354
fiqh təlimi
bir-birlərinə hədiyyə versələr, bu hədiyyələrin xümsünü verməlidirlər
(yəni, bu hədiyyələrə xüms düĢür).
2
8) Əgər hədiyyə satılsa, hətta onun qiyməti əvvəlkindən baha olsa be-
lə, əldə olunan pula xüms düĢmür. Amma əgər hədiyyənin qiyməti art-
dıqdan sonra onu satmaq niyyətində olsa, hədiyyənin əvvəlki qiymə-
tindən artıq olan məbləğə xüms düĢür.
3
1) Dövlət müəssisələrində bayram münasibətilə iĢçilərə verilən pul və
ərzaqa, hətta ilin sonuna qədər qalsa belə, xüms düĢmür. Əlbəttə əgər
dövlət müəssisələrində iĢçilərə dəyərindən aĢağı qiymətə ərzaq verilsə
- belə ki, onun bir hissəsi dövlət tərəfindən pulsuz və bir hissəsi pulla
verilərsə - və xümsün vaxtı çatdıqda həmin ərzaqdan qalsa, hal-hazırkı
qiymətlə hesablayaraq təkcə pul ödədiyi hissənin xümsünü vermə-
lidir.
4
4 . Vəqf
Ümumiyyətlə vəqf olunan Ģeylərə, hətta “xas vəqf” olsa belə, xüms
düĢmür. Onun səmərəsinə də xüms düĢmür.
5
5 . Xüms və zəkat
Müctəhidlərin xüms və zəkatdan dini elmlərin təhsili ilə məĢğul olan
tələbələrə verdikləri təqaüdə xüms düĢmür.
6
1
Səri suallara cavab, 856-cı sual
2
Səri suallara cavab, 852-ci sual
3
Səri suallara cavab, 851-cu sual
4
Səri suallara cavab, 863-cü sual
5
Səri suallara cavab, 121-ci sual
6
Səri suallara cavab, 1122-ci sual
355
fiqh təlimi
6 . Gəlir əldə etmək üçün çəkilən xərclər
Ticarət və ya baĢqa yollarla gəlir əldə etmək üçün çəkilən xərclər, mə-
sələn, nəqliyyat haqqı, malın anbarda saxlanılması haqqı, vasitəçilərin
haqqı və s., həmin qəlirdən çıxılır və xüms düĢmür.
2 . Xümsü verilmiĢ mal
Bir dəfə xümsü verilmiĢ mala ikinci dəfə xüms düĢmür. Yəni, bu mal
iĢlənməyib qalsa və xümsün vaxtı çatsa, ikinci dəfə ona xüms düĢ-
mür.
1
8 . Sığorta
Sığorta Ģirkətlərinin müəyyən ünvanlarda (məsələn, yanğında evə də-
yən xəsarət və s.) ödədikləri məbləğə xüms düĢmür.
2
1 . Təhsil xərclərinin qarĢılanmasına göstərilən maddi kömək
Dövlət tərəfindən tələbələrin təhsil xərclərinin qarĢılanmasına göstər-
diyi maddi köməkliyə xüms düĢmür.
3
11 . Borc
Borc pula xüms düĢmür.
1
Səri suallara cavab, 155, 151 və 1126-cı suallar
2
Səri suallara cavab, 861-cı sual
3
Səri suallara cavab, 125-ci sual
356
fiqh təlimi
SUALLAR:
1.Qazanc dedikdə nə nəzərdə tutulur?
2. Mirasa hansı halda xüms düşdüyünü bəyan edin.
3. Hədiyyəyə xüms düşürmü?
4. Əgər ər və arvad xümsün vaxtı çatmamışdan qabaq xümsdən
yayınmaq niyyəti ilə bir-birlərinə hədiyyə versələr, həmin hədiyyəyə
xüms düşürmü?
5. Sığorta şirkətlərinin müqavilə əsasında ödədikləri məbləğə xüms
düşürmü?
357
fiqh təlimi
ALTMIġ SƏKKĠZĠNCĠ DƏRS
QAZANCIN XÜMSÜ (2 )
- İllik xərcin
1
mənası
– İllik xərcin şərtləri
– İllik xərclərə daxil olan bir şeyin satılması
Diqqət:
Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi insanın illik dolanıĢıq xərci onun qa-
zancından çıxılır və xümsü yoxdur.
4 . Ġllik xərcin mənası
Ġllik xərc, il ərzində insanın özü və ailəsinin dolanıĢığı üçün məsələn,
yemək-içmək və geyim almaq, ev kirayəsi vermək, ev əĢyaları almaq,
yol pulu vermək, sədəqə vermək, cehiz almaq, nəzir və kəffarə ver-
mək, qonaq qəbul etmək və s. bu kimi məqsədlərlə çəkdiyi xərclərdir.
5 . Ġllik xərcin Ģərtləri aĢağıdakılardır:
1.
Çəkilən xərcə ehtiyac duyulsun;
2.
Bir ilin xərci;
3.
Ġllik xərcin həmin ilin gəlirindən çıxılması;
4.
Xərclərində insan ifrata varmamalıdır;
5.
Ġl ərzində xərclənilən məbləğ illik xərc sayılır.
1 ) Çəkilən xərcə ehtiyac duyulsun
Hər cür xərcə məunə deyilməz, yalnız ehtiyacı olduğu ev və məiĢət
əĢyalarının xərci məunədir. Buna görə də ehtiyacı olmayan əĢya və ya
malın xərci məunəyə daxil deyil. Bu növdən də haram Ģeylərin, məsə-
358
fiqh təlimi
lən, kiĢinin qızıl üzük almasına, haram alətlər, qumar və s. kimi haram
Ģeylərin xərci məunə deyil.
2 ) Bir ilin xərci
Məunə dedikdə bir Ģəxsin gündəlik və aylıq xərcləri deyil, illik xərci
nəzərdə tutulur. Çünki gəlirin xümsü illik ehtiyaclardan artıq olana
düĢür.
3 ) Ġllik xərcin həmin ilin gəlirindən çıxılması
Məunədə ölçü o xərclərə deyilir ki, həmin ilin gəlirindən saxlanılıb
məsrəf həddinə çatsın, sonrakı və əvvəlki ilin yox, buna görə də əgər
bir ilin gəlirindən məunə yığılmayıbsa, onu əvvəlki və sonrakı illərin
gəlirindən kəsr etmək olmaz.
4 ) Xərclərində insan ifrata varmamalıdır
Məunə dedikdə meyar normal xərcdir ki, hər bir fərd öz Ģərtlərinə
nisbətən bunu təyin edir. Buna görə də “məunə” bir tərəfdən zəruri
ləvazimatlar və ilkin ehtiyaclarla məhdudlaĢmır, digər tərəfdən isə toy
və s. məclislərdə xərclənən əlavə xərclər və bu kimi artıq xərc və
israflara Ģamil edilmir.
5 ) Ġl ərzində xərclənilən məbləğ illik xərc sayılır
Məunə dedikdə məqsəd insanın özü və öhdəsində olduğu insanlar
üçün sərf etdiyi miqdar nəzərdə tutulur. Sərf etmədiyi miqdara isə
məunə deyilməz. Hətta sərf edəcəyi təqdirdə camaat arasında ona israf
deyilməsə də hal-hazırda sərf olunmadığına görə məunə sayılmaz.
Buna əsasən, xəsislik edib özü və ailəsi üçün lazımi miqdarı sərf
1
Fiqhdəki termini “məunə”dir.
Dostları ilə paylaş: |