Fġqh təLĠMĠ



Yüklə 3,35 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə91/92
tarix08.03.2018
ölçüsü3,35 Kb.
#30840
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   92

 
 
379
 
 
 fiqh təlimi 
YETMĠġ ĠKĠNCĠ DƏRS 
QAZANCIN XÜMSÜ (6
Qazancın xümsünün hesablanması və ödənilməsi “2” 
11. Sərmayənin xümsünün hesablanması və ödənilməsi 
Sərmayənin  xümsünü  ödəmək  üçün  əvvəlcə  nəqd  pul  və  malı  xüms 
ilinin əvvəlində hesablamalı və ona qiymət qoyulubsa xümsü verilmə-
lidir,  sonra  o  biri  ildə  onun  cəmini  sərmayənin  əsli  ilə  ölçürlər, əgər 
sərmayədən artıq qalarsa mənfəət hesablanır və xüms ona aid olur və 
əgər birinci sərmayəyə bir Ģey əlavə olunmasa, xümsünü ödəmək va-
cib deyil. Məsələn bir nəfərin xümsünü ödədiyi 18 qoyunu və bir miq-
dar nəqd pulu varsa, əgər xüms ilinin əvvəlində qoyunların qiymətinin 
cəmi  əlində  olan  nəqd  pulla  18  qoyunun  qiymətinin  cəmindən  nəqd 
pulla  çox  olarsa,  bir  halda  ki,  əvvəlcə  onun  xümsünü  ödəmiĢdi,  artıq 
qalanına xüms düĢmür. 
 
Diqqət: 

 
Sərmayənin  xümsünün  hesablanmasında  mal  və  cinsləri  (nəqd 
olmayan sərmayə) hər bir formada təxminlə, qiymət təyin etməklə və 
müĢkül səbəbindən bu iĢi tərk etməklə-caizdir. 

 
Xüms düĢməyən mal o cümlədən cehiz və s. sərmayə ilə qarıĢarsa, 
xüms ilinin sonunda onu sərmayədən istisna etmək və sonra malların 
qalanının  xümsünü  vermək  caizdir.  Bir  Ģərtlə  ki,  onun  sərmayəsi  elə 
olsun ki, ondan öz müavinəsini götürsün, məsələn mağaza sahibi kimi
müavinəsini götürsün, məsələn mağaza sahibi kimi, bu halda öz xərc-


 
 
381
 
 
 fiqh təlimi 
ləri üçün sərmayədən götürdüyü hər miqdar beĢdə bir malla beĢdə bir 
olmayan mal arasında bölünməlidir. 

 
Xüms sərmayəsinin istisnasında meyar, həmən əsli sərmayədir, bu-
na görə də iĢ görülən əsli sərmayə əgər qızıl növü olarsa, ilin baĢında 
beĢdə bir sikkələrin pulu istisna olur, baxmayaraq ki, onların qiyməti 
keçən  ilə  nisbətən  bir  vahid  riyal  artıb.  Amma  əgər  onun  sərmayəsi 
nəqd pul, ya mal olarsa ki, xüms ilinin əvvəlində qızıl sikkələrlə mü-
qayisə olunub xümsü verilmiĢ olsun, gərək gələn xüms ilinin əvvəlin-
də  yalnız  qızıl  sikkələrin  qiymətli  ki,  keçən  il  onları  hesablamıĢdı 
istisna etsin, qızılların sayını yox. Buna görə də əgər sikkələrin qiymə-
ti  gələcəkdə  artarsa,  qiymətin  artmıĢ  miqdarı  istisna  olmur,  əksinə 
xeyri hesablayıb xümsünü vermək vacibdir. 
12.  Gəlirin  xümsünü  hesablamaqda  Ģəkk  etmək  bir  kəs  keçən  illərin 
gəlirinin xümsünü hesablamaqda Ģəkk edərsə, öz Ģəkkinə etina etmə-
məlidir  və  təzədən  xümsü  ödəmək  ona  vacib  deyil.  Əgər  gəlirində 
Ģəkk edərsə ki, bu xümsünü verdiyi əvvəlki illərin gəlirindən olandır, 
ya  xümsünü  vermədiyi  illərin  gəlirindən,  onda  ehtiyata  görə  onun 
xümsünü  verməsi  vacibdir.  Yalnız  əvvəlcədən  onun  xümsünü  ver-
diyini bilməyi istisnadır. 
13. Xümsü ödəməkdə Ģəkk 
Bir kəs bir Ģeyin xümsünü  verib-verməməkdə Ģəkk edərsə, əgər Ģəkk 
olunan  xüms  aid  olan  Ģeylərdən  olarsa,  xümsünü  ödəməyinə  yəqin 
əldə etməyi vacibdir.  
 
 


 
 
381
 
 
 fiqh təlimi 
14. RazılaĢma 
Bir  kəs  onun  gəlirinə  xüms  aid  olub  olmadığını  bilməsə,  məsələn, 
yəqin bilir ki, yaĢadığı evi qazancı ilə alıb, amma gəlirini il arasında 
onu almağa sərf etdiyini, ya xümsü ödəyəndən sonra ilin sonunda al-
dığını bilmirsə, onda müctəhid və ya onun vəkili ilə bu yöndə razılaĢ-
malıdır.
1
 
Diqqət: 

 
Qəti halda xümsün vacib olduğu məqamda razılaĢma mümkün de-
yil. RazılaĢma yalnız Ģəkk olan məqamlarda icra olunur.
2
 
15. Öhdəsinə xüms  vacib olduğu halda hazırda onu ödəyə bilməyən 
kəs xümsün veriləcəyi Ģəxsin vəlisi, ya vəkilini bundan xəbərdar etmə-
li və öz Ģəraitinə uyğun olaraq tədricən xümsü ödəməyə səy göstərmə-
lidir.
3
 
Diqqət: 

 
Bir nəfər atası sağ olarkən xümsünü kamil Ģəkildə vermədiyinə eh-
timal  etsə  və  torpaqlarından  xəstəxana  tikmək  üçün  bağıĢlasa,  əgər 
torpağı  ölənin  malının  xümsündən  hesablamaq  istəsə,  həmin  torpaq 
xüms kimi hesab olunmur.
1
 

 
Xümsü və baĢqa Ģəri maaĢları bank yolu ilə təhvil verməyin iĢkalı 
yoxdur.  Buna görə də vəliyi əmr və  ya onun vəkilinə xümsün eynini 
çatdırmaq çətin olan kəslər bank yolu ilə edə bilərlər. Baxmayaraq ki, 
bankdan götürülən pul banka ödənilən pulun eyni deyil. 
                                         
1
 
Şəri suallara cavab, 128, 135 
2
 
Şəri suallara cavab, 158 
3
 
Şəri suallara cavab, 125, 122, 1135 


 
 
382
 
 
 fiqh təlimi 
SUALLAR
1.
 
Sərmayənin xümsünün hesablanmasını  və ödənilməsinin qayda-
sını deyin. 
2.
 
Əgər hədiyyə və bu kimi xümsü olmayan mal sərmayə ilə qarışsa, 
xüms ilinin sonunda onu sərmayədən istisna edib qalan malın xüm-
sünü ödəmək olarmi? 
3.
 
 Keçmiş  mallarının  xümsünün  hesablanmasının  doğru  olub-ol-
madığında şəkk edən kəsin vəzifəsi nədir? 
4.
 
Razılaşma nə vaxt mümkün hesab olunur? 
5.
 
Hansı hallarda xüms verilən şəxslə xəbərləşib razılaşmaq lazım-
dır? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                                                                
1
 
Şəri suallara cavab, 1124 


Yüklə 3,35 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   92




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə