FəSİl kommersiya banklarının vasitəçilik əməliyyatlarının nəzəri-metodoloji əsasları
Yüklə 0,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 4 Ümumi investisiya qoyuluşunda lizinqin payı
79
Şəkil 2. Azərbaycanda lizinq bazarının dinamikası [22; 77]
Ümumi investisiya qoyuluşunda lizinqin payı [22; 78] 2010 2011 Lizinq yolu ilə investisiya qoyuluşu ($mlrd.) 0,17 0,15
Ümumi investisiya qoyuluşu ($mlrd.) 17,6
21,66
AR-nın lizinq bazarındakı artımın nisbətən azalmasının əsas səbəbi 2008-ci ildən etibarən bəzi imtiyazların dayandırılması olmuşdur. Məsələn, vergi qanunvericiliyinə əsasən lizinq obyektlərinə ƏDV-nin qoyulmağa başladı. Bununla belə, dünya maliyyə böhranının AR iqtisadiyyatına təsirsiz ötdüyündən lizinq bazarına da elə bir ciddi təsir göstərməmişdir. Yəni bəzi lizinq şirkətlərinin portfelində azalma müşahidə edilsə də, bu müddətdə bağlanan və ya iflasa uğrayan lizinq şirkətləri olmamışdır. Sadəcə, bir çox lizinq şirkətləri hər hansı layihənin icrasına ehti- yatla yanaşmışlar, bəzi şirkətlər isə ümumiyyətlə, böhran bitənə qədər maliyyələşmə aparmamışlar. Buna baxmayaraq respublikada lizinq bazarının artım sürəti əksər sahələrin inkişaf sürətindən yüksək olmuşdur.
80
Lizinq bazarının dinamikası və iqtisadi göstəricilərin analizi sektorda olan böyük potensialı əks etdirir. İEÖ-lərin təcrübəsi göstərir ki, ümumilikdə bütün iqtisadiyyatın inkişafı üçün lizinq effektiv mexanizm hesab olunur. Lizinqin inkişafı istehsalatın müasirləşdirilməsi və sahibkarlığın inkişafı istiqamətində böyük imkanlar yaradır. Lizinq maliyyə bazarında rəqabət qabiliyyətinin artmasına xidmət edir. İstənilən biznes fəaliyyəti bir sıra amillərə söykənir. Bu amillərdən biri də sözsüz ki, keyfiyyətli rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsalıdır. Bu məqsədlə kompaniyalar qabaqcıl texnologiyadan istifadə etməlidirlər. Bu tədbir müvafiq qabaqcıl avadanlıq tələb edir. Bu avadanlığın alınması isə külli miqdarda kapital qoyuluşu tələb edir. Bu tədbirdə təbiidir ki, bank kreditləşməsi mühüm rol oynamaqla yanaşı lizinq də fəal iştirak edir. Lizinq vacib investisiya aləti olaraq AR-da istehsal sektorunun inkişafında vacib rol oynaya bilər. Bunun nəticəsində ÜDM artacaq, ölkənin ixrac potensialı yüksələcəkdir ki, bu da büdcəyə daxilolmaların artması və məşğulluğun yüksəlməsi deməkdir. Müəssisələrdə xüsusi vəsait çatışmamazlığı bank kreditləşməsinin çətinləşməsi, eləcə də bankların uzunmüddətli investisiyalara hazır olmaması göstərir ki, lizinq istehsalın yeniləşməsinin təmin edilməsinə dəstək olan real fəaliyyət göstərən quruma çevrilmişdir. Kiçik müəssisələrin lizinq xidmətinin güzəştlərindən tam mənada istifadə edə bilmədiklərinə baxmayaraq lizinq xırda müəssisələrin istfadə edə biləcəkləri əsas mənbə hesabedilir. Lizinq bazarının inkişafı göstərir ki, lizinq kompaniyaları xırda müəssisələrlə daha fəal işləməyə başlamışlar. Lizinq kompaniyaları belə sövdələşməyə ona görə cəlb olunurlar ki, onlar banklara nisbətən dar çərçivədə deyillər, kreditə nisbətən lizinq obyektindən səmərəli istifadəni təmin edirlər. Xırda müəssisələrə bankla işləmək çətin olur, belə ki, onlar əksərən bankın tələblərinə cavab verə bilmirlər. Kiçik müəssisələrin əksəriyyətinin dövriyyəsi onların maliyyə vəziyyətini göstərmir. Kiçik müəssisələr nisbətən yüksək olan avans ödənişlərini etmək imkanına malik olmurlar. Bu baxımdan lizinqin müəyyən üstünlükləri vardır. Kompaniya girov təminatı təqdim etməyə bilər. Lizinqə avadanlıq olaraq amortizasiya ayırmaları üçün ikili əmsal tətbiq etmək hüququ əldə edir ki, bu da vergitutma bazasını aşağı salır. Sonda lizinq müqaviləsinin müddəti (12-60 ay) bank kreditinin maksiamal müddətini (3-18 ay) üstələyir. 81
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, regionlardakı kiçik və orta müəssisələr lizinq kompaniyalarının fəaliyyətindən xəbərsizdirlər. Ona görə də lizinq kompaniyaları ilə laqədə olmurlar və bu xidmətdən istifadə edə bilmirlər. Bu prosesi canlandırmaq üçün AR-nın lizinq kompaniya assosiaysiyası zonalarda müşavirələr keçirməli, öz işlərini reklam etməlidirlər və xidmətləri göstərən bukletlər buraxmalıdırlar. Lizinqin iri biznesdə də rolu böyükdür. İri biznes dedikdə, iri sənaye-energetika sahələrinə, gəmiqayırma, hava nəqliyyatına dəstək olmaqdan söhbət gedə bilər. Bu sahələrin də investisiyaya ehtiyacı vardır. Burada dövlət qayğısına böyük ehtiyac vardır. Hal-hazırda iri biznesdə əlverişli sahə kim dəmiryol nəqliyyatını olduqca perspekvtivli hesab etmək olar. Dünya təcrübəsinə əsaslanaraq dəmiryol vaqonları bazarı lizinq sövdələşməsinin həcminə görə avtomobil bazarından üstündür. Belə lizinq əməliyyatlarını isə təkbaşına həyata keçirmək çox çətin olduğundan problemi birləşmiş lizinq qaydasında həll etmək olar. Fikrimizcə, bu baxımdan ALŞA-nın imkanları genişləndirilməlidir. Şəhər yerləri üçün layihələrin, xüsusən sosial təyinatlı layihələrin işlənib reallaş- masında lizinqin böyük əhəmiyyəti vardır. Xarici ölkələrin təcrübsi bu sahədə lizinqin əhəmiyyətini məqbul hesab edir. Məsələn, Rusiyada şəhərlərin təcili yardım maşınlarına ehtiyacını ödəmək üçün lizinqdən geniş istifadə edilir. Bu regionlarda eyni zamanda şəhərdaxili və şəhərətrafı sərnişindaşımaları probleminin həllinə də böyük köməklik gösətirr. Ümumiyyətlə nəqliyyatda lizinqdən geniş istifadə imkanları vardır. AR-da lizinq əməliyyatlarına ehtiyacı olan sahələrdən biri də, bəlkə də birincisi kənd təsərrüfatıdır. Fərdi təsərrüfatların kənd təsərrüfatı texnikasından istifadədə, mal- qara, gübrə, yanacaq və s. əldə edilməsində lizinqə böyük ehtiyacı yaranır. Elə bu məqsədlə də AR-da Aqrolizinq yaradılmışdır. Onun köməyi ilə çoxlu miqdarda cins mal- qara, kənd təsərrüfatı texnikası əldə edilmişdir [22]. İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, bütün iqtisadiyyatın, xüsusən də iri və xırda biznesin inkişafında lizinq özünü səmərəli mexanizm kimi göstərmişdir.
Yüklə 0,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|