Fərrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi

((ilahiyyat  cloktom»

  dərəcəsi  müəyyənləşdirildi. 

Meydana  gəldiyi  ilk  dövrlərdə  «doktor»  (latınca 

«doktors»

 

sözündən götürülüb 

«mü3llim»

 deməkdir) biri-birinə yaxın mənada 

işlədilir və biri- birini əvəz edirdi. Doktor dərəcəsini almazdan öncə 

«lisenziat»  (latınca 

«\icenciatus»  -  «hüququ  oian»

  deməkdir) 

dərəcəsi  alın-  malıydı.  Buna  nail  olmaq  üçün  iddiaçı  imtahan 

verməli  və  yazı  işi  təqdim  etməliydi. 

«Magistr»-  «bakalavr»

 

(latınca 

«baccalau- reııs»

 - 

(idafna çəbngi»

 deməkdir) ixtisas üzrə 

imtahandan müvəffəqiyyətlə çıxmış adamlara verilirdi. 

«Magistr»  -  «doktor»  dərəcələrinin  ierarxik  sistemi  XV- 

XVII  əsrlərdə  formalaşdı,  universitetlərin  nizamnaməsində  özünə 

status  qazandı.  «Bakalavr»,  «lisenziat»  aşağı  dərəcələr  hesab 

olunurdu.  Onların  alınma  qaydaları  nisbətən  sadə  idi.  Yüksək 

dərəcələri almaq qaydaları isə daha mürəkkəb idi. 

Bir sıra ölkələrdə magistr dərəcəsi almaq üçün iddiaçı ixtisas 

üzrə  imtahan  verməli  olurdu.  Dərəcələrin  verilməsi  elm  aləminə 

daxil  olmağın  simvolu  olan  çoxlu  təntənələr  və  tədbirlərlə  qeyd 

olunurdu. 

Universitetlərin  korporativ  (latınca  corporatio  -  şirkət 

deməkdir, Bir sözlə, peşəyə mənsub adamların ittifaqı, birləşməsi, 

cəmiyyəti)  təşkili  zamanı  «magistr»  dərəcəsi  ancaq  hər  hansı  bir 

universitet daxilində müəllim vəzifəsini tutmaq hüququ verirdi. 

58 

---

«Doktor»

  dərəcəsi  almış  mütəxəssis isə müstəqil olaraq həm  elmi 

tədqiqatçılıq, həm də müəllimlik fəaliyyəti ilə məşğul ola bilərdi. 

XVI-XVII  əsrlərdə  İtaliya  və  Almaniya  universitetlərində 

dissertantlara elmi rəhbərlik praktikası yarandı. Elmi rəhbər ancaq 

elmlər doktorları ola bilərdi. 

İtaliyada elmi rəhbər - 

«Paclwne».

 Almaniyada isə 

«D(?/<- 

!on>atcT»

  adlanırdı.  Elmi  rəhbər  dissertasiyanın  mövzusunu 

müəyyənləşdirir,  onu  elmi  surətdə  dəyərləndirir  və  dissertantı 

(«foktor»

 kimi təqdim edirdi. 

XVII

 

ərdə ilk çap olunmuş dissertasiya işləri meydana 

gəldi. 

XVIII

 

əsrdə 

universitetlərin 

dövlət 

müəssisələrinə 

çevrilməsilə  əlaqədar  dissertasiya  müdafiəsinin  Elmi  Şuranın 

kollegial iclasında keçirilməsi praktikasının əsası qoyuldu. 

XIX

 

əsrdə  elmi  dərəcələrin  verilməsinə  qanunvericiliklə 

dövlət orqanları nəzarət etməyə başladı. 

«Elmbf  doktonı»

  ən  yüksək  dərəcədir.  Bir  sıra  xarici 

ölkələrdə  doktor  elmi  dərəcəsi  dəqiq  ixtisaslaşmanı  əks  etdirmir; 

«falsəfh doktorm

 dərəcəsi humanitar və təbiət elmləri üzrə müvafiq 

mütəxəsisslərə verilir. Böyük Britaniyada və Britaniya sistemindən 

istifadə  edən  bir  sıra  digər  ölkələrin  universitetlərində  «fəlsəfə 

doktoru»  (doktor  of  philosophıı)  dərəcəsi  fəlsəfə  fakültəsi 

tərəfindən  humanitar  sahə  mütəxəssislərinə  verilir.  Təbiət  elmləri 

üzrə mütəxəssislərə isə «elmlər doktoru» (doktor of scien) dərəcəsi 

verilir. 

Fransada və Fransa tipli ali təhsil sisteminə malik ölkələrdə 

«dok(or»

 dərəcəsi bir neçə səviyyəni  (pilləni) əhatə edir: on aşağı 

səviyyə  -  üçüncü  səviyyəli  doktor  (clocteur  de  troisieme  cycle) 

universitetdə  təhsilin  beşinci  və  altıncı  illərində  verilir.  Buna 

nisbətən  yüksək  səviyyə  -