Ədəbiyyat
Paşayev Ə.X., Rüstəmov F.A. Peda-
qogika. B., Çaşıoğlu, 2002.
Əhmədov B., Rzayev A. Pedaqo-
gikadan mühazirə konspektləri. B.,
Maarif, 1983.
fIe.aarornKa u ncHxojıorHH Bbicmen lUKonu (
OTB
. pe^axrop M.B.Byna-
HOBa-TonopKOBa). PocTOB-H//l:(beHHKc,
2002.
Ağayev Ə., Talıbov Y., İsayev İ., Eminov A. Pedaqogika. Bakı, 2006.
Kazımov N. Ali məktəb pedaqogikası. B., Nicat. 1999.
Qasımova L.N., Mahmudova R.M. Pedaqogika. B., Çaşıoğlu, 2003.
Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. B., Çinar-Çap, 2002.
3ıiHOBbCB
C.H. VMeÖHbiH npoıtecc
B COBCTCKOH UIKOJIC
.
M.,
Bbicmaa
ıiiKOJie, 1975.
Dadaşov T.Y. Ali məktəb pedaqogikasının aktual problemləri.
Ümumrespublika elmi konfransın məruzə tezisləri. B. 2003.
Həsənov A., Ağayev Ə. Pedaqogika. B., Nasir, 2007.
48
II
FƏSIL
ALİ MƏKTƏB PEDAQOGİKASININ TƏŞƏKKÜLÜ VƏ
FORMALAŞMASI
2.1.
ALİ MƏKTƏB PEDAQOGİKASININ TƏŞƏKKÜLÜ
Elmlərin hələ az diferensiasiya etdiyi dövrdə təhsil xarakter
və məzmununa görə ümumi səciyyə daşıyırdı. Təhsilin məzmunu
fəlsəfə, teologiya (yunanca
theologia; then.s -
Allah deməkdir) və
yeddi sərbəst sənətdə ifadə olunduğundan dinləyicilər həmin
sahələr üzrə eyni hazırlıq mərhələləri keçirdi. Orta əsrlərdə yaranan
ilk universitetlər ümumi təhsil- ensiklopedik biliklər vermək
məqsədilə yaradılırdı (studium generale).
Zaman keçdikcə elm inkişaf edir, təkmilləşir, genişlənir,
dərinləşir, müxtəlif istiqamətlərə şaxələnir və diferensiasiya
prosesləri baş verirdi. Beləliklə, bir nəfərin bütün elm sahələrinə
yiyələnməsi qeyri-mümkün işə çevrilirdi.
Digər tərəfdən, orta əsrlərdə şəhərlərin böyüməsi,
mədəniyyətin inkişafı yeni sosial tələbatlar doğurdu. Kilsənin öz
dini məqsədlərini uğurla həyata keçirməsi üçün yüksək təhsil
görmüş keşişlərə ehtiyacı artdı. Kilsənin hakim dairələrdə
mübahisəli məsələləri həll etməyə qabil olan hüquqşünaslara,
siyasətçilərə tələbatı meydana gəldi. Əhali içərisində yayılmış
müxtəlif xəstəliklərin müalicəsi üçün həkim hazırlığına ehtiyac
yarandı.
Bu tələbat nəticəsində orta əsrlərdə universitet təhsili üç əsas
istiqamət üzrə müəyyənləşdirildi: ilahiyyat, tibb və hüquq (hüquq
fakültəsi bir çox hallarda kanonik, yəni «kilsə hüququ» fakültəsi
adlanırdı). Bu, ali təhsildə ixtisaslaşmanın başlanması demək idi.
Ali təhsil sahəsində sonrakı ixtisaslaşma cəmiyyətin tələbləri
əsasında elmin inkişafı ilə vəhdətdə baş verdi.
Ali təhsilin inkişaf dinamikası bu gün də həmin istiqamət
üzrə davam etməkdədir. Elmin və texnikanın tərəqqisinə rəğmən
ixtisasların da sayı artır, yeni tipli ali təhsil müəssisələri
49
yaranır. Universitetlər isə, həmişə olduğu kimi, indi də «elm
məbədi» rolunu oynayır, elmin yeni sahələrinin yaranmasına təkan
verir, bununla əlaqədar olaraq yeni ixtisaslar və ixtisaslaşma
istiqamətləri müəyyənləşir, hətta ali təhsilin yeni sahələri təşəkkül
tapır. Fakültativlər, tələbələrin seçiminə əsaslanan alternativ kurslar
tədris edilir. Bir sözlə, universitetlər elmi-tədqiqat, tədris, ixtisas
hazırlığı
mərkəzinə
çevrilərək,
ölkənin
ictimai-siyasi,
iqtisadi-mədəni həyatına qüvvətli təsir edir.
Təbii ki, ali təhsilin inkişafı ali məktəb pedaqogikasına
ehtiyac doğurdu. Çünki dəqiq elmi-nəzəri əsaslar olmadan ali
təhsilin sonrakı inkişafına nail olmaq mümkün deyildi.
Ümumi pedaqogikanın sahələrindən biri olan
labbə
şəxsiyyətinin inkişafı və ali təhsil müəssisəsində peşə-ixtisas
hazırlığı problemlərini öyrənməklə məşğul olan ali məktəb
pedaqogikası
məqsədyönlü inkişaf yolu keçmişdir. M.F.Kvinti-
liandan başlayaraq qədim dünyanın klassik pedaqoqları öz
əsərlərində ali məktəbdə təlimin təşkili formaları kimi mühazirə və
disputlardan geniş istifadə etmişlər. Bu cəhətdən XI- XII əsrlərdə
Avropada fəaliyyətə başlayan Bolonya, Oksfort, Paris, Praqa və
başqa universitetlərin təcrübəsi diqqətəlayiqdir. Zaman keçdikcə ali
məktəblərin fəaliyyət parametrlərini müəyyən edən əsasnamə və
nizamnamələri yazılmış, həmin sənədlərdə ali təhsilin bir sıra nəzəri
və praktik məsələləri ümumiləşdirilmişdir.
2.1.1.
Dostları ilə paylaş: |