Fnfsc fnst org

 50

oxucuya  hiss  etdirir  ki  həmin  kəlmə  bir  tək  onun  üçün  qaranliq 

deyildir  və  siz  də  onun  dostusunuz.  Növbəti  dəfə  imkan  düşdükdə 

həmin  termini  izah  edin.

•  Texniki  terminlərdən  istifadə  etməkdən  yayinin.

•  Texniki  terminlərdən  istifadə  etmək  lazim  gəldikdə  onlari  elə  şey-

lərlə  işlədin  ki  oxucu  bizdən  üz  döndərməsin.

•  Texniki  terminləri 

başqa  terminləri  istifadə  edərək  izah  etməyə 

çalişmayin.  Bu  cür  şey  texniki  lüğətlərə  xasdir.  Siz  jurnalistsiniz, 

söz  yaradan.  Əyləşin  və  daha  sadə  dillə  necə  izah  edəcəyinizi 

düşünün.  Texniki  termini  mürəkkəb  və  çətin  cümlələrə  salmayin. 

Çətindir,  ancaq  jurnalistlərin  asan  olduğunu  kim  deyir  ki?

•  Danişmaği  dayandirmayin  və  izahlari  axtarin.  İzahlar  cümlənin 

özündən  gəlməlidir  və  həmin  cümlələr  başqa  məlumatlari  da  ehti-

va  etməlidir.  Buna 

iza-şərhi  gizlətmək  deyillər.  Onun  köməyi  ilə 

xəbər  hərəkətə  gələcək  və  oxucuda  ona  qəyyumluq  edən  bir  kimin 

olmasini  hiss  edəcəkdir.  Məsələn:  “Nazir  bildirdi  ki,  inflasiyanın 

səviyyəsi  5  faizə  çatdı.  2014-cü  ildən  etibarən,  ilk  dəfə  istehsalat 

malları  və  xidmətləri  üzrə  qiymətlərin  artımı  ikiqatına  çatdı”.

Əgər  izah  ediləcək  çox  şey  varsa,  hamisini  birdən  etməyin. 

Söyləmliyin  tempini  yavaşladacaqdir.  Məsələn:  derivat  alıcılara  və 

satıcılara  bu  gün  gələcək  qiymətlər  üzərində  razılaşmalarına  imkan 

verir.

•  prosesi  izah  etmək  fərdi  terminləri  izah  etmək  cəhdindən  daha 

effektli  ola  bilər.  Məsələn,  “Xarici  valyutanin  intervensiyasi”  ter-

minini  belə  dəyişə  bilərsiniz:  „mərkəzi  banklar,  başqa  valyutaların 

əvəzinə,  valyuta  məzənməsini  artırmaq  ya  azaltmaq  üçün  öz  valy-

utalarını  satırlar  ya  alırlar”.

•  Nəyi  izah  edəcəyinizi  ya  müəyyənləşdirdiyinizin  real  nümunəsini 

tapmağa  çalişin.

•  Nəyinsə  əhəmiyyətini  və  əhəmiyyətlərini  izah  etmək  üçün 

sitat-

dan  istifadə  edin  [aşağida  verilmiş  misaldaki  altina  xətt  çəkilmiş 

---

 51

hissəyə  bax].  Məsələn:  “A  blue  chip”  dünyaca  məhşur,  maliyyəcə 

möhkəm  şirkətdir.  Onun  adı  poker  oyunundan  gəlir.  Həmin  oyunda 

birinci  klasdan  olan  qiymətli  kağızların  ali  dəyəri  var.  V.  Miller,

–  universitetinin  araşdirmaçisi  belə  bir  şey  buyurub:  “qiymətli 

kağızlar  dəsti,  daha  çox,  Kapital  kimi  dəyişməyə  daha  az  məruz 

qalan  qəbul  olunu,  nəinki  şirkətlərdəki  paylar.  Qiymətli  kağızların 

iqtisadiyyatda  institusional  statusları  vardır”.

•  Eyni  cümlədə  ya  abzasda  Lüzumsuz  əlavə  məlumatı  qoşmayin 

[aşağida  verilmiş  misaldaki  altina  xətt  çəkilmiş  hissəyə  bax]. 

Məsələn:  1998-ci  ildə  formalaşmiş  Avropa  İttifaqinin  yeddi  təsi-

satindan  biri  olan  Avropa  Mərkəzi  Banki,  hansi  ki  Avropa  İtti-

faqina  daxil  edilmiş  və  Avropa  İttifaqi  üzvü  olan,  avronu  taniyan, 

19  ölkənin  Mərkəzi  Bank  haqqinda  bağlanmiş  müqavilədə  500 

avroluk  əsginaslari  buraxmaği  dayandirmaq  barədə  qərar  alir.

•  Proses  bəzən  xəbərin  nəql  olunma  fonunda  xalqin  qoşulduğu  konk-

ret  hali  öyrəndikdə  daha  yaxşi  izah  olunsun.

•  Oxucular  əhvalati  nəql  edərkən  işin  mahiyyətinə  daha  yaxşi 

varirlar  nəinki  hansisa  başqa  metoddan  istifadə  edərkən.

•  Əgər  siz  yeni  xəbərləri  təhlil  etməyə  başlayırsınızsa  və  yaxud 

oçerk  yazırsınızsa,  izahatı  danışılandan  almağa  çalışın  və  onu 

ayrıca 

qutuya  yerləşdirin  ya  ayri  qrafikə  keçirin.  Həmçinin,  baş 

verənləri

  qəzetdə  yerləşdirilmiş  və  əlavə  məlumatı  ehtiva  edən  qısa 

məqalə  vasitəsi  ilə  bizə  taniş  edə  bilərsiniz.

•  Bəzi jarqon deyimi ola bilsin ki populyar lüğətdə tapa bilməyəsiniz. 

Bunun üçün yaxşi olar ki bizneslə bağli jarqonu mənimsəmək üçün 

öz  lüğətinizi  özünüz  təşkil  edəsiniz.  Onlayn  versiya  isə  daha  əl-

verişlidir. 

---

 52

V  FƏSİL.  CƏLBEDİCİ  BİZNES  TARİXÇƏLƏRİ  NECƏ 

DÜŞÜNÜB  YAZAQ

İnsan  ünsurunu  axtarıb  tapın

Biznes  və  iqtisadiyyati  hərtərəfli  inkişaf  etdirmək,  bu  məsələ  üzərində 

işləyən  reportyorlarin  maraq  sahəsini  təşkil  edir  və  yalnızca  biznesi 

idarə  etməklə  məşğul  olan  insanların  xarakteristikasıdır.  Beləliklə, 

həqiqi  yenilikləri  tapın,  onları  maraqlı  qılın  və  oxucu/tamaşaçı  üçün 

asand  anlaşılan  edin.  Ofislərdən  bayıra  çıxın  və  məhsul  yaradan,  onu 

satan  və  alan  insanlar  tapın.

İqtisadiyyatla  və  bizneslə  bağlı  hər  hansı  tarixçə  bizə  onun 

alıcılara,  istehsalçılara,  ümumiyyətlə  cəmiyyətə  necə  təsir  buraxdığını 

göstərir.

“Jurnalistikanın  dünənki  günü”  kimi  deyimlərin 

sərhədlərini  aş

Yeni  xəbərlərin  arxasinda  həqiqi  biznesin  istiqamətini  müəyyənləşdirən 

mexanizmlər  və  riçaqlar  vardir.  Biznesin  bazarda  müəyyən  istiqaməti 

necə  qoruduğunu  görmək  üçün  jurnalist  var  gücü  ilə  “Jurnalistikanin 

dünənki  günü”  kimi  deyimlərin  sərhədlərini  aşmalidir.  O  “gizlin”  biz-

nesin  gizli  planlari  üzərində  ovçuluq  etməlidir.

Məsələn,  bir  baxişla  müzakirə  etsək,  süzülmüş  pivənin  satilmasi-

na  dəstək  endirim  formasi  ilə  ehtimal  ki,  istehlakçiya  yönəlmişdir  və 

onu  maraqlandirmaği,  almaği  həvəsləndirməyi  güdür.  Lakin  industri-

al  məsələlərdə  yaxşica  başi  çixan  insanlarla  daha  yaxindan  müşahidə 

---