Fizika-2 fənnindən kollokvium suallarının cavabları

2.

 

İşığın qayıtma qanunu. İşığın sınma qanunu. 

İşığın qayıtma qanunu

.  

İşığın qayıtma qanunu hələ b.e. əvvəl III əsrdə Yunan alimi Evklidə məlum idi. Işıq şüası 

güzgü səthə düşdükdə həmin səthdən əks olunaraq əvvəlki səthə qayıdır. İşığın qayıtma qanunu 

aşağıdakı kimi ifadə olunur:  

S 

A 

Е 

Şəkil25.1,a 

S

1 

Е 

Şəkil25.1,b 

S

2 

---

a)

 

düşən  şüa,  qayıdan  şüa  və  düşmə  nöqtəsində  güzgü  səthə  (qaytarıcı  səthə) 

endirilmiş perpendikulyar bir müstəvi üzərindədir.  

b)

 

qayıtma bucağı -ß və düşmə bucağı -



  bir – birinə bərabərdir.

 (şəkil 25. 2)  

Bu  qanundan  aydın  olur  ki,  düşən  və  qayıdan  şüalar  qarşılıqlı 

çevrilmə xassələrinə malikdir, başqa sözlə desək bu şüalar dönən şüalardır. 

İşığın  qayıtma  qanunu  Nyutonun  korpuskulyar  nəzəriyyəsi  əsasında  belə 

izah  etmək  olar.  İşıq  korpuskullarının  qaytarıcı  səthə  zərbəsini,  elastik 

toqquşmada  olduğu  kimi,  elastik  kürələrin  divara  zərbəsi  analogiyasını 

aparmaqla almaq olar.                                                                                                   

Hüygensin dalğa nəzəriyyəsi əsasında da işığın qayıtma qanununu izah etmək olar. Tutaq 

ki,  qaytarıcı  səthə  AB  müstəvi  dalğa  cəbhəsi  düşür.  Bu  müstəvi  dalğa  cəbhəsinə  uyğun  işıq 

şüaları  AN  normalı  ilə 



    düşmə  bucağı  əmələ  gətirirlər.  Dalğa  cəbhəsinin  axırıncı  şüası 

qaytarıcı  səthə  çatana  qədər  B  nöqtəsindən  solda 

olan  işıq  şüaları  uyğun  yarımsferik  dalğalar 

yaradır.  Həm  düşən,  həm  də  qayıdan  şüalar  eyni 

bircins  mühitdə  yayıldığına  görə  cəbhənin 

axırıncı  dalğası  qaytarıcı  səthə  çatanda  həmin 

cəbhənin  birinci  dalğası  AD=BC  radiuslu 

yarımsferik  dalğa  yaradır.  Düşən  şüanı 



, 

qayıdan  şüanı  isə 



ilə  işarə  etsək,  şəkildən 

göründüyü  kimi  ABC=ADC  üçbucaq-larının 

bərabərliyindən 



=



yazmaq  olar.  Bu  isə 

qayıtma qanununun riyazi ifadəsidir, (şəkil 25.3)