Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının
əməkdaşlıq etməklə bu ictimayi bəla ilə mübarizəyə
31-ci maddəsində yazılıb:
qalxmaq haqda ciddi düşünməlidirlər. Şübhə yoxdur
...şəxsin həyatına, fiziki və mənəvi sağlamlığına,
ki, bu mövzuda təlim-tərbiyə və hüquqi müstəvidə
mülkiyyətinə, mənzilinə qəsad etmək, ona qarşı zor
aparılan tədbirlər toplusundan ibarət xüsusi
işlətmək qadağandır.
konsepsiayanın hazırlanıb həyata keçirilməsi gənc
nəslin gələcəyi üçün həyati əhəmiyyət daşıyan
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasının
məsələdir.
41-ci maddəsində isə yazılıb:
Yuxarıda sadalanan faktları və hüquq normalarını
İnsanların həyatı və sağlamlığı üçün təhlükə
nəzərə almaqla düşünürəm ki, alkoqollu içki qəbulu
törədən faktları və halları gizlədən vəzifəli şəxslər
və şərabxorluğa şərait yaradılması, o cümlədən
qanun əsasında məsuliyyətə cəlb edilirlər.
spirtli içkilərin istehsalı, satışı və bununla əlaqəli hər
bir vasitəçilik günah olmaqla yanaşı həm də cinayət
Məgər alkoqollu içki istehsalı və alveri ilə məşğul
hesab olunmalı və bu haqda xüsusi qanun layihəsi
olub cəmiyyəti təhlükə ilə üz-üzə qoymaq
hazırlanıb cinayətsiz cəmiyyətin təşəkkül tapmasına
vətəndaşlarımızın həyatına, fiziki və mənəvi
doğru atılmış bir addım olaraq Azərbaycan
sağlamlıqlarına qəsd edilməsi deyilmi? Bu əməlin
Respublikasının Milli Məclisinə təqdim edilməlidir.
həm də günah və milli mənəviyyatımıza zidd olması
əhalisinin təxminən 95 faizini müsəlmanlar təşkil
İnsanları yaradıb onlara həyat verən Allah ən
edən Azərbaycanda məsələyə yanaşmada daha ciddi
böyük həkim və ən böyük alimdir...
və qətiyyətli olmağın zəruriliyini artırır. Fikrimcə,
səhiyyə, təhsil və daxili işlər nazirlikləri birgə
Hüququşünas - Vüsal Səfərov
10
1. Onunla danışın. Uşaqlarınızla danışmaq və
4. Arxa plandan gələn səslərin səsini alın.
onları dinləmək edə biləcəyiniz ən əhəmiyyətli iki
Televiziya ya da radionun səsi çox olarsa, siz və
şeydir. Kimsə onunla danışmasa danışmağı öyrənə körpənizin dinləmə və danışma hərəkətlərinə mane
bilməz və kimsə onu dinləməsə beyni praktik edə
olar.
bilməz; bu səbəbdən ünsiyyət qərargahı bacara
5. Uşağınız danışarkən bütün diqqətinizi ona
bilməz. Danışın, sizinlə ünsiyyət qərargaha
verin. Kürəyinizi dönməməyə çalışın, diz çöküb göz
həyatının hər dövründə ehtiyacı olacaq!
kontaktı qurun.
Araşdırmalara görə, körpənizlə danışma şəkliniz
6. Ona bir şeylər oxuyun. Uşağınıza bir şeyləri
digərlərindən fərqlidir və körpəniz də danışmağı
oxumağınız, dilinin öyrənməsini təmin edər,
sizin sözlərinizdən öyrənər. Beyin inkişafına sizin
hisslərini inkişaf etdirər, diqqət genişliyini artırar.
ana şəfqəti dolu sözləriniz faydalıdır.2. Mahnı
Buna görə kitabları həyatınızın bir parçası halına
söyləyin. Körpənizlə mahnılar oxusanız, gülər,
gətirin, uşağınızı yatırdarkən mütləq ona oxuyun.
zarafatlaşsanız uşaqlarınız daha tez danışar. Əlbəttə
Uşağınızın marağını çəkməyə başladığında
ki, bu mahnılar haram musiqi babından olmamalıdır.
hərflərin şəkillərini göstərərək oxuyun, beləcə bəzi
3. Obyektləri izah edin. Ona bəzi obyektləri
uşaqlar oxumağı 3 yaşından etibarən öyrənə bilər.
adlandırıb təsvir edin, digər obyektlərlə müqayisə
7. Musiqi çalın. Klassik musiqi uşağınıza daha
edin, nə işə yaradıqlarını açıqlayın. Sizi diqqətlə
parlaq bir zəka təmin edir. Musiqi onun zehni və
dinlədiyinin fərqinə varacaqsınız.
romantik inkişafını zənginləşdirəcək. Bəzi insanlar
25 vasitя
(“Mother & Baby jurnalı”na istinadən)
11
musiqi və riyaziyyat qabiliyyətinin bir-birləriylə
biləcəyi bir divara asın.
əlaqəli olduğuna inanır. Halbuki reallıq,
13. Sənətkar fəaliyyətlər üçün vəsaitlər saxlayın.
musiqiçilərin riyaziyyatda bir çox insandan fərqli ya
Yumurta qutularını atmayın, rulon kartonları da
da daha yaxşı olmadığını göstərər. Uşaqların
kəsmək və yapışdırmaq üçün istifadə edin. Müxtəlif
riyaziyyat qabiliyyətinə sahib olmasında daha çox
kollajlar etmək üçün parkdakı yarpaqları yığa bilər
ailələrin kitablar və ünsiyyətlə təmin etdiyi öyrənmə
və divar kağızlarının parçalarını uşaqlarınız üçün
vərdişləri əhəmiyyətli bir rol oynayır.
saxlaya bilərsiniz.
8. Uşağınızı yatırdarkən ona Quran oxuyun. Bu
14. Ədədləri həyatınızın bir parçası halına gətirin.
həm uşağınızın daha rahat yatmasını, həm də təkrar
Riyaziyyatı nə qədər tez öyrənsə, o qədər rahatlayar
ilə söz xəzinəsini inkişaf etdirməsinə köməkçi olar.
və özünə olan etibarı artar. Nərdivan pillələrini
9. Musiqi yoldaşlığında digər şeyləri də təlim
saymaq kimi kiçik addımlarla başlayın.
edin. "1-2-3 indi yuyuruq əllərimizi, 4-5-6 indi diş
15. Ədədləri melodik bir şəkildə təlim edin.
fırçalama vaxtı ..." kimi melodiyalar uşağınızın
"Üçdən sonra dörd – gəl məni öt, dörddən sonra beş
sistemli olmasına və sözləri yadda saxlamasına
– kağızları deş" kimi.
köməkçi olar.
16. Böyük-kiçik kimi hallardan bəhs edin.
10. Uşağınızın sevdiyi musiqisini seçməsinə
"Masadakı qabları saya bilərsənmi?", "Böyük olanı,
icazə verin. Və barabanlar, zənglər istifadə edərək
yoxsa kiçik olanı istəyərsən?" kimi suallarla başlaya
səs-küy çıxarmasına bir müddət dözün.
bilərsiniz.
11. Buraxın boyasın. Uşaqlarınızın boya
17. Oyuncaqlar və oyunlar köməyi ilə ədədlərin
qələmləri və oyun xəmirləriylə vaxt keçirməsinə
təlimi. Soyuducuna yapışdırılan maqnitli ədədlər,
mane olmayın çünki bunlar əl bacarıqlarını artırar
ədədlərlə əlaqədar pazllar və uşaqlar üçün olan
və sənətkar bir şəkildə özlərini ifadə etmələrinə
digər oyunlardan alın.
köməkçi olar.
18. Bəzi şeyləri parçalara bölərək ədədlərin
12. Mütləq bəyənmələrinizi təqdim edin.
təlimi. Yeməkləri kiçik parçalara ayırın və o
Etdiklərini tərifləyin və onları hər kəsin görə
parçaları uşağınızla birlikdə sayın.
19. Televizoru əsla bir körpə baxıcısı kimi
istifadə etməyin. Çünki o uşaqlarınızla ünsiyyət
qurmaqda sizin yerinizə keçə bilməz.
20. Eyni videoya ya da DVD-yə saysız dəfə
baxması sizi narahat etməsin. Təkrar etmə uşağınız
öyrənməsinə kömək edər.
21. Gəzin və öyrənin. Bir parka, kitabxanaya ya
da mağazaya edilən gəzintilərdə çox şey öyrənə
bilərsiniz.
22. Hərdənbir fəaliyyətlərinizi dəyişdirin. Digər
uşaqlarla oynamasını, onları və ailələrini nizamlı
olaraq görməsini təmin edin.
23. Bütün cəmiyyət imkanlarından faydalanın.
Parklar, kitabxanalar, muzeylər, sənət qalereyaları
və üzmə hovuzları kimi yerlərə uşağınızı apararaq
ictimailəşməsini təmin edərsiniz.
24. Aynalardan istifadə edin. Körpənizin əks
olunmasını izləyərək bədənini və hərəkət
qabiliyyətini fərq etməsini təmin edin.
25. Övladınızı ana südü ilə bəsləyin. Körpəniz ən
az 6 aylıq olana qədər onu ana südü ilə təmin edin.
Ana südünü 2 yaşına qədər versəniz daha
əhəmiyyətli olar.
Hazırladı: Yeganə Kərimova
İmam Sadiq (ə) adına İslam Maarifi
Akademiyası
12