Fizika-2 fənnindən kollokvium suallarının cavabları

ikişüalı

 

(Maykelson, 

Jamen 

interferometrləri və s.) və 

çoxşüalı

 (Fabri-Pero, Lümer-Qerke 

interferometrləri  və  s.)  ola  bilir.  Bunlardan  bəzilərinə  nəzər 

yetirək. 

1. 

Maykelson  interferometri. 

Kifayət  qədər  kiçik 

kəmiyyətləri  böyük  dəqiqliklə  ölçməyə  imkan  verən 

Maykelson interferometrinin prinsipial sxemi şəkil 26.16- da 

təsvir  edilmişdir. 

S

mənbəyindən  çıxan  şüa  yarım 

S

 

2

/ 

2

 

1

 

М

1 

М

2 

P

2 

P

1 

Ş

ə

kil 26.16 

Lövhə 

1

/ 

---

şəffaf

1

P

lövhəsinə  düşür,  bir  hissəsi  əks  olunaraq 

1 

şüasını  formalaşdırır,  bir  hissəsi  lövhədən 

keçir, 

2 

şüası alınır. Bu şüalar

1

M

və

2

M

güzgülərindən əks olunaraq 

1

P

-ə  düşürlər.  1

/ 

-    1-in

1

P

-

dən  keçən  hissəsi,  2

/ 

-   

2

-in

1

P

-dən  qayıdan  hissəsi  görüşərək  interferensiya  verirlər.  2

/ 

və  1

/  

şüaları demək olar ki, eyni intensivliyə malik olurlar. Müşahidə olunan interferensiya mənzərəsi 

2

/   

və 1

/   

şüaların yollar fərqi ilə müəyyən olunur. 2

/ 

şüası

1

P

lövhəsini 3 dəfə, 

1

şüası isə yalnız 1 

dəfə keçdiyindən alınan əlavə yollar fərqini kompensasiya etməkü çün

2

P

lövhəsindən (

1

P

iləeyni) 

istifadə  olunur.  Lakin

2

P

  –tam  şəffaf  olmur.  Güzgüləri  mikrometrik  vintlə  idarə  edərək  elə 

vəziyyət almaq olar ki, 2

/ 

və 1

/  

şüaları demək olar ki, paralel olsun. Belə dəqiq fokuslama ilə çox 

kiçik kəmiyyətləri, həmçinin böyük kəmiyyətləri kifayət qədər dəqiqliklə ölçmək mümkündür. 

Maykelsonun  1920-ci  ildə  yaratdığı  ulduzi  nterferometrinə  baxaq  (şəkil  26.17).  Bu 

interferometr  teleskopa  birləşdirilərək  bir  sıra  ulduzların  ölçülərini  və  onlara  qədər  məsafəni 

təyin  etməyə  imkan  yaratdı.  Ulduzdan 

gələn 

şüalar 

simmetrik 

güzgülər 

sistemindən  əks  olunaraq  görüşürlər. 

2

M

və

3

M

güzgüləri 

tərpənməzdirlər, 

1

M

və

2

M

isə 

sürüşdürülərək 

onlara 

yaxınlaşıb-uzaqlaşa  bilir.  Bu  güzgülərin 

arasında  məsafədən  asılı  olaraq  ekranda 

görüşmə  aydınlığı  minimuma  düşür. 

Buhalda

1

M

və

4

M

güzgüləri 

arasında 

məsafə  ulduzdan  gələn  işığın  koherentlik 

radiusun  abərabər  olur.  (17.42)  ifadəsinə  görə  koherentlik  radiusunu  bilərək  ulduzun  görünmə 

bucağı

L

/







kimi  təyin  olunar.  Dəqiq  hesablamalar

L

L

A

/

22

,

1

/











olduğunu  sübuta 

yetirir. Maykelson  təcrübələrində  güzgülər  arasında  məsafə 6,1m seçilərək, 

Beterqeyz ulduzunu 

görünmə bucağının

7

04

,

0







qiyməti təyin olunmuşdur.  

2.