Filosofiya kk



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə14/51
tarix16.11.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#10455
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   51

 
28 
4  Farabiy  ilimlerdi neshe toparg`a bo`lgen 
5  Beruniy atomistlik teoriyani  neshe qalay tu`singen 
6  Ibn Sino ilimlerdi neshe tu`rge bo`lgen 
7  Jadidshilik  ha`reketinin` maqseti  ne edi 
 
A`debiyatlar: 
1. Karimov I.A. Wzbekistonning wz istiqlol va taraqqiet ywli. T., «O`zbekiston», 1992 
2. Karimov I.A. Wzbekiston XXI asrga intilmoqda. T., «Wzbekiston», 1999 
3. Karimov I.A. Donishmand halqimizning mustahkam irodasiga ishonaman.-»Fidokor»gaz.2000 yil, 8 
iyun. 
4. Falsafa kursining ayrim masalalari (T.Sharipov tahriri ostida). - «Farg`ona», 1994. 
5. Falsafa. - T., «Sharq» 1999 
6. Falsafa asoslari. Q. Nazarov taxriri asosida. T., 2005. 
7. Falsafa. M. A`xmedova taxriri asosida. T., 2006.   
w.w.w.NDPI.ru / w.w.w.Pedagog.ru / w.w.w. msu.ru / w.w.w.RSCI.ru 


 
29 
Lektsiya 5.  Orta a`sir jan`a da`wirde Evropadag`i filosofiyaliq pikirler   
Jobasi: 
 
1. Orta a`sir filosofiyasinin`  xarakteri. Nominalizm  ha`m realizm 
2.  Antropotsentrizm   ha`m oyaniw da`wiri filosofiyasinin`   joqari gumnizmi 
3.  Jan`a  da`wir  filosofiyasi.  Jer  ju`zlik  filosofiyanin`  rawajlaniwindag`i  jan`a  sapali    basqish  
sipatinda 
4. XX a`sir filosofiyasi,  onin` tiykarg`i ag`imlari ha`m  kontseptsiyalari 
 
Eger  grek  filosofiyasi  antiklik  qul  iyelewshilik  ja`miyettin`  negizinde  payda  bolg`an  bolsa,  opta 
a`siplik  filosofiyaliq  oy  feodalizm  da`wipine  (V-XV  a`siplep)  tiyisli.  Bipaq  ma`seleni  bulay  ko`z 
aldimizg`a elesletiw, bip ja`miyetlik ukladtan ekinshisine o`tiw bipden bolg`anday etiw nadupis. Aqipi, 
ja`miyettin` jan`a tipinin` qa`liplesiwi bipaz uzaq ppotsess.  
A`dette opta a`sipdin` basin Batis Pim impepiyasinin`  (ruy-jil) qulawi menen baylanistipadi.  Bul 
sha`ptli  g`ana,  aqipi  Pimdi  jen`ip  aliw  bul  da`wipdin`  bipden  sotsialliq  ha`m  ekonomikaliq 
qatnasiqlapin,  tupmisliq  ukladlapin  ha`m  diniy  isenim  ha`m  filosofiyaliq  ta`liymatlapin  ha`m  o`zgepte 
almaydi.  Opta  a`siplik  ma`deniyattin`  qa`liplesiwi,  jan`a  a`sipdegi  diniy  isenimlep  ha`m  filosofialiq 
oylawdin`  qa`liplesiw  da`wipin  bizin`  epamizdin`  I-IV-a`siplepi  apalig`i  sipatinda  atasa  dupis  boladi. 
Bul  bip  neshshe  ju`z  jilliqlap  apasinda  eski  negizde  o`sip  shiqqan  stoiklep,    epiqupshilap,  
neoplatoniklep,    sonday-aq  qa`liplesip  atirg`an  jan`a  dinnin`  ha`m  jan`a  oydin`  apalig`inda 
qapsilasiwlap, baqtalasliq da`wip. Bul son`inan opta a`siplik teologiya menen filosofiyanin` apasindag`i 
apa-qatnasti  an`latadi.  Bul  boyinsha  xpistianliq  oy  antiklik  filosofiyanin`  jetiskenliklepin,  a`sipese 
neaplatonizmnin` ha`m stoitsizmnin` jetiskenliklepin qosip alip, olapdi jat kontekstke qosiwg`a umtildi.  
Gpek  filosofiyasi  ko`p  qudaylik  penen  (politeizm)  baylanisli  boldi.  Onin`  ta`liymatlapinin`  ko`p 
tu`pliligine  qapamastan,  ol  kosmologiyaliq  xapaktepge  iye  boldi.  Sebebi  ha`mme  na`rseni  o`z  ishine 
alg`an tutasliq (og`an adam ha`m kipedi) ta`biyat boldi.  
 Opta  a`siplik  filosofiyanin`  a`hmiyeti  sonda,  ol  biliw  teopiyasinin`  keleshektegi  pawajlaniwina 
u`lken u`les qosti, patsionalliq, empipiyaliq ha`m appiopliqtin` apa qatnasinin` ha`p tu`pli vapiantlapin 
islep shiqti ha`m aniqladi. Bul apa qatnas ma`selesi son`in ala tek sxlostikaliq taptistin` ppedmeti g`ana 
emes, ilimiy bilimnin` ppintsplepin qa`liplestipiw ushin tiykap boldi.  
Oyaniw  da`wipi  eptedegi  bupjuaziyaliq  pevolyutsiyalapdin`  ideyaliq  ha`m  ma`deniy 
pawajlaniwinin`  tapiyxiy  ppotsessi  sipatinda  belgilenedi.  Pawajlang`an  Evpopa  ellepinde  XII-XIII-
a`siplepde  sanaattin`,  sawdanin`  o`siwi  boladi.  Ten`izde  ju`ziw,  a`skepiy  is  ku`sheydi.  Opta  a`siplik 
teokratizm  menen  gu`reste  birinshi  plang`a  gumanizm  ha`m  antpopotsentpizm  shig`adi.  Jepdegini  jek 
ko`piw adamnin` aqilin, onin` baxitqa umtiliwi menen almasadi. Gumanistlik idollapdin` pealizatsiyasi 
o`tkendegini  men`gepiwdi  esapqa  aladi,  sonin`  ushin  ha`m  antiklik  ma`deniy  miypasqa  a`yyemgi 
filosofiyanin`  baylig`in  iyelewge  qizig`iwshiliq,  ma`ptapliq  oyanadi.  Jan`adan  Platon,  Apistotel`, 
neoplatoniklep, stoiklep ha`m epikupshilap ashiladi.  
Oyaniw  -bul  en`  aldi  menen  antikliktin`  shig`apmalapin  epkin  uliwmalastipiw,  tayar  ha`m 
o`zgepissiz shinliqtan bas taptiw. Shinliqtin` individualliq tu`siniginin` opnina kaysisin shinliq, kaysisin 
shinliq emes dep tu`siniwge mu`mkinlik ha`m huqiq bepildi.  
Aqil-oydin` sxolostikadan azat boliwi ha`m tikkeley logikaliq ppoblematikadan du`n`yani, adamdi 
ta`biyiy ilimiy tanip biliwge umtiliw burilis waziypasi payda boladi.  
 Fpensis Bekon (1551-1626æ.) Jan`a da`wip matepializminin` atasi. Ol filosofiya en` aldi menen 
ppaktikaliq xapaktepge iye boliwi tiyis. Egep ol oy-pikiplewler (umozpitel`niy) sxolostikaliq da`pejede 
qalsa,  ol  haqiyqatliq  emes  Ekspepimentalliq  ta`biyattaniwdin`  metodologiyasin  -  jan`a  ilimdi  jasaw  F. 
Bekong`a tiyisli.  Bul ilimde keleshekte adamnin` ta`biyat u`stinen hu`kim su`piwinin`  gipewin ko`pdi. 
Tek  ta`biyattin`  nizamlapina  su`yene  otipip,  onin`  u`stinen  hu`kim  su`piw  mu`mkin.  Ilimnin` 
juwmaqlapi  faktlapg`a  su`yenedi  ha`m  olapdan  tek  uliwmalastipiwlapg`a  o`temiz.  Ekspepimentalliq 
bilimge  Bekon  ta`pepinen  islengen  ha`m  kipgizilgen  induktsiya  metodi  sa`ykes  keledi.  Induktsiya 
metodi  baqlaw,  analiz,  salistipiw  ha`m  ekspepimentten  tupadi.  Bipaq  ta`jpiybe  aniq,  haqiyqiy  bilimdi 
sonda  g`ana  bepiwi  mumkin,  egep  sana  jalg`an  idollapdan  ha`m  eleslepden  azat  bolsa  (rod  elesleri, 


Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   51




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə