Fosfor haqida ma`lumot


Oddiy moddaning ko’rinishi



Yüklə 71,94 Kb.
səhifə2/5
tarix31.12.2021
ölçüsü71,94 Kb.
#81663
1   2   3   4   5
Fosfor haqida ma`lumot

Oddiy moddaning ko’rinishi
Oq, qizil, jigarrang va qora fosfor


Atom xossalari

Nomi, belgi, raqami ——————-→ Fosfor/ Phosphorus (P), 15

Atom massasi ——————-→ 30,973762 m.a.b. (g/mol)

Elektron konfiguratsiyasi ——————-→[Ne] 3s2 3p3

Atom radiusi ——————-→ 128 pm

Kimyoviy xossalari

Kovalent radius ——————-→ 106 pm

Ion radiusi ——————-→ 35 (+5e) 212 (-3e)  pm

Elektrmanfiyligi ——————-→ 2.19 (poling shkalasi bo‘yicha)

Oksidlanish darajasi ——————-→ 5, 3, 1, 0, −1, −3

Ionlanish energiyasi ——————-→  1011,2  kJ/mol; (10.48 eV)

Oddiy moddaning termodinamik xususiyatlari

Termodinamik faza ——————-→ Qattiq modda

Zichlik ( n.sh. da ) ——————-→ oq fosfor 1,82 g / sm³

Erish harorati ——————-→ 44,15 °C (317,3 K)

Qaynatish harorati ——————-→ 279,85 °C (553 K)

Solishtirma erish issiqligi ——————-→ 2,51 kJ/mol;

Solishtirma buglanish issiqligi ——————-→ 49,8 kJ/mol;

Molyar issiqlikgi ——————-→ 21,6  kJ/(K∙mol);

Molyar hajmi ——————-→ 17,0  mol/sm3;

Oddiy moddaning kristall panjarasi

Panjara tuzilishi ——————-→ Kubsimon

Panjara parametrlari ——————-→ 18,800 Å

Boshqa xususiyatlar

Issiqlik o’tkazuvchanligi ——————-→ (300 K) (0,236) Vt / (m · K)

CAS raqami ——————-→ 7723-14-0

Ishlatilishi

Fosfor eng muhim biogen element hisoblanadi va shu bilan birga sanoatda keng qo’llaniladi. Gugurt ishlab chiqarishda qizil fosfor ishlatiladi. U gugurt karakasing yuzasiga qoplanadi. Oltingugurt va kaliy xloratini o’z ichiga yuzaga gugurt cho’pi boshi ishqalansa, olov paydo bo’ladi.
Ehtimol, inson xizmatiga qo’ygan fosforning birinchi xususiyati yonuvchanlikdir. Fosforning yonuvchanligi juda muhim va allotropik modifikatsiyaga bog’liq. Kimyoviy jihatdan eng faol, toksik va yonuvchan oq («sariq») fosfor, ushning uchun u ko’p ishlatiladi (yunuvchi bomba va boshqalarda).
Qizil fosfor sanoat tomonidan ishlab chiqariladigan va iste’mol qilinadigan asosiy modifikatsiyadir. U gugurt ishlab chiqarishda, portlovchi moddalar, yoqish uchun aralashmalar, har xil turdagi yoqilg’ilar, shuningdek haddan tashqari bosimli moylash materiallarini ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Fosfor aralashmalari qishloq xo’jaligida
Fosfor (fosfatlar shaklida) ATF sintezida ishtirok etadigan uchta muhim biogen elementlardan biridir. Ishlab chiqarilgan fosfir kislotaning aksariyati fosforli o’g’itlar — superfosfat, precipitat, ammofosklar va boshqalarni ishlab chiqaradi.
Sanoatda fosfor birikmalari
Kompleks hosil qiluvchi moddalar sifatida (suv yumshatuvchi vositalar),
metallar sirtining passivatorlari tarkibida (korroziyadan himoya qilish, masalan, «mazef»).

Fizik xossalari

Fosfor normal sharoitda bir nechta barqaror allotropik modifikatsiyalar shaklida mavjud . Fosforning barcha mavjud allotropik modifikatsiyalari hali to’liq o’rganilmagan (2016) . An’anaga ko’ra, uning uchta modifikatsiyasi mavjud: oq, qizil, qora. Ba’zan ular asosiy allotropik modifikatsiyalar deb ataladi, bu esa barcha boshqa modifikatsiyalar ushbu uchalalarning aralashmasi ekanligini anglatadi. Standart sharoitda, faqat uchta allotropik fosforli modifikatsiyalar barqaror, masalan, oq fosfor termodinamik jihatdan beqaror ( va normal sharoitlarda qizil fosforga o’tadi. Barcha modifikatsiyalar rang, zichlik va boshqa fizik va kimyoviy xususiyatlar, ayniqsa kimyoviy faollik bilan farqlanadi. Moddaning holatini termodinamik jihatdan barqaror modifikatsiyaga o’tkazishda kimyoviy faollik kamayadi, masalan, oq fosforni qizil, keyin qizildan qora rangga aylantirganda.

Oq fosfor



Oq fosfor molekulasi

Oq fosfor – rangsiz va juda zaharli modda. Fosfor bug’larini kondensatsiyalash yoʻli bilan olinadi. Suvda erimaydi, lekin uglerod sulfidda yaxshi eriydi. Uzoq vaqt ohista qizdirilganda oq fosfor qizil fosforga aylanadi. Qizil fosfor qizil-qoʻng’ir rangli kukun, zaharli emas. Suvda va uglerod sulfidda erimaydi. Qizil fosfor bir necha allotropik shakl oʻzgarishlar aralashmasidan iboratligi aniqlangan, ular bir-biridan rangi (to’q qizildan gunafsha ranggacha) va boshqa ba’zi xossalari bilan farq qiladi. Qizil fosforning xossalari koʻp jihatdan uning olinish sharoitlariga bogliq.

Sariq fosfor

Tozalanmaga oq fosfor odatda «sariq fosfor»deb ataladi. Kuchli zaharli( atmosfera havosida 0,0005 mg /m3), ochiq sariqdan quyuq jigarranggacha bo’lgan yonuvchan kristalli modda. Zichligi 1,83 g/cm3, 43,1 ° C da eriydi, +280 °C da qaynatiladi. Suvda erimaydi, havoda osongina oksidlanadi va o’z-o’zidan yonib ketadi. U ko’zni qamashtiruvchi qalin oq tutun chiqishi bilan yonadi.

Qizil fosfor

Qizil fosfor

Qizil fosfor – bu elementar fosforning termodinamik jihatdan barqaror modifikatsiyasi. U dastlab 1847 yilda Shvetsiyada avstriyalik kimyogar A. Shrotter tomonidan oq fosforni 500 ° C da uglerod oksidi (CO) muxitida og’zi berk shisha ampulada qizdirish yo’li bilan olgan.


Qizil fosfor Pn formulasiga va murakkab tuzilishga ega polimer hisoblanadi. Ishlab chiqarish usuli va maydalanish darajasiga qarab, qizil fosfor qizil-binafshadan binafsha ranggacha bo’lgan ranglarga ega va quyma holatda-mis rangli quyuq binafsha, metall kabi yaldiroq. Qizil fosforning kimyoviy faolligi oq fosfordan ancha past; u juda kam eruvchanlikka ega. Qizil fosforni faqat ba’zi eritilgan metallarda (qo’rg’oshin va vismut) eritish mumkin, bu ba’zan uning katta kristallarini ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Misol uchun, 1865-yilda germaniyalik fizik-kimyogar I.V.Gittorf birinchi marta mukammal qurilgan, ammo kichik kristallar (Gittorf fosfor) olgan. Havoda qizil fosfor 240-250 °C haroratgacha (distillash paytida oq shaklga o’tadi) o’z-o’zidan yonmaydi, lekin ishqalanish yoki zarba bilan o’z-o’zidan yonadi. Suvda, shuningdek benzol, uglerod oksidi va boshqa moddalarda erimaydi, fosfor tribromidida eriydi. Distillash haroratida qizil fosfor bug’ga aylanadi, uni sovutilsa oq fosfor hosil bo’ladi.
Uning toksikligi oq fosfordan minglab marta kam, shuning uchun u gugurt ishlab chiqarishda ancha keng qo’llaniladi. Qizil fosforning zichligi ham yuqori bo’lib, gips shaklida 2400 kg / m³ ga etadi. Havoda saqlanganda, qizil fosfor namlik ishtirokida asta-sekin oksidlanib, gigroskopik oksid hosil qiladi.

Yüklə 71,94 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə
Psixologiya