Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
11 Yapon tədqiqatçıları funksional məhsulların 3 əsas keyfiyyə- tini qeyd edirlər: qida dəyəri, xoşagələn dad və müsbət fizioloji təsir. Adi gündəlik qida məhsullarına nisbətən funksional məhsullar sağlamlığa faydalı olmalı və insan orqanizminə heç bir zərər verməməlidir. Qeyd edilməsi vacibdir ki, bu tələb tək onun inqredientinə yox, eyni zamanda bütövlükdə məhsula aiddir. Sağlam qidalanma məhsulları dərman olmayıb, xəstəni müali- cə edə bilmir, ancaq o, əlverişsiz yaşayış mühitində xəstəliyin və qocalmanın qarşısını ala bilir. Tədqiqatçılar pozitiv qidalanmanı müəyyən xəstə insanlar dairəsi üçün adi rasionla, pəhriz qidalanma arasında orta qidalan- ma kimi qəbul edirlər. Pozitiv qidalanma konsepsiyası özündə istehsalın, işlənmələ- rin nəzəri əsasını, realizəsini və funksional məhsulların istifadəsini birləşdirir. Bütün pozitiv qidaların tərkibində ona funksional xüsusiyyət verən inqredientlər olur. D.Potter 7 əsas funksional inqredientlər müəyyən etmişdir: qida lifləri (həll olan və həll olmayan), vitamin- lər (A, B, qrupu, D və s.), mineral maddələr (Ca, Fe), yarımdoy- mamış yağlar (bitki yağları, balıq yağı, omeqa-3 yağ turşuları), antioksidantlar: beta-karotin və vitaminlər (askorbin turşusu - C vitamini və alfa tokoferol-E vitamini), oliqosaxaridlər (faydalı bakteriyalar üçün faydalı substrat kimi), həmçinin mikroelement, bifidobakteriya və s. Qida lifləri – qidalanmada və pəhrizdə vacib rol oynayır. On- lar çoxlu sayda üzvi birləşmələrin qarışığı olub, qəribə kimyəvi struktura və fiziki xüusiyyətlərə malikdir. Ənənəvi olaraq qida lifləri, bitki polisaxaridləri və liqnin kimi müəyyən olunmuş və onlar insanın həzm sistemində metabolizmə uğramır. Həll olan qida lifləri nümayəndəsinə pektin, həll olma- yanlara isə sellüloza aiddir. Qida liflərinin funksional xüsusiyyətləri əsasən mədə-bağır- saq sisteminin işi ilə əlaqədardır. Qida lifləri ilə zəngin olan qida, həzm prosesinə müsbət təsir 12 edir və nəticədə xəstəliyin məsələn, bağırsaq xərçənginin əmələ gəlmə riski azalır. Vitaminlər və antioksidantlara A, C, E vitaminləri, B - qrupu vitaminləri, beta karotin aid olub, funksional inqredient kimi pozi- tiv qidalanmada vacib rol oynayır. Onlar metabolizmdə iştirak edir, orqanizmin immun sistemini möhkəmlədir, sinqa və beri-beri xəstəliklərinin qarşısını alır. Antioksidantlara C və E vitamini aiddir. Antioksidantlar lipid- lərin tərkibinə daxil olan yağ turşularının oksidləşmə prosesini ok- sigenin birgə təsiri ilə ləngidir və həmçinin əmələ gələn peroksid- ləri parçalayır. Qida antioksidantlarının təsiri, onların az aktiv radikallar əmə- lə gətirmə xüsusiyyətindən asılıdır. Beləliklə, antioksidantlar antikanserogen təsir göstərməklə in- san orqanizmini sərbəst radikallardan qoruyur, həmçinin aktiv pe- roksid radikallarını bloklaşdıraraq qocalma prosesini ləngidir. Antioksidantlar sinerqizm xüsusiyyətinə malikdir. Yəni bir neçə antioksidant qarışdırıldıqda onların təsir gücü artır. Alimlər son 20 ildə doymamış yağ turşularını hərtərəfli tədqiq etmişlər. Doymamış yağ turşuları az sıxlıqlı lipoproteinlərin və xoleste- rinin parçalanmasında, hidrogenləşmə proseslərində iştirak edir, həmçinin qan cisimciklərinin aqreqat halının dəyişməsinin və trombların (qan laxtasının) qarşısını alır, iltihab proseslərini ara- dan qaldırır və s. Mineral maddələr, oliqosaxaridlər, bifidobakteriyalar da inqredient kimi, insan orqanizminin normal funksiyaları üçün çox vacibdir. Məhsullara funksional xüsusiyyət verən inqredientlər müəyyən tələblərə cavab verməlidirlər. Onlar təbii və ya təbii-identik və sağlamlıq üçün faydalı olmalıdır. Həm də bunlar elmi cəhətdən əsaslandırılmış olmalıdır. Hər günlük doza, tibbi və qidalanma mütəxəssisləri tərəfindən bəyənilməlidir. Bu doza balanslaşmış olmalı, qida məhsullarının qidalılıq dəyəri azaldılmamalıdır. Hər funksional inqredient üçün dəqiq fiziki-kimyəvi göstəricilər və oların miqdarının təyininin 13 dəqiq metodikası olmalıdır. Bundan başqa, onlar ağızdan qəbul edilir (adi qida kimi) və dərman formasında (həb, kapsul, toz) buraxılmır. Funksional inqredientli qida məhsullarını şərti olaraq 4 qrupa bölmək olar: dənli səhər yeməkləri, süd məhsulları, marqarinlər və alkoqolsuz içkilər. Dənli səhər yeməkləri və digər məhsulların tərkibində xeyli miqdarda həll olan və həll olmayan qida lifləri vardır ki, bu da onun funksional xüsusiyyətini müəyyən edir. Funksional xüsusiy- yəti gücləndirmək üçün digər funksional inqredientlər - məsələn, vitaminlər və mikroelementlər əlavə edilir. Bu məhsullar ürək-da- mar və mədə-bağırsaq xəstəliklərinin qarşısının alınması üçün çox faydalıdır. Süd məhsulları – kalsium, riboflavin kimi funksional inqredientlərin qiymətli mənbəyidir. Onların funksional xüsusiy- yətləri A, D, E, beta-karotin və maqnezium (Mg) kimi mineral maddələr, həmçinin qida lifləri, məsələn, petkin, bifidobakteriya əlavə edilməklə artırıla bilər. Funksional süd məhsulları ürək-damar, mədə-bağırsaq, os- teoporoz, xərçəng və başqa xəstəliklərin qarşısının alınmasında ef- fektli ola bilər. Marqarin və bitki yağları doymamış yağ turşularının əsas mənbəyi olub, ürək-damar xəstəliklərinin qarşısını alır. Onların funksional təsirini artırmaq üçün inqredient kimi D, A vitaminləri, bəzi triqliseridlər, strukturlaşdırılmış lipidlər əlavə oluna bilər. Bu məhsullar aşağı enerji dəyərinə malik olmağı ilə piylənmənin qarşısını alır. Yeni növ funksional qidalanma yaratmaq üçün içkilər əsas texnoloji məhsuldur. Bundan başqa alkoqolsuz içkilərin əsas kom- ponenti olan meyvə-tərəvəz şirələri, C-vitamini, beta-karotin, B qrupu vitaminlər kompleksinə malik olub, onların tərkibinə funk- sional inqredientlərin əlavə edilməsi elə bir çətinlik törətmir. Vitaminlər, mikroelementlər və qida lifləri ilə zənginləşdirilmiş içkilər, ürək-damar və mədə bağırsaq xəstəliklərinin, xərçəngin və digər xəstəliklərin, həmçinin müxtəlif növ intoksikasiyaların qar- şısının alınması üçün istifadə oluna bilər. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|