Fġqh təLĠMĠ

 
 
341
 
 
 fiqh təlimi 
onların birində hilal göründüyü  zaman digərində görünmür, bu halda 
əgər  qərb  tərəfdə  yerləĢən  Ģəhərlərin  sakinləri  ayı  görsələr,  Ģərqdə 
yerləĢən Ģəhərlərin – belə ki, bu Ģəhərlərdə günəĢ, qərbdən tez batır – 
sakinləri üçün kifayət etmir. Məsələn, əgər Yaponiyadan qərb istiqa-
mətdə yerləĢən Azərbaycanda ay görünsə, Yaponiya sakinləri üçün ki-
fayət etmir.
1
 
3)
 
ġəri  hakim  hilalın  göründüyünə  hökm  verməyənədək  –  hətta  özü 
ayı görsə belə - mükəlləflər üçün kifayət etmir (yəni, ayın göründüyü 
onlar üçün sübut olunmur). Əlbəttə əgər mükəlləflər baĢqa yolla ayın 
göründüyünə əmin olsalar, kifayətdir.
2
 
Diqqət: 
•  Ayin  hilalını  görən  bir  Ģəxs  əgər  bilsə  ki,  müəyyən  səbəblərə  görə 
ayı  görmək  onun  Ģəhərinin  Ģəri  hakimi  üçun  mümkün  olmayacaqdır, 
ayı gördüyünü Ģəri hakimə xəbər verməsinə  - əlbəttə əgər xəbər ver-
mədiyi təqdirdə ortalığa böyük çətinliklər çıxmayacaqsa - ehtiyac yox-
dur.
3
 
•  Əgər  Ģəri  hakim  sabah  bayram  olduğuna  hökm  versə  və  bu  hökm, 
bütün ölkəyə aid olsa, onun hökmü Ģəri baxımdan bütün Ģəhərlər üçün 
mötəbərdir.
1
  
• Əgər bir dövlətdə ayın göründüyü rəsmi Ģəkildə elan olunsa, o döv-
lətin islami dövlət olması Ģərt deyidir. Burada əgər mükəlləf, yaĢadığı 
məntəqədə ayın göründüyünə əmin olsa, kifayətdir.
2
  
                                         
1
 Şəri suallara cavab, 832, 831 və 841-cı suallar  
2
 Şəri suallara cavab,  843-cü sual 
3
 Şəri suallara cavab,  842-ci sual 

---

 
 
342
 
 
 fiqh təlimi 
•  Əgər  bir  Ģəhərdə  ayın  hilalı  görünməsə,  lakin  televiziya  və  radioda 
ayın göründüyü elan olunsa, əgər bu elan, Vəliyyi-fəqihin hökmü olsa 
və ya mükəlləfdə yəqinlik hasil etsə, kifayətdir və araĢdırma aparmağa 
ehtiyac yoxdur.
3
 
4)
 
Ayın əvvəli olduğu Ģəri yolların biri ilə sübut olunmayanadək, yəni, 
eyni üfüqü olan Ģəhərlərdə ay görünməsə, ya iki adil Ģəxs Ģəhadət ver-
məsə, ya da Ģəri hakim hökm verməsə, ehtiyata əməl etmək lazımdır.
4
 
5)
 
Əgər  Ramazan  ayının  əvvəli  olduğu  sübut  olunmasa,  oruc  tutmaq 
vacib  deyil.  Lakin  əgər  sonradan  mükəlləfə  məlum  olsa  ki,  oruc  tut-
madığı həmin gün Ramazan ayının birinci günü olmuĢdur, həmin gü-
nün qəzasını tutmalıdır.
5
 
6)
 
Əgər insan Ramazan ayının axırıncı günü, yoxsa ġəvval ayının bi-
rinci günü olduğuna Ģəkk etsə, oruc tutmalıdır. Lakin əgər gün ərzində 
məlum  olsa  ki,  ġəvval  ayının  əvvəlidir,  hətta  məğribə  az  qalsa  belə 
orucunu açmalıdır.
6
 
 
12. Orucun müxtəlif məsələləri 
1. Əgər bir məntəqədə əhalinin əksəriyyəti Ramazan ayının gecələrin-
də Quran və dua oxumaq, dini mərasimlər keçirmək üçün oyaq qalır-
larsa,  sübhə  yaxın  hamının  eĢitməsi  üçün  məsciddən  səsucaldanlar 
                                                                                                
1
 Şəri suallara cavab,  844-cü sual 
2
Şəri suallara cavab,  841-cu sual  
3
Şəri suallara cavab,  836-cı sual  
4
 Şəri suallara cavab,  832-ci sual 
5
 Şəri suallara cavab,  846-cı sual 
6
 Şəri suallara cavab,  846-cı sual 

---

 
 
343
 
 
 fiqh təlimi 
vasitəsilə  səhər  dualarını  yayımlamağın  maneəsi  yoxdur.  Lakin  əgər 
bu  duaların  yayımlanması  məscidin  qonĢuluğunda  yaĢayan  sakinlərə 
əziyyət versə, olmaz.
1
   
2. Müstəhəb oruc tutan Ģəxs istədiyi vaxt orucunu aça bilər. Əgər mö-
min  qardaĢı  onu  qonaq  çağırsa,  müstəhəbdir  ki,  onun  dəvətini  qəbul 
etsin və orucunu açsın. Bu halda orucu batil olsa da orucun savabın-
dan məhrum olmur.
2
  
3. Əgər oruc bir Ģəxs bir ölkədə iftar etsə, sonra baĢqa bir ölkəyə səfər 
etsə ki, orada günəĢ hələ batmamıĢdır, orucu düzdür və orada da yeyib 
içə bilər.
3
 
4. Əgər bir nəfər öz vətənində Ramazan ayının əvvəlindən iyirmi yed-
disinə kimi oruc tutsa, iyirmi səkkizinci gün səhər üfüqü öz Ģəhəri ilə 
eyni olan baĢqa bir Ģəhərə səfər etsə, iyirmi doqquzuncu gün ora çatıb 
görsə ki, o Ģəhərdə bayram elan olunubdur və bayramın elan olunması 
üĢün  də  Ģəri  sübut  vardır,  bayram  olduğu  üçün  həmin  günün  qəzası 
yoxdur.  Lakin  buradan  anlaĢılır  ki,  bu  Ģəxs  Ramazan ayının  əvvəlin-
dən bir gün oruc tutmayıbdır və qəza etdiyinə əmin olduğu orucun qə-
zasını tutmalıdır.
1
 
 
 
 
 
                                         
1
 Şəri suallara cavab,  853-cü sual 
2
 Şəri suallara cavab,  831-cu sual 
3
 Şəri suallara cavab,  826-cı sual 

---

 
 
344
 
 
 fiqh təlimi 
SUALLAR: 
1.
 
Ayın əvvəli olduğu hansı yollarla sübut olunur? 
2.
 
İki şəhərin üfüqlərinin eyni olması nə deməkdir? 
3.
 
Əgər  şəri  hakim  ayı  görsə,  lakin  elan  etməsə,  mükəlləflər  üçün 
kifayət edirmi? 
4.
 
Əgər  oruc  bir  şəxs  bir  ölkədə  iftar  etsə,  sonra  başqa  bir  ölkəyə 
səfər etsə ki, orada günəş hələ batmamışdır, orucunun hökmü nədi? 
5.
 
Əgər  insan  Ramazan  ayının  axırıncı  günü,  yoxsa  Şəvval  ayının 
birinci günü olduğuna şəkk etsə, vəzifəsi nədir?   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                                                
1
 Şəri suallara cavab,  825-ci sual 

---