«orclinar professor»
(ştatda) və
«ekstra ordinar» (ştatdankənar) professor dərəcələri tətbiq olundu.
Dosent (latın sözü docens, docentis-öyrədən, təlim edən
deməkdir) adı ən aşağı elmi dərəcəsi olan şəxslərə verilirdi. XIX
əsrdə bir sıra ölkələrdə
«prmn-dosent»
vəzifəsi yarandı (onlara
tələbələrin təhsil haqqından məvacib verilirdi).
Britaniya sistemli ali məktəblərdə
«chsent»
adı mənasında
((professorun yokktşı»
(associate professor) və
((professorun
k(mı/)kçisi»
(assistent professor) ifadələri işlədilirdi.
Fransız sistemli ali məktəblərdə 1808-ci ildən başlayaraq
«aqreje» adlı elmi dərəcə yarandı. Müxtəlif ixtisaslar üzrə bu
elmi
dərəcəni daşıyan şəxslər liseylərdə və universitelin bəzi
fakültələrində dərs
deyə bilərdilər.
1755-ci ildə Moskva universiteti yarandıqdan sonra
((professor»
adı özünə daha möhkəm status qazandı. 1863-cü ilə
qədər «dosent» mənasında
<(ad’yunkt-professor»
ifadəsi
işlədilirdi. 1863-cü ildə dosent ifadəsi, 1884-cü ildən isə
((privai-dosent»
ifadəsi status aldı.
((Privat dosent»
adını almaq
üçün magistr imtahan verməli və fakültə müəllimlərinin iştirakı ilə
iki sınaq mühazirəsi oxumalı idi.
SSRİ-də ali məktəb müəllimlərinə və elmi işçilərə dərəcələr
pedaqoji və elmi fəaliyyətləri əsasında verilirdi. İyirminci illərdən
ali məktəblərdə
«professor», ((dosent»
və
((cıssistent» d,voco- bri,
elmi müəssisələrdə isə «böyük elmi işçi», «kiçik elmi işçi» adları
özünə yer tapdı. Elmi adların atestasiyası sistemi dəfələrlə
dəyişdirildi. 1986-cı ildə «baş», «aparıcı», «böyük», «kiçik» elmi
işçi adları müəyyənləşdirildi.
Rusiya Federasiyasında 1994-cü ildən AAK-ın qərarı ilə
ixtisas üzrə
<(professor»
adı verilir. Ali məktəbin, elmi
müəssisənin, elmi-tədqiqat institutunun Elmi Şurasının qərarı ilə
ixtisas üzrə «böyük elmi işçi» adı verilir. «Professor» adının
verilməsi üçün elmlər doktoru dərəcəsi və beşdən az olmayaraq
elmlər namizədi dərəcəsi almış yetirmələrimin olması vacib hesab
olunur. «Böyük elmi işçi» adının verilməsi üçün elmi dərəcə,
ixtiralar, yaxud çap edilmiş elmi işlər olmalıdır.
63
1995-ci ildən başlayaraq
((kafedranın proJies'.wrıı»
və
((kafedranın dosenti»
elmi adlan Rusiya Federasiyasının dövləi
komitəsi tərəfindən ali təhsil müəssisələrinin elmi-pedaqoji
işçilərinə verilir,
((Kafedranın pr(fessonı»
elmi adı-dərəcəsi olan, mühazirə
oxuyan, tədris-metodik və elmi əsərləri olan, aspirant və disser-
uıntlann elmi işlərinə rəhbərlik edən və elmlər doktoru dərəcəsi
olan şəxslərə verilir.
«Kafedranın dosenti» elmi adı - mühazirə oxuyan, elmi-
metodik və elmi əsərləri olan elmlər namizədinə verilir.
2.4.
AZƏRBAYCANDA ELMİ DƏRƏCƏ VƏ
ELMİ ADLARIN VERİLMƏSİ
Azərbaycanda elmi dərəcələrin və elmi adların verilməsi
sahəsində kifayət qədər zəngin təcrübə qazanılmışdır.
Azərbaycanda elmi və elmi-pedaqoji kadr hazırlığının ilkin
mərhələsi XX əsrin 20-ci illərinə təsadüf edir. 1926-cı ilin may
ayında Azərbaycan KP MK Xalq Maarif Komissarlığına
respublikanın ali məktəblərində aspirantura təşkil etməyi tapşırdı.
Bu dövrdə elmi kadr hazırlığının qaydasını, formalarını və
müddətini qəti müəyyən edən normativ sənəd yox idi.
Dostları ilə paylaş: |