Fizika-1Qacarallnsonjavad layout 1

---

F İ Z İ K A
H Ə YAT I M I Z D A

---

Hava balonları festivalı (Edo-Kite-Festival. Yaponiya).

---

“Şərq-Qərb”
Bakı
2011
F İ Z İ K A
Ç i n g i z Q A C A R
A b b a s   C İ L O V D A R L I
H Ə YAT I M I Z D A
Fizika İnstitutu
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

---

Kitabın yazılmasında internet materiallarından,
o cümlədən “Vikipediya”dan istifadə edilmişdir.
Kitab
Azərbaycan Mədəniyyət Fondunun
dəstəyi ilə nəşr olunur
FİZİKA  İNSTİTUTU
ELMİ-KÜTLƏVİ FİZİKA  KİTABXANASI
Müəlliflər kitabın yaranması və nəşr
olunmasında göstərdiyi köməyə görə
Azərbaycan Respublikası Milli
Məclisinin deputatı, Heydər Əliyev
Fondunun və Azərbaycan Mədəniyyət
Fondunun prezidenti, YUNESKO və
İSESKO-nun xoşməramlı səfiri 
Mehriban xanım Əliyevaya  
öz dərin minnətdarlıqlarını bildirirlər.
Texniki redaktorlar: Sərxan MİKAYILOV
Fərhad HACIOĞLU 
Şəhla ƏLİYEVA
Xəyalə RƏSULOVA
İnsanlar bizi əhatə edən fiziki hadisələrə və texnika aləminə o qədər vərdiş etmişlər ki, bəzən onun mahiyyətinə diqqət yetirmirlər.
Lakin onların yaranması və təkmilləşməsi tarixinə ciddi şəkildə diqqət yetirdikdə burada çox maraqlı fiziki hadisələrin və öz
həllini tapmış texniki məsələlərin olduğu aydın görünər. Kitabda fizikanın mexanika bölməsinə aid olan belə nümunələrdən bəhs
edilir. Bu zaman mürəkkəb düsturlardan, uzun hesablamalardan və isbatlardan istifadə edilməmişdir. Onlar çoxlu sayda əyani şəkillər,
sadə və asan anlaşılan izahatlarla əvəz olunmuşdur. Kitabı diqqətlə oxuyanlara aydın olacaqdır ki, məsələn, nəqliyyat ibtidai ara-
balardan yüksəksürətli avtomobillərə və Space shattl kimi çoxdəfəlik istifadə edilən kosmik gəmilərədək, ən sadə kürəkli qayıqlardan
Freedom of the See tipli 15 göyərtəli möhtəşəm kruiz laynerlərinədək müasir inkişaf səviyyəsinə hansı yollarla gəlib çatmışdır,
mexaniki rəqslər eşidilən səslərə, infrasəsə və ultrasəsə necə çevrilir və musiqi necə yaranır, ekstremal idmanın əsas xüsusiyyətləri
nələrdən ibarətdir, tufan, zəlzələ və sunami kimi dəhşətli təbiət hadisələri niyə baş verir, insan sağlamlığının qorunmasında böyük
imkanlar yaradan fiziki cihazlar necə yaranmışdır və s.  
Dizayn və kompüter təkmilləşdirilməsi: Çingiz QACAR
Redaktorlar: Cavad ABDİNOV
Sərhəd BAĞIROV
Korrektorlar: Aqşin ƏLƏDDİNOĞLU
Mehriban HACIYEVA
© Çingiz Qacar, Abbas Cilovdarlı, 2011
© “Şərq-Qərb” Nəşriyyat evi, 2011
Çapa imzalanmışdır 14.09.2011. Formatı 60x84 
1
/
8
. Fiziki çap vərəqi 23. Tiraj 500. Sifariş N244.
“Şərq-Qərb” Nəşriyyat evinin mətbəəsində çap olunmuşdur. Bakı, Aşıq Ələsgər küçəsi, 17.
www.eastwest.az
ISBN 978-9952-34-672-5
Çingiz Qacar, Abbas Cilovdarlı. Fizika həyatımızda.
Bakı, “Şərq-Qərb” Nəşriyyat evi, 2011, 184 səh.

---

M ü n d ə r i c a t
I FƏSİL. Qüvvə və  irəliləmə hərəkəti
Yeyin və yavaş hərəkət ..................................................................6
Dilijans, omnibus və konka ........................................................10
Velosiped və avtomobil ..............................................................14
Lokomotiv ..................................................................................26
Gəmi ............................................................................................30
Sərbəstdüşmə ..............................................................................36
Sadə alətlər ..................................................................................38
Sürüşmə və  sürtünmə ................................................................44
Ehtiyatlı olun: ətalət ....................................................................50
Şaqul............................................................................................52
Liftlər ..........................................................................................54
Çərpələng ....................................................................................62
Planer və təyyarə ........................................................................66
Hava balonu və dirijabl ..............................................................72
Kosmosa uçuş..............................................................................78
II FƏSİL. Fırlanma hərəkəti    
Əyrixətli  hərəkət........................................................................ 84
Təkər............................................................................................88
Bumeranq ....................................................................................92
Helikopter....................................................................................94
Su dəyirmanı................................................................................96
Külək dəyirmanı ........................................................................104
Perpetuum mobile......................................................................108
Amerika dağı və seyretmə təkəri ..............................................110
Ekstremal idman ........................................................................114
Fırfıra ........................................................................................120
Fuko rəqqası ..............................................................................122
Jiroskop ....................................................................................128
Tornado və siklon ......................................................................132
Orbitlərdə hərəkət......................................................................136
Zəhmətkeş peyklər ....................................................................140
III FƏSİL. Rəqsi və dalğavari hərəkət
Rəqsi hərəkət ............................................................................142
Mexaniki rezonans ....................................................................146
Mexaniki dalğalar  ....................................................................150
Səs dalğaları və musiqi səsləri ..................................................152
İnfrasəs ......................................................................................160
Ultrasəs......................................................................................164
Səsin  əks-sədası  ......................................................................168
Səsin yazılması və əks etdirilməsi ............................................170
Zəlzələ ......................................................................................172
Yanar dağ ..................................................................................178
Tsunami ....................................................................................182

---