Fġqh təLĠMĠ

 
 
11
 
 
 fiqh təlimi 
 
ĠKĠNCĠ  DƏRS  
TƏQLĠD (2) 
– Mərceyi-təqlidin şərtləri  
– Təqlidi bölmək  
5. MƏRCEYĠ-TƏQLĠDĠN ġƏRTLƏRĠ 
Diqqət: 

 
Mərcəyi-təqlid Ģərtlərinə malik olan müctehidə təqlid etmək olar.         
 
 
 
 
Mərcəyi-təqlidin Ģərtləri
1
  
 
 
                                         
1
 Şəri suallara cavab, 12, 15, 16, 21 və  
22-ci suallar. Rəhbərdən soruşulan suallar, 
 Təqlid bölümü 2-ci məsələ. 
 
1. KiĢi olsun 
 2. Həddi-büluğa
 
çatsın 
3. Ağıllı olsun  
4. On iki imam Ģiəsi olsun 
5. Halalzadə olsun 
6. Ehtiyata (vacib) görə diri olsun 
2. Ədalətli olsun 
8.
 
ġəri fətvaları vermək vəzifəsini 
daĢıyan Mərceyi-təqlid mənsəbinin 
həssas və əhəmiyyətli bir mənsəb 
olduğunu nəzərə alaraq mərceyi-təqlid 
olan müctehid, öz üsyankar nəfsini ələ 
almaq qüdrətinə malik olsun və dünyaya 
tamah salmasın.
 
1. Müctəhid olsun. 
11. Ehtiyati-vacibə görə “ələm” - yəni,  
elmdə daha üstün olsun. 

---

 
 
11
 
 
 fiqh təlimi 
 
VII Ģərt: Ədalətli olmaq 
1.
 
Ədalət,  elə  bir  mənəvi  cəhətdir  ki,  insanın  vacib  əməlləri  tərk 
etmək  və  haram  olan  əməlləri  yerinə  yetirməkdən  çəkinməsinə  bais 
olur
1
. 
2.
 
Ədalətli,  bilərəkdən  günah  etməyən  Ģəxsə  deyilir  (vacib  əməlləri 
tərk etmir və haram əməlləri yerinə yetirmir).
2
 
3.  Bir  Ģəxsi  ədalətli  adlandırmaq  üçün  zahirdə  əməllərinin  yaxĢı 
olması kifayətdir.
3
 
IX Ģərt: Müctəhid olmaq 
   Ġctihad, bir cəhətdən iki qismə bölünür: 
I.  Mütləq  ictihad:  Fiqh  bölümlərinin  hamısında  fətva  vermək  və 
nəzər söyləmək qüdrətinə malik olan müctehidin ictihadına deyilir. Bu 
müctehid də 
«mütləq müctehid» adlanır. 
II.  Mütəcəzzi  ictihad:  Namaz,  oruc  və  s.  bu  kimi  fiqh  bölümlərinin 
bəzisində fətva vermək və nəzər söyləmək qüdrətinə malik olan müc-
tehidin  ictihadına  deyilir.  Bu  müctehid  isə  «mütəcəzzi  müctehid» 
adlanır
4
. 
X Ģərt: Ehtiyati-vacibə görə ələm, yəni elmdə daha üstün olmaq. 
1.  Ələm  müctehid,  Ģəri  hökmləri  əldə  etmək  bacarığı  digərlərindən 
daha  çox  olan  müctehidə  deyilir.  BaĢqa  sözlə  desək,  onun  digər 
                                         
1
 Şəri suallara cavab, 562-ci məsələ.  
2
 Şəri suallara cavab, 13-cü sual.  
3
 Şəri suallara cavab, 562-ci sual. 
4
 Şəri suallara cavab 11-cu sual  

---

 
 
12
 
 
 fiqh təlimi 
mərceyi-təqlidlərə  nisbətən  ilahi  hökmləri  tanımaq  və  bu  hökmləri 
mövcud qaynaqlardan əldə etmək bacarığı daha çoxdur. Həmçinin öz 
dövrünün  bir sıra fiqhi mövzularını tanımaq və onlar barəsində fətva 
vermək bacarığı vardir.
1
  
2.
 
Ələm müctehidə təqlid etməyin vacibliyi aqil insanların nəzərinə və 
əqlin hökmünə əsaslanır
2
. 
3. Ələm müctehidin fətvası ilə qeyri-ələm müctehidin fətvası bir-
birinə zidd olan məsələrdə ehtiyati vacibə görə ələm müctehidə təqlid 
etmək vacibdir. 
3
 
4.Əgər  ələm  müctehiddə  zəruri  Ģərtlərin  (mərcəyi-təqlidin  Ģərtləri) 
yoxluğu  sadəcə  ehtimal  verilsə,  ehtiyati-vacibə  görə  ziddiyyətli 
məsələlərdə qeyri-ələmə təqlid etməyə icazə verilmir
4
. 
Mərceyi-təqlidin Ģərtləri barədə bir neçə məsələ 

 
Bir  müctehidə  təqlid  etmək  üçün  onun  mərcəyi-təqlid  kimi  tanın-
ması və ya Ģəri hökmlər risaləsinə sahib olması Ģərt deyildir. Odur ki, 
əgər  mərceyi-təqlid  kimi  tanınmayan  və  ya  Ģəri  hökmlər  risaləsinə 
sahib olmayan bir müctehidin mərceyi-təqlidin Ģərtlərinə malik olduğu 
mükəlləf üçün sabit olsa, o, həmin müctehidə təqlid edə bilər
5
. 
                                         
1
 Şəri suallara cavab, 16-cı sual. Rəhbərdən soruşulan suallar, Təqlid 
bölümü, 2-ci məsələ.  
2
 Şəri suallara cavab, 21-ci sual.  
3
 Şəri suallara cavab, 16-ci sual. 
4
 Şəri-suallara cavab, 12-ci sual.  
5
 Şəri suallara cavab, 1-cu sual.  

---

 
 
13
 
 
 fiqh təlimi 

 
Mərceyi-təqlidin Ģərtlərinə malik olan müctehidə təqlid etmək üçün 
həmin müctehidin  mükəlləfin  yaĢadığı  ölkənin  əhalisindən  olması  və 
ya onun yaĢadığı məntəqədə yaĢaması Ģərt deyil
1
. 
Ata  və  ananın  vəzifəsidir  ki,  yenicə  təklif  yaĢına  çatan  və  təqlid 
məsələsi  barədəki  Ģəri  vəzifəsini  müəyyənləĢdirməkdə  çətinlik  çəkən 
övladlarına yol göstərsinlər və onları məlumatlandırsınlar
2
. 
6. TƏQLIDI BÖLMƏK 
1.
 
Təqlidi bölmək, fiqhin hər bir bölümündə o bölümün müctehidinə 
(mütəcəzzi müctehid) təqlid etmək deməkdir. 
2.
 
Mükəlləf  Ģəriət  hökmlərinin,  yəni,  fiqhin  hər  bir  bölümündə  o 
bolümdə  elmi  və  məharəti  daha  çox  olan  müctehidə  təqlid edə  bilər. 
Məsələn, ibadət məsələlərində bir müctehidə, alıĢ-veriĢ məsələlərində 
digər  müctehidə  təqlid  edə  bilər.  Yaxud,  fərdi  Ģəri  məsələlərdə  bir 
müctehidə, ictimai, siyasi və iqtisadi məsələlərdə digər  bir müctehidə 
təqlid edə bilər. Bəlkə əgər mükəlləf, fiqhin müxtəlif bölümlərində o 
bölümdə  ələm  olan  müctehidlərə  təqlid  etməyi  qərara  alsa  və 
mükəlləfin  gündəlik  qarĢılaĢdığı  məsələlərdə  bu  müctehidlərin 
fətvaları müxtəlif olsa, ehtiyati-vacibə görə təqlidi bölmək vacibdir.
1
 
SUALLAR: 
1.
 
Mərcəyi-təqlidin şərtləri hansılardır? 
2.
 
Ədalət nədir və ədalətli, hansı şəxsdir? 
                                         
1
 Şəri suallara cavab, 11-ci sual. 
2
 Şəri suallara cavab, 4-cü sual.  

---