Fizikaliq ximiya páninen “raul hám genri nizamliqliqalri”

Kurs jumısınıń maqseti maqseti hám wazıypası. Usı jumıstıń maqseti hám wazıypası studentlerge Raul nizamı, Genri nizamların keńnen tusındiriw, ayriqsha tárepleri,ólardıń qollanılıwı, Erıgen zatıń aktivligin eritiwshiniń puw basımı arqalı anıqlaw,Genri teńlemesi járdeminde gazlerdiń suyıqlıqtaǵı eriwsheńligin, Krioskopiya haqındaǵı túsiniklerdi uyrenıwlerden ibarat.
Derlik hár bir texnalogik processlerde eritpeler isletiledi. Adamlar paydalanatǵın azıq-awqat zatlarınıń kóbisi suwlı eritpeler bolıp esaplanadı.Haywan hám ósimliklerdeǵi tiykarǵi bioximiyalıq procesler hámde ximiyalıq reakciyalardıń tiykarǵi bólegi de eritpelerde baradı.


I. Tiykarǵı bólim
I. 1. Komponenttiń eritpe ústindegi toyınǵan puw basımı.
Raul hám Genri nızamları.
Eritpelerdiń toyıngan puw basımına tiyisli muǵdarlıq nizamlıq tabıw jolında Raulga shekem qılıngan háreketler áwmetsiz bolıp shıqtı, sebebi bul maqset ushın elektrolitler eritpesi alınar edi hám dissotsilanıw sebepli kórinisi qarańǵılasıp keter edi. Raul bolsa organikalıq zatlardıń eritpelerin aldı. Alım eritpelerdiń toyıngan puw basımın ólshew ushın Torrichelli naylarınan paydalandı. Bul nayga aldın taza erituvchi kiritip, onıń toyınǵan puw basımın ( ) di, soń málim konsentraciyalı eritpe kiritip, onıń toyınǵan puw basımı ( ) di ólshedi.
Rauldıń suyultirilgan eritpeler menen qılǵan tájiriybelerinde mudami dan kishi boldı.
Raul 1887-jılda tómendegi nızamdı tariyipledi:
elektrolit emes zatlardıń suyultirilgan eritpelerinde eritiwshi puw basımınıń absolyut tómenlewi (ózgermeytuǵın temperaturada) málim muǵdardaǵı eritiwshide erigen zatıń mólleri sanına proporsional bolıp, onıń tábiyaatına baylanıslı emes.
( ) ayırma eritpede eritiwshi puw basımı tómenlewiniń absolyut muǵdarın kórsetedi.
Raul nızamı tómendegishe de tariyplanadi:
- eritiwshi puw basımınıń salıstırmalı tómenlewi erigen zatıń molyar bólegine teń
(1)
Raul nızamı joqarida jazılǵan formada ushıwshań bolmaǵan (yáki turaqlı temperaturada puw basımı taza eritiwshiniń puw basımına qaraǵanda júdá kishi bolǵan) zatlardıń suyıltırılǵan eritpelerine usınıs etiw múmkin, sebebi, eritpe konsentratciyası kishi bolǵanda Raul nızamı tájriybege tuwrı keledi.
(1) formuladan Raul nızamının basqa formasın alıw múmkin:
hám bolǵanı ushın:
(2)
bul jerde: eritiwshiniń molyar bólegi.
(2) teńleme tómendeǵishe táriyplenedi:
eritiwshiniń eritpe ústindegi parsial puw basımı eritiwshi molyar bólegi menen taza eritiwshi puw basımı arasindaǵi kobeymege teń.