Fosil Kanıtlarda Ani Yokoluş; K/t geçişinde Ne Oldu



Yüklə 23,18 Kb.
tarix30.12.2017
ölçüsü23,18 Kb.
#18347


Fosil Kanıtlarda Ani Yokoluş; K/T Geçişinde Ne Oldu ?

Nurdan İNAN, Mersin Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Çiftlikköy-Mersin

600 milyon yıllık jeoloji tarihinin fosil kanıtları global ölçekte kayda değer 17 toplu yokoluşu işaret eder. Bu yokoluşlardan 2 tanesi çok kapsamlı olmuş ve jeoloji zamanının 3 ana sisteminin oluşturulmasına dayanak olmuşlardır.

Jeoloji zamanının 360 milyon yıllık birinci sistemini betimleyen canlıların büyük kısmı,240 milyon yıl önce Permiyen devri sonunda yokolmuşlardır.Tek kıta (Pangea),tek okyanus (Panthalassa)’dan, kuzey kıtaları (Aurasia),güney kıtaları (Gondwana) ve arada Tetis denizinin açılması gibi global olayların geliştiği bu dönemde,yeni dünya düzenine ayak uyduramayan canlıların yok olması olağan karşılanmıştır.

Jeoloji zamanının 175 milyon yıllık ikinci sistemini betimleyen canlıların büyük kısmı ,65 milyon yıl önce Kretase devri sonunda yokolmuşlardır.Bu dönemde global anlamda kıta hareketliliği yoktur. Arz paleocoğrafyası hemen hemen günümüzdekine yakın şekillenmiştir.Avustralya kıtası Antartika’dan koparak kuzeye ilerleyecektir,Madagaskar Afrika kıtasından kopacaktır gibi,göreli olarak ufak tefek rötüşlar kalmıştır...O halde ne olmuştur da, o dönemin yaşayan tüm canlılarının % 49,9’u tamamen arz üzerinden silinmiş ve Tersiyer devrine atlayamamışlardır?..

K/T geçişindeki bu toplu yokolma olayının çözüm bekleyen 3 problemi mevcutdur.

-Yokolmanın süresi

-Seçmeli yokolma

-Tektonik mekanizma

Yokoluşu açıklamak için öne sürülen kuramlardan hiçbiri bu 3 problemi birden çözememiştir. Teorilerin çoğu,hemen her coğrafyada birey ve tür bazında yaygın olarak bulunan medyatik Dinosaurus’ların yokoluşunu açıklamaya yönelmiş,olay bütünlüğünü kaybetmiş,bir gurub canlı için anlamlı olabilen senaryo,diğer guruba uymamıştır.
Yok olma Kuramları

Bir kısmı ciddi kanıtlar ileri süren yokolma kuramlarından en yaygın bilinenleri şunlardır.

-Bir yada birkaç meteorit’in yeryuvarına çarpması (Çarpma Kuramı)

-Volkanik faaliyetlerin artması,buna bağlı olarak asit yağmurları,okyanus yüzeyinde Ph artması ve alkalinitede değişmelere bağlı olarak ozon tabakasının tükenmesi( Yoğun Püskürük Volkanik Hareketler Kuramı ).

-Canlıların,K/T geçişinde iklimde beliren soğumaya adapte olamayışları,

-Atmosferdeki O2 / CO2 oranlarının değişmesi,

-İklimde beliren ani soğuma ve buna bağlı olarak bitki örtüsünün azalması sonucu beslenme yetersizliği nedeniyle önce otçul Dinosaurus’ların ,daha sonrada onlarla beslenen etçil Dinosaurusların yokolduğu,

-Dev boyutlara ve sayısal çokluğa ulaşmış Dinosaurus’ların rekabeti,

-Alkoloid içeren bitkilerin çoğalması ve bunları yiyen Dinosaurusların zehirlenerek ölmeleri,

-28 C’nin altında dişi Dinosaurus’ların oluşmaması,salt erkek Dinosaurus’lar nedeniyle üremenin durması,



-Aşırı irileşen Dinosaurus’ların çiftleşememeleri,

-Dinosaurus yumurtasıyla beslenen küçük memelilerin yaygınlaşmaları,

K/T geçişindeki toplu yokolmayı açıklamaya çalışan kuramlardan en çok kabul görenleri,Alvarez ve arkadaşlarının savundukları “Çarpma Kuramı” (1980) ile Officer ve Drake’in savundukları “Yoğun Püskürük Volkanik Hareketler ” (1985) kuramları olmuştur.

Officer ve Drake (1985),Condrite ve Kilauea volkanının atmosfere fırlattığı toz parçaçıklarından toplanan örneklerin As,Sb ve Ir içeriklerini,K/T sınır killerinden yaptıkları analizlerle karşılaştırmışlar ve yokolmanın nedeninin manto kaynaklı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Volkanik faaliyetlerin artması,asit yağmurlarına neden olmuş,asit yağmurları okyanus yüzeyinde Ph’ın artmasına neden olmuş ve alkalinitedeki değişmelere bağlı olarak ozon tabakası tükenmiştir.Bu kuramda,K/T geçişindeki fauna -flora yokoluşunun 100.000 yıl yada daha uzun bir zaman aralığında gerçekleştiği savunulmuştur.

Alvarez ve arkadaşlarının (1980) ileri sürdükleri “Çarpma Kuramı”, 1984 ve 1987’de yapılan çalışmalarla geliştirilerek, bu gün en fazla tutulan ve yaklaşık 150 yapı ile en fazla kanıtı olan kuram olmuştur.

K/T sınır çökellerinde gözlenen,yüksek platinium gurubu elementleri konsantrasyonundaki yükseklik,hem “Çarpma Kuramının” doğmasına neden olmuş ve hemde haklılığına kanıt olarak gösterilmiştir. Böylesine yüksek platinium gurubu elementlerine ancak göktaşlarında rastlanır. Dolayısıyla,6-14 km çapında bir meteorit’in yeryuvarına çarpması,bu çarpma sonucunda bölgedeki kayaç parçalarının stratosfere enjekte olmasıyla oluşan toz tabakasının kalın bir bulut gibi yeryüzünü sarması ,güneş ışınlarının yeryüzüne ulaşmasını engellemesi,sıcaklığın sera koşulları etkisiyle yükselmesi önce bitkilerin,sonra bitkiyle beslenen otçulların daha sonrada otçullarla beslenen etçillerin yokoluşunun nedeni olarak gösterilmiştir. Bu kuram,K/T geçişindeki fauna-flora yokoluşunun ani olduğunu ileri sürer.


Kanıtlar neler ?

Yeryüzünün Jeolojik ve Biyolojik Gelişiminde Çarpma Proseslerinin Rolü” başlıklı Uluslararası Workshop,Jeolojik zaman sınırlarında yokolmalar ve bu yokolmalarda çarpma etkisinin araştırıldığı çalşmaları toparlamak amacıyla,1992 yılılından itibaren her yıl bir başka ülkede yapılmaktadır. Bu toplantılarda,yokolma kanıtları ve çarpma kanıtları ayrı ayrı değerlendirilerek,ilintileri ortaya konmaktadır.
Çarpma kanıtları

İç çap / dış çap oranlarının 1:4- 1:6 olduğu ve asteroid çarpmasına ilişkin izlerin ( fossil sinkholes, shatter cone, pumice- stone, oluşukları vd...) gözlendiği kraterler (Hıvatistan’da Gorski Kotar bölgesi, Avusturya-Tirol’de Köfels bölgesi, Brezilya’da, Serra da Cangalha bölgesindeki kraterler vd...), granitik kayaçların sunduğu mineralojik alterasyon, petrofiziksel, petrokimyasal , petrografik özelliklerle, yoğunluk , gözeneklilik gibi fiziksel parametre değişimlerinin de kullanıldığı metamorfizma, jeofizik, paleomagnetizma, magnetik spineller, karbon izotopları jeokimya, Cıva, İridyum, Nikel, Kobalt, Krom, Çinko, Bakır, Arsenik ve Antimon gibi evrende bol bulunmalarına karşın , dünyada tükenmiş Platinyum gurubu metallerde görülen anomaliler, ignimbritler , zeolitler ve kil minerallerinde ani stres seviyelerini işaret eden doku ve mikro yapılarla , saatde 72.000 km hızla çarpmış olabileceği hesaplanan meteorit’in, çarpma ile buharlaşması ve gaz olarak oluşan grafit bulutundan soğuma sonucu milimetrik boyda ve farklı kristal yapıda oluşan elmaslar çarpma kanıtları olarak ortaya konmuşlardır.


Yok Olma Kanıtları

K/T sınırında,Ammonit’ler,Bryozoa’lar, Pelecypod’lar ve Brachiopod’larda yok olma 1-10 milyon yılda dereceli azalma şeklindedir.K/T sınırında yavaş veya dereceli azalma yerine, Dinosaurus ve Foraminifera’larda olduğu gibi eş zamanlarda ve ani olarak oluşan kesilmeler daha geçerlidir. Ve, olayların aniden oluşu çok önemlidir.

K/T geçişinde bazı gurubların cins sayısında önemli düşüşler,bazılarında tamamen yok olma kaydedilirken, bazı gurubların cins sayısı aynen korunmuş,bazı gurubların cins sayısında ise artış olmuştur. Örneğin, Planktonik foraminiferlerin yokolma öncesindeki cins sayısı 18 iken, yokolmadan sonra 3, Kokholit’ lerin ise , 43 iken,4 olmuştur. Diatome ve Radiolaria gibi gurubların cins sayısı, 63=63 ve 10=10 olarak aynen korunmuştur. Dinoflagellata veKalkerli Alg’ ler gibi bazı gurublarda 57’den 43’e,41’den 35’e gibi küçük düşüşler olmuştur.Memeli’ler ,Karasal bitkiler ve Reptilia’lar gibi bazı gurublarda ise,cins sayısında 22’den 25’e,12’den 16’ya ve 16’dan 18’e gibi artışlar olmuştur.

Sonuçta,genelleme yaparsak,K/T geçişinde Foraminifer’lerin %83’ü,Kokholit’ lerin % 91’i,Ammonit ve Belemnit’lerle ,Dinosaurus’ ların tamamı ve Amphibia’ların % 99’u yok oldular.


Neden seçildiler?

K/T geçişindeki toplu yokolma olayının nedeni üzerindeki araştırmalar süredursun,çözülmeyi bekleyen sorulardan diğer en önemlisi de,yokolmanın neden seçmeli olduğudur...Morfolojik özellikleri,yaşama ortamları ve yaşam şekilleri hemen hemen ayni olan benzer gurublardan bazıları tamamen silinirken,diğerleri hiçbirşey olmamışcasına yollarına devam etmişlerdir.Örneğin, Dinosaurus’ ların tamamı yok olurken,onlar gibi Reptilia sınıfına ait olup, ayni dönemde yaşamaya başlayan Timsah lara hiçbir şey olmamıştır. Timsah’lar,200 milyon yıldan beri,hiçbir morfolojik değişim göstermeksizin yaşamaktadırlar.


Acaba...

O halde,bir kısım canlıların yokolmasına neden olan faktörler, neden diğerleri için etkin olamamıştır ?..




Yüklə 23,18 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə