Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/116
tarix20.10.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#5628
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   116

24
 
saq, ilk növbədə onlara qoyulan əsas tibbi-bioloji tələblərə aşağı-
dakıları aid etmək olar: 
 

 
 zərərsizlik-birbaşa  və  əlavə  zərərli  təsirlərin  (alimentar 
çatışmazlığın, bağırsaq mikroflorasının dəyişməsi), allergik təsirin 
olmaması,  komponentlərin  bir-birinə  potensiallaşmış  təsiri,  yol 
verilən qatılıq həddinin aşılmaması;  

 
 orqanoleptiki  (məhsulun  orqanoleptiki  xüsusiyyətlərinin 
pisləşməməsi); 

 
 ümumi gigiyenik (məhsulun qidalılıq dəyərinə neqativ tə-
sirin olmaması); 

 
 texnoloji (texnoloji şəraitin tələblərinin aşılmaması). 
 
 
Şəkil 1.1. Funksional qidalanma istiqamətinin ümumi sxemi 


25
 
 
Funksional qida məhsullarına qoyulan tibbi-bioloji tələblərlə 
yanaşı, onların yaradılması və istifadəsi üçün əsas şərt, istifadəsinə 
dair tövsiyələrin işlənməsi və ya kliniki aprobasiyanın aparılması 
vacib sayılır. 
Pəhriz qida məhsullarına klinik sınaq keçirilməsi tələb olun-
madığı halda müalicəvi qida məhsulları üçün bu tələb mütləqdir. 
Qida  məhsullarının  funksional  məhsula  çevrilməsinin  2  əsas 
prinsipi  mövcuddur.  Bunlar  məhsulun  istehsalı  prosesində  nut-
rientlərlə zənginləşdirilməsi və xammalın nəzərdə tutulmuş müəy-
yən komponent tərkibində alınmasıdır. Bu onun funksional istiqa-
mətini gücləndirir. 
Birinci  prinsipin  praktik  həlli  kimi  qida  məhsullarının  kal-
siumla zənginləşdirilməsini qeyd etmək olar. Bu məqsədlə ət məh-
sullarının istehsalı zamanı süd məhsullarından, sümükdən mexa-
niki yolla ayrılmış quş əti və s. istifadə oluna bilər. Kalsiumla zən-
ginləşdirilmiş qidadan uşaq qidalarında və osteoporoz xəstəliyinin 
müalicə-profilaktikasında geniş istifadə olunur. 
Eyni zamanda qida məhsullarının vitaminlərlə zənginləşdiril-
məsi  çox mürəkkəb prosesdir, çünki  vitaminlər  yüksək bişirilmə 
və sretilizə temperaturuna dözümsüz olur, C vitamini dəmirin tə-
sirindən hətta otaq temperaturunda da parçalanır. 
Ət xammalının nəzərdə tutulmuş müəyyən komponent tərki-
bində  alınması  üsulu  heyvanın  yem  rasionunun  dəyişdirilməsinə 
əsaslanır. Məsələn, bu üsulla ətin müəyyən komponent tərkibində 
yağ turşularının və tokoferolun müəyyən nisbətdə alınmasına im-
kan yaranır.  
Funksional  qida  məhsullarının  işlənməsini  2  üsulla  aparmaq 
olar: 

 
 funksional qida məhsullarının artıq mövcud olan, işlənmiş 
ümumi təyinatlı məhsullar əsasında yaradılması. Bu zaman bir və 
ya bir neçə komponent reseptə daxil edilir və ya məhsulun bir his-
səsi digər tərkib hissələri ilə əvəz edilir ki, bu da məhsula müəyyən 
istiqamət verir. 
●  resept  və  texnologiya  əsas  götürülmədən  yeni  funksional 


26
 
qida  məhsullarının  işlənməsi.  Birinci  halda  əsas  (nəzarət)  kimi 
DÜİST  –lə  buraxılan  məhsul  (məsələn,  bişirilmiş  kolbasa) 
götürülür. Sonra emal olunan məhsulun istiqaməti, əlavə ediləcək 
funksional əlavələr və onların miqdarı müəyyən edilir. 
Əlavələrlə  seçilmiş  məhsulun  uyğunluğu  müəyyənləşdirilir. 
Sonra əsas məhsulun bir hissəsi və ya onun komponentləri funk-
sional əlavələrlə əvəz edilir. Bu zaman məhsulun reseptinə onun 
strukturunu,  orqanoleptik  göstəricilərini,  xarici  görkəmini  yax-
şılaşdıran maddələr daxil edilə bilər. Belə üsulla funksional qida 
hazırlayarkən əsas vacib məsələ seçilən nəzarətə nisbətən yüksək 
keyfiyyətli məhsulun alınmasına nail olmaqdır. 
 İkinci  halda  qarşıya  qoyulan  vəzifə  tələb  olunan  funksional 
xüsusiyyətlərə  və  keyfiyyət  göstəricilərinə  malik  olan  məhsulun 
alınması və onun reseptinin modelləşdirilməsidir.  
Bütün  işlənən  reseptlərin  tərkibində  qida  məhsuluna  fun-
ksional istiqamət verən komponentlər olmalıdır. Bu zaman əlavə 
edilən mono və polifunksional əlavələrin bir hissəsi həkimlər tərə-
findən müəyyən edilir. Digər komponentlər funksional əlavələrin 
xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla seçilir. Eyni zamanda hazır məh-
sulun  orqanoleptik  göstəriciləri də  nəzərə  alınmalıdır. Bu zaman 
reseptə mütləq və qeyri mütləq normativlər daxil ola bilər.  
Müalicə  profilaktik  məqsədli  qida  məhsulları  hazırlayarkən 
strukturu, dadı, ətri, məhsulun rəngi, müxtəlif növ texnoloji işlən-
mələr şəraitində əlavə edilən komponetlərin paylanmasının daya-
nıqlığı və bərabərliyi mütləq saxlanılmalıdır. 
Funksional qida məhsullarının yaradılması və işlənməsi aşağı-
dakı mərhələləri əhatə edir: 

 
funksional məhsulun istiqamətinin seçilməsi və əsaslandırıl-
ması; 

 
hər hansı funksional məhsulun tibbi-bioloji tələbatının öyrə-
nilməsi; 

 
funksional məhsulun əsasının (ət, bitki və s.) seçilməsi; 

 
istifadə edilən əlavələrin seçilməsi və əsaslandırılması; 

 
əlavələrin bir başa və əlavə zərərli təsirlərinin və allergiya 
təsirinin öyrənilməsi


27
 

 
istifadə edilən əlavə və ya əlavə qruplarının dozalarının se-
çilməsi və əsaslandırılması; 

 
məhsulların texnologiyasının modelləşdirilməsi və texnoloji 
parametrlərin işlənməsi

 
funksional məhsulların texnologiyasının işlənməsi; 

 
məhsulun kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinin tədqiqi; 

 
məhsulun normativ sənədlərinin işlənməsi

 
funksional məhsulun tətbiqi ilə bağlı tövsiyələrin işlənməsi; 

 
məhsulun klinik sınağının aparılması; 

 
təcrübə partiyasının işlənməsi; 

 
məhsulun sertifikatlaşdırılması. 
Funksional qidalanmanın əsas istiqamətlərindən biri müalicə 
profilaktik qidalanmadır. Hal-hazırda müalicə məqsədilə qidalan-
maya dair xeyli təcrübə toplanmışdır. Bu zaman pəhrizlə müalicə 
mütləq ümumi müalicə planı ilə uzlaşdırılmalıdır. Müalicə qida-
lanması tək müdafiə gücünü, orqanizmin reaktivliyini gücləndir-
məməli, eyni zamanda spesifik təsir istiqamətinə də malik olmalı-
dır.  
Müalicə profilaktik qidalanma məhsulları və rasionların malik 
olduqları komponetlər bioloji aktiv maddələrin çatışmazlığını ara-
dan  qaldırır  və  zədələnmiş  orqanların  və  sistemin  funksiyasını 
yaxşılaşdırır, zərərli maddələri zərərsizləşdirir, onların orqanizim-
dən tez çıxarılmasına köməklik edir. 
Müalicə  profilaktik  həmçinin  digər  funksional  məhsulların 
işlənməsi mürəkkəb və çox mərhələli prosesdir. Bu prosesin tərkib 
elementləri aşağıdakılardır: 

 
işlənən məhsul üçün xəstəliyin növünün müəyyən edilməsi

 
xəstəliyin xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi; 

 
istifadəsinə icazə verilən və ya verilməyən məhsulların və 
xörəklərin hazırlanma üsullarına dair tibbi tövsiyyələrin öyrənil-
məsi;  

 
məhsulun işlənməsi ücün əsasın secilməsi;  

 
məhsulun  hazırlıq  dərəcəsi  (  xammal,  yarımfabrikat  və  ya 
hazır məhsul);  


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   116




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə