ümumi səviyyədə həll edir: məktəblilərə əməyə, əmək adamlarına məhəbbət və hörmət hissi aşılamağa çalışır, şagirdləri psixoloji cəhətdən müxtəlif peşə və ixtisaslara hazırlayır. Ali məktəb pedaqogikası isə ölkə iqtisadiyyatı üçün prioritet olan bu problemi konkret elmi nəzəriyyə və praktika əsasında həll edir. Sivil cəmiyyət əxlaqca saf, mənəviyyatca zəngin, ahəngdar inkişaf etmiş, çevik, həyatın hər cür təsadüflərinə hazır, rəqabətə dözümlü insanlar tələb edir. Orta məktəb bu ciddi və mürəkkəb məsələləri vahid pedaqoji proses çərçivəsində həll etməyə cəhd göstərir. Şagirdlərin elmlərin əsaslarına yiyələnməsini təmin etməklə təlim prosesi ilə sinifdənxaric işləri əlaqələndirib məqsədəuyğun istiqamətə yönəltməklə onların əqli, əxlaqi, fiziki, mənəvi, estetik inkişafını təmin etməyə çalışır. Bu problemi ali məktəb pedaqogikası necə həll edir? Müasir ali təhsil müəssisələrində tələbə şəxsiyyətinin inkişafının biri-birinə zidd iki istiqaməti mövcuddur: bir tərəfdən ali məktəbdə tərbiyə prosesi, informasiya bolluğu, kollektiv həyatın müxtəlif formaları, kommunikasiyaların zənginliyi tələbənin ahəngdar şəxsiyyət kimi inkişafını istiqamətləndirir. Digər tərəfdən, tələbəlik həyatının bir sıra obyektiv və subyektiv amilləri şəxsiyyətin ahəngdar formalaşma tendensiyasına zidd olan birtərəfli inkişaf meyilləri doğurur. Bu amillər aşağıdakılardır: dar ixtisaslaşma; tədris planlarının utilitar (fransızca utUitalre, latınca utiHtas - fayda, mənfəət deməkdir. Yalnız əməli fayda, yaxud xeyir götürməyə uyğunlaşdırılan) xarakteri; ali məktəb proqramlarının həcminin durmadan artması və vaxt çatışmazlığı; ümumi və ictimai fənlərin tədrisinə geniş yer verilməsi və s. Bütün bunlar tələbəni hədsiz dərəcədə yükləyir. Bu da asudə vaxtı məhdudlaşdırır. Ona görə də tələbə asudə vaxtını fiziki və intellektual inkişafına, şəxsi maraqlarının təmin 27
edilməsinə, fərdi imkanlarının və qabiliyyətlərinin ləkmilləş- dirilməsinə yönəldə bilmir. Paradoksal vəziyyət yaranır: ali məktəb hərtərəfli yetişmiş mütəxəssis əvəzinə birtərəfli inkişaf etmiş peşə-sənət sahibi formalaşdırır. Deməli, ali məktəb pedaqogikası bu ziddiyyəti həll etmək üçün
tələbə şəxsiyyətinin inkişafındakı «birlərəniyi». «məhdudluğu» aradan qaldırmaq yollarını müəyyənləşdirməlidir. Ali məktəb pedaqogikasının Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|