Filosofiya kk

 
14 
ha`mme  moyinlag`an  printsipler  ha`m  xaliqaraliq  huqiqtin`  normalari.  (Qaran`iz:  Konstitutsiya 
Respubliki Uzbekistan. T., 1992 stat`ya 17).  
Respublikanin` sirtqi siyasatina ideologiyasizliq, ashiqliq ta`n.  
Sirtqi  siyasattin`  waziypasi  eldin`  jer  ju`zlik  siyasat,  ma`deniy-  intellektualliq,  ekonomikaliq 
ken`islikke organikaliq integratsiyalaniwin bildiriw.  
Siyasiy  qatnaslar,  diplomatiyaliq  iskerlik  oblastindag`i  bag`darlar  BMSh  ha`m  OBSE 
ma`kemelerine  qatnasi  menen  baylanisli.  1992  jili  martta  Bas  Assambleyanin`  n`u`-sessiyasinda 
O`zbekstan  BMShqa  ag`za  boldi.  O`zbekstan  OBSE  nin`  parlamentler  araliq  ha`m  Parlamentlik 
assambleyasinin`  ag`zasi.  O`zbekstan  qosilmaytug`in  (neprisoedinenie)  ha`rekettin`  ag`zasi  ha`m  bul 
boyinsha anaw ya minaw a`skeriy-siyasiy bloklarg`a qatnaspaydi.  
Sirtqi siyasat bag`darlarindag`i ma`mleketler araliq eki ta`repleme ha`m ko`p ta`repleme baylanisli 
Ga`rezsiz  Ma`mleketler  Awqamindag`i  eller  menen  baylanisqa  qaratilg`an.  Rossiya,  Qazaqstan, 
Qirg`izistan, Ta`jikstan h.t.b.  
1994  jili  O`zbekstan  ha`m  Qazaqstan  arasinda  birlikli  ekonomikaliq  ken`islikti  quriw  boyinsha 
sha`rtnama  du`zildi,  og`an  Qirg`izistan  ha`m  Ta`jikstan  qosildi.  Tu`rkmenistan  menen  baylanis  eki 
ta`repleme baratir.  
Orayliq  aziyaliq  integratsiyanin`  ideyasi  a`melge  asiriliwda  «Turkstan--bizin`  uliwma  u`yimiz» 
ja`miyetlik ha`reketinin` roli ku`shli.  
O`zbekstan ma`leketlik suverenitetke iye bolg`annan keyin Turtsiya,  Iran  ha`m Pakistan du`zgen 
sawda-ekonomikaliq sho`lkem - EKOnin` ag`zasi. Geybir ma`seleler boyinsha "Islam Konferentsiyasi" 
(OIK) sho`lkemi menen de baylanislar bar.  
Qitay, Indiya, AQSh, Germaniya, Yaponiya, Frantsiya, Italiya ha`m basqa da jetekshi eller menen 
baylanislar ku`shli.  
Xaliqaraliq  sho`lkemler  ramkasindag`i  aktiv  siyasiy  iskerlik,  ten`  huqiqli  eki  ta`repli  ha`m  ko`p 
ta`repleme  sirt  ma`mleketler  menen  qatnaslar  respublikanin`  xaliqaraliq  ma`deniy  ken`islikke 
integratsiyalaniwi  ushin  mu`mkinshilik  tuwg`izbaqta.  Samarqand,  Buxara,  Xiywa,  Shaxrisabzdin` 
tariyxiy-arxitekturaliq  estelikleri  jerju`zilik  tsivilizatsiyanin`  oshaqlarinin`  biri  sipatinda  qaytadan 
du`n`yani o`zine qaratiwda. Bug`an gu`wasi: YuNESKOnin` basshilig`inda Amir Temurdin` 660 jillig`i, 
Buxara ha`m Xiywanin` 2500 jillig`inin` bayramlaniwi.  
Jerju`zlik  integratsiyag`a  o`tiwde  respublikada  du`zilgen  Sirtqi  ekonomikaliq  baylanislar 
ministrligi,  sirtqi  ekonomikaliq  iskerlikler  Milliy  banki,  bajixana  xizmeti,  xaliqaraliq  sawdanin` 
respublikaliq orayi, bir qatar ellerdegi sawda u`yleri siyaqli institutsionalliq strukturalar du`zilgen.  
O`zbekstan Xaliqaraliq valyuta fondi, Jer ju`zlik banki, Miynettin` xaliqaraliq sho`lkemi, Evropa 
bankinin` rekonstruktsiya ha`m rawajlaniw h.t.b. ekonomikaliq, finansliq sho`lkemlerdin` ag`zasi. Bular 
O`zbekstan ushin transmilliy avtomobil` ha`m temir jol magistrali qurilisina aralasiwg`a, demek, Indiya, 
Tinish  okeang`a,  Qara  ha`m  Jer  orta  ten`izi  portlarina,  Persiya  qoltig`ina  shig`iwina  mu`mkinshilik 
beredi.  
O`zbekstan  Ulli  jipek  jolin  qayta  tiklewge  ma`pdar.  Sirt  ellik  partnerlardin`  qatnasiwi  menen 
ka`rxanalar  du`zilgen:  Zarafshan-  N`yumont,  UzDEU  avto;  jan`a  proektlerdin`  a`melge  asiriliwi 
baslandi:  UzDEU  elektronika  (Koreya),  AO  "O`z  Italmotor  (Italiya),  UzBat  (Ulli  Britaniya),  Xorezm 
APOsi  Mersedes-Bents  firmasi  menen  birlikte  (Germaniya  h.t.b.).  Nemets  ha`m  Tu`slik  Koreya 
firmalarinin`  ja`rdeminde  telefonlastiriwdi  zamanago`ylestiriw  (modernizatsiya)  protsesi  iske  asirilip 
atir.  
"Salqin uris" tamam bolip, Jer ju`zlik yadroliq soqlig`isiw ha`m yadroliq qa`wiptin` da`rejesi biraz 
to`menledi.  Biraq  joqarig`a-milletler  araliq,  etnoslararaliq,  konfessionalliq,  tsivilizatsiyalar  araliq 
qarama-qarsiliqlar  shig`ip  atir.  Lokalliq,  regionalliq  konfliktler  ha`m  urislardin`  sani  ju`da`  ko`beyip 
ketti.  Bunday  jag`daylarda  jerju`zlik  siyasattin`  tiykarg`i  bag`dari  lokal`,  regionalliq  soqlig`isiwlardi 
boldirmawg`a  o`tti,  solay  etip  globalliq  qa`wipsizlikti  regionalizm  arqali  globalizmge  o`tiw  arqali 
sheshiw bolip atir. (Qaran`iz: Karimov I.A. Ot regional`noy bezopasnosti k bezopasnosti global`nomu // 
Po puti sozidaniya. T., 1996. s. 31-39). Ma`seleni bulay qoyiw Ta`jikistan ha`m Afganstang`a baylanisli 
ju`da` aktualliqqa iye.  

---

 
15 
"Regionalliqtan  globalliqqa"  printsipi  Aral  problemasin  sheshiw  ushin  ha`m  qolaniladi.  Araldin` 
quriwi - bul tek Orayliq Aziya xaliqlarinin` g`ana tragediyasi emes, ol jer ju`zinin` barliq ekonomikaliq 
sharayatina ta`sir etedi.  
Rawajlaniwdin`  perspektivasi  rawajlang`an  ellerdin`  qatarina  qosiliwg`a  qaratilg`an.  A`dette 
ekonomikaliq rawajlaniw da`rejesi boyinsha joqarg`i, orta ha`m to`men da`rejede rawajlang`an eller dep 
bo`liw  bar.  Bul  boyinsha,  O`zbekstan  orta  da`rejede  rawajlang`an  Aziya  eli  dep  qaraldi.  Geybir 
parametrleri  boyinsha  O`zbekstan  rawajlaniwdag`i  eller  toparina  kiredi.  Rawajlang`an  eller  qatarina 
keliw ushin birotala bazar qatnaslarina o`tiw kerek. Demokratiyalastiriw protsesin, puxaraliq ja`miyetti 
qa`liplestiriwi kerek.  
Ha`zir  "Ulli  ma`mleket"  degen  tu`sinik  ekonomikaliq  faktorlar  menen  baylanisli.  Bul  boyinsha 
alimlar  "ekonomikaliq  abadanliq  faktorinin`"  o`lshemi  sipatinda  energiyanin`  otnositelli  da`rejede 
tutiniwin  esapqa  alinadi.  Eger  elde  energiyanin`  ha`r  bir  adamg`a  baylanisli  tutiniliwi  konkret  ta`biyiy 
sharayitlar  (klimat,  territoriya,  rel`ef  h.t.b.)  belgilengen  da`rejede  bolsa,  onda  ol  eldin`  armiyani  ya 
basqariw apparatin saqlaw, pensiya menen ta`miyinlew, meditsinaliq xizmet h.t.b. problema joq degen 
so`z.  Ma`mleket  normal`  isleydi  degen  so`z.  Adamzat  tsivilizatsiyasinin`  rawajlaniwi  menen,  ilim, 
texnikanin`,  texnologiyanin`  rawajlaniwi  menen  qa`legen  ma`mlekettin`  ullilig`i,  xaliqtin`  turmis 
da`rejesi  ha`m  ma`deniyati,  jeke  adamnin`  erkinligi  menen  baylanisli  boladi.  Bul  kriteriylerden 
shig`atug`in bolsaq O`zbekstanda ulli ma`mleketti quriw - real` waziypa. Prezidentimizdin` sonin` ushin 
ha`m  bizin`  elimizdin`  XXI  a`sirde  jerju`zlik  ekonomikada,  ma`deniyatta  ha`m  siyasatta  ilayiqli  orin 
iyelewge  tariyxiy  shansi  bar  degeni  ju`da`  duris.  (Qaran`iz:  I.  A.  Karimov.  O`zbekstan  XXI  a`sir 
bosag`asinda.. N., 1998. 15 b).  
Bekkemlew ushin sorawlar 
1  Filosofiyanin` tiykarg`i ma`selesi degenimiz ne. 
2  Du`n`yag`a ko`z-qaras degenimiz ne. 
3  Mifologiyaliq du`n`yag`a ko`z-qaras degenimiz ne. 
4  Diniiy du`n`yag`a ko`z-qaras degenimiz ne. 
5  Filosofiyaliq du`n`yag`a ko`z-qaras degenimiz ne. 
6 Filosofiyadag`i materializm ha`m idealizm bag`darlari arasindag`i ayirmashiliq neden ibarat 
A`debiyatlar: 
1. Karimov I.A. Wzbekistonning wz istiqlol va taraqqiet ywli. T., «O`zbekiston»!, 1992 
2. Karimov I.A. Wzbekiston XXI asrga intilmoqda. T., «Wzbekiston», 1999 
3. Karimov I.A. Donishmand halqimizning mustahkam irodasiga ishonaman.-«Fidokor»gaz.2000 yil, 8 iyun. 
4. Falsafa kursining ayrim masalalari (T.Sharipov tahriri ostida). - «Farg`ona», 1994. 
5. Falsafa. - T., «Sharq» 1999 
6. Falsafa asoslari. Q. Nazarov taxriri asosida. T., 2005. 
7. Falsafa. M. A`xmedova taxriri asosida. T., 2006.   
w.w.w.NDPI.ru / w.w.w.Pedagog.ru / w.w.w. msu.ru / w.w.w.RSCI.ru 

---