Fizika-2 fənnindən kollokvium suallarının cavabları



Yüklə 1,74 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə26/57
tarix02.04.2022
ölçüsü1,74 Mb.
#84987
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   57
Fizika-2-cavablarAZ

E

 

2



 

1



 

 



E



E

 

2

1





 

E

)

(



180

2

1





 

Ş



ə

kil 26.1 






2

)



(

/

1



2

0



 



münasibəti olmalıdır. Buradan interferensiya maksimumunun alınması şərti 

,

2



2

)

(



2

0

0



1

2

0









k



k







            (26.7) 

interferensiya minimumunun alınması şərti isə: 

2

)



1

2

(



0





k

                                  (26.8) 

olar. Burada, 

,....


3

,

2



,

1

,



0



k

 

       Beləliklə,  koherent  işıq  dalğalarının  fəzanın  verilən  nöqtəsinə  daxil  olarkən  qət  etdikləri 



optik yollar fərqi dalğa uzunluğunun tam sayına bərabər olduqda, onlar  bir – birini maksimum 

gücləndirəcək, tək sayda yarımdalğaya bərabər olduqda isə maksimum zəifləndirəcəkdir.  



 

14.

 

Koherent mənbələrin alınma üsulları 

Aydındır  ki,  interferensiya  hadisəsinin  alınması  üçün  mənbələrin  koherent  olması  və  ko-

herent  rəqslərin  bir  düz  xətt  boyunca  yayilması  lazımdır.Başqa  sözlə  desək,  koherent  şüaların 

interferensiya mənzərəsinin alınmasında ən sadə üsul 

eyni  bir  mənbədən  çıxan  işıq  dəstəsini  iki  yerə 

ayırmaqla onları  yenidən ğörüşdürməkdən ibarətdir. 

Bu üsullardan bəziləri ilə tanış olaq. 

Yunq  üsulu.

  İlk  dəfə  təcrübədə  koherent  şüalar 

əldə  edən  Tomson  Yunq  (1773–1829)  olmuşdur. 

Yunq təcrübəsinin mahiyyəti aşağıdakı kimidir. 

 

S

  işıq  mənbəyi  ilə 



Z

  ekranı  arasında  iki  qeyri-

şəffaf  ekran  qoyulmuşdur  (şəkil  26.2).  Birinci 

ekranın ortasına 



A

 deşiyi, ikinci ekranda isə bir-birinə çox yaxın olan 



B

 və 


D

 deşikləri açılmışdır. 



S

  mənbəyindən  birinci  ekran  üzərinə  düşən  şüa,  Hüygens  prinsipinə  görə 



A

  nöqtəsini  yeni  işıq 

mənbəyinə  çevirir.  Həmin  mənbədən  çıxan  dalğa  ikinci  ekran  üzərinə  düşməklə 

B

  və 


D

 

deşiklərini  də  yeni  işıq  mənbəyinə  çevirir. 



B

 

və 



D

  deşikləri  üzərində  eyni  (



S

)  mən-bədən 

şüa düşdüyündən həmin nöqtələr də koherent 

şüa  mənbələrinə  çevrilir.  Deməli,  B  və  D 

mənbələrindən  şüalanan  dalğaların  fazalar 

fərqi  həmişə  sabit  qalacaq,  yəni  B  və  D 

mənbələri  koherentdir.  Yunq  bu  təcrübə 

vasitəsilə interferensiya mənzərəsi yarada bil-

miş  və  ilk  dəfə  olaraq  işığın  dalğa  təbiətli 

olduğunu göstərmişdir. 



Frenel üsulu. 

İşığın interferensiyasını 

müsahidə etmək üçün Frenel koherent şüalar 

almaq məqsədi ilə müstəvi güzgü-lərdən 

istifadə etmişdir (şəkil 26.3).

 

Şəkildə 


A

1

O

 və 

A

2

O

 bir-birinə nəzərən 

 bucağı altında qoyulan iki müstəvi güzgü, 



S

 – işıq 


mənbəyidir. Hər iki  güzgüdə 

– mənbəyinin xəyalını  qurmaq üçün belə bir qaydadan istifadə 

edilir.  Obyekt  güzgünün  qabağında  ondan  nə  qədər  məsafədə  isə,  onun  məfhum  xəyalı  da 







Ş

ə

kil 26.2 



 

Ş



ə

kil 26.3


 



D



 

A



B



t

 

L



A

0



 

r

 

2



 

 



B




güzgünün arxasında həmin məsafədə alınır. Təcrübədə 

A

1

O

  və 

A

2

O

  müstəvi  güzgüləri  arasında 

əmələ  gələn  bucaq  180°-yə  yaxın  olmaq  şərtilə  qoyulduğundan  mənbələrin  iki 



B

1

  və 



B

2

  kimi 



xəyalları alınacaqdır. Bu xəyallar da koherent şüa mənbələridir. Həmin mənbələrdən çıxan şüa dəstələri 

eyni  bir  mənbədən  alındığına  görə  koherentdir  və  interferensiya 

mənzərəsi  verə  bilər.  İşığın  birbaşa  ekrana  düşməməsi  üçün 

E

 

arakəsmə (pərdə) qoyulur. 



Güzgülər  əvəzində 

B

  və 


D

  kimi  iki  prizmadan  istifadə 

edərək,  koherent  şüa  mənbələri  əldə  etmək  olur. 

S

  mənbə-


yindən  prizmalar  üzərinə  düşən  şüalar  prizmaların  oturacaq-

larına  doğru sınaraq prizmadan çıxacaq və çəkildə göründüyü 

kimi    iki 

S

1

  və 



S

2

  koherent  şüa  mənbəyi  yaratmış    olacaqdır 



(şəkil 26.4). Mahiyyət etibarilə Frenel biprizmalarında aparılan 

təcrübə Frenel güzgülərindəkinin eynidir.  




Yüklə 1,74 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   57




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə