Francois-Marie Arquette (1694-1778) przyjął pseudonim Voltaire I pod tym nazwiskiem (spolszczone brzmi: Wolter) przeszedł do historii



Yüklə 445 b.
tarix26.11.2017
ölçüsü445 b.
#12762





         Francois-Marie Arquette (1694-1778) przyjął pseudonim Voltaire i pod tym nazwiskiem (spolszczone brzmi: Wolter) przeszedł do historii.

  •          Francois-Marie Arquette (1694-1778) przyjął pseudonim Voltaire i pod tym nazwiskiem (spolszczone brzmi: Wolter) przeszedł do historii.

  •            W młodym wieku dostał się do sfer dworskich, do których z urodzenia nie należał, doznał tam wielu upokorzeń, które zrodziły w nim trwałe rozgoryczenie i radykalizm społeczny.

  •           Lata 1726-1729 spędził w Anglii, powrócił do Francji jako filozof i bojowniki Oświecenia.



             Zajmował się działalnością filozoficzną, naukową, poetycką i publicystyczną.

  •              Zajmował się działalnością filozoficzną, naukową, poetycką i publicystyczną.

  •              Należy przede wszystkim do historii literatury i kultury społecznej, ale też do dziejów filozofii.

  •              Pisma filozoficzne stanowią niewielką część jego olbrzymiej spuścizny literackiej.

  •               Był publicystą o filozoficznych zainteresowaniach, dlatego cechował go uproszczony sposób filozofowania, przystępny i powierzchowny.



        Traktaty filozoficzne były dla niego środkiem do tego samego celu, co utwory beletrystyczne - do walki z ciemnotą i krzywdą.

  •         Traktaty filozoficzne były dla niego środkiem do tego samego celu, co utwory beletrystyczne - do walki z ciemnotą i krzywdą.

  •         Głosił kult przyrodoznawstwa, sam do późnego wieku uzupełniał swą wiedzę przyrodniczą.

  •         Jednak nie nauka dawała orientację jego filozofii, lecz wyczucie potrzeb społecznych, do których dostosowywał poglądy na świat.



           Jego umysł cechowała nie tyle oryginalność, ile niepospolita bystrość. Charakteryzowała go nieokiełznana ambicja osobista, mściwość, próżność i interesowność, łączył je jednak ze szczerym odczuciem praw społecznych i poczuciem sprawiedliwości.

  •            Jego umysł cechowała nie tyle oryginalność, ile niepospolita bystrość. Charakteryzowała go nieokiełznana ambicja osobista, mściwość, próżność i interesowność, łączył je jednak ze szczerym odczuciem praw społecznych i poczuciem sprawiedliwości.

  •            Przez jednych uważany był za wcielenie szatana, przez innych wielbiony jako największy dobroczyńca ludzkości.



            Filozofia Oświecenia, której Wolter był najbardziej typowym przedstawicielem, zakładała, że rozum jest miarą prawdy. Rozum , jak wszystkie władze umysłu, uważała za uformowany na drodze doświadczenia.

  •             Filozofia Oświecenia, której Wolter był najbardziej typowym przedstawicielem, zakładała, że rozum jest miarą prawdy. Rozum , jak wszystkie władze umysłu, uważała za uformowany na drodze doświadczenia.

  •              Empirystyczny pogląd na pochodzenie rozumu wraz z racjonalistycznym zaufaniem stanowiły istotną cechę tej filozofii.

  •              Rozum był władzą wszechmocną i niezawodną. Jeśli wiedza, moralność, religia są oparte na samym tylko rozumie, jeśli są racjonalne, to są prawdziwe.

  •              Dotychczasowa kultura naukowa, religijna, moralna weszła na bezdroża, bo opierała się na autorytecie i objawieniu, a to są właśnie czynniki irracjonalne, które powinny być wytępione i ustąpić miejsca rozumowi.



            Ludzie Oświecenia uważali, że rozum jest jednakowy u wszystkich i we wszystkich czasach. Racjonalna kultura, wiedza, religia, moralność – są niezależne od miejsca i czasu, powszechne i wieczne.

  •             Ludzie Oświecenia uważali, że rozum jest jednakowy u wszystkich i we wszystkich czasach. Racjonalna kultura, wiedza, religia, moralność – są niezależne od miejsca i czasu, powszechne i wieczne.

  •             Wierzyli w postęp: zaufanie do rozumu kazało im przypuszczać, że człowiek zdolny jest osiągnąć wszystko , nawet i to, czego nie osiągnął dotychczas, i że ludzkość ma przed sobą nieograniczony postęp.

  •               W ten sposób racjonalizm łączył się w umysłowości Oświecenia z optymizmem.



  •          Racjonalizm tak samo panował w XVIII, jak w XVII w.

  •          Jednak w XVII w. był na usługach supranaturalizmu, twierdzono wtedy, że istnieje świat nadprzyrodzony, a w XVIII w. – naturalizmu, który zaprzeczał temu.

  •          Była to zasadnicza teza filozofii Oświecenia.

  •         Jest tylko świat przyrodzony, nie ma zjawisk nadprzyrodzonych, nie ma cudów, nie ma objawienia.

  •        Taki pogląd musiał pociągnąć za sobą opozycyjne stanowisko wobec religii.



    Dla Woltera głównym wrogiem prawdy i postępu był chrystianizm z jego supranaturalistycznym poglądem na świat. A wraz z chrystianizmem cała prawie dotychczasowa metafizyka, bo metafizyka nowożytna, podobnie jak średniowieczna, wyszła z ducha chrześcijaństwa.

  •     Dla Woltera głównym wrogiem prawdy i postępu był chrystianizm z jego supranaturalistycznym poglądem na świat. A wraz z chrystianizmem cała prawie dotychczasowa metafizyka, bo metafizyka nowożytna, podobnie jak średniowieczna, wyszła z ducha chrześcijaństwa.

  •                   Wolter zwalczał:

  • dualistyczną koncepcję świata, która rozszczepia świat na przyrodzony i nadprzyrodzony,

  • dualistyczną koncepcję człowieka, która traktuje go jako istotę wyższą od przyrodzonych, gdyż obok przyrodzonego ciała posiada nadprzyrodzoną duszę,

  • dualistyczną koncepcję życia, która poza celami doczesnymi stawia człowiekowi cele wieczne.

  •                  Koncepcje te uważał za fałszywe i szkodliwe, gdyż tworzą fikcje, dla których ludzie zaniedbują realne życie lub paczą je.



               Umysł, łudzony fikcjami, traci zrozumienie dla wartości życia.

  •                Umysł, łudzony fikcjami, traci zrozumienie dla wartości życia.

  •                Przeciwdziałać spaczonemu pojmowaniu życia i życie na właściwe tory sprowadzić - to było zadanie naturalistycznej koncepcji Oświecenia.

  •                W walce z metafizyką chrześcijańską wyrosły poglądy Woltera:

  • religijne w walce z prawowiernym teizmem,

  • kosmologiczne - z dualizmem Kartezjańskim,

  • etyczne-z doktryną celów transcendentnych.

  •                Zwalczał:

  • teizm, ale nie był ateistą;

  • dualizm, ale nie był materialistą;

  • idealizm etyczny, ale nie był utylitarystą.

  •                Dopiero jego następcy zajęli te skrajne stanowiska.



             Filozofia religii Oświecenia, wyrzekłszy się teizmu, miała przed sobą dwie drogi: ateizm i deizm. Wolter zajął to drugie stanowisko: był typowym deistą.

  •              Filozofia religii Oświecenia, wyrzekłszy się teizmu, miała przed sobą dwie drogi: ateizm i deizm. Wolter zajął to drugie stanowisko: był typowym deistą.

  •              Był przeciwnikiem religii objawionej, ale nie rozumowej. Uważał, że istnienia Boga można dowieść, i czynił to w sposób zbliżony do dowodu kosmologicznego, tylko bardziej antropomorficznie - porównując świat do zegara.

  • „Nie mogę pojąć, by ten zegar mógł istnieć, a nie było zegarmistrza".

  •            Wywodził, że jeśli świat ma sens, to musi istnieć Bóg, który wymierza sprawiedliwość, z tego powodu mówił:

  • „Gdyby Bóg nie istniał, trzeba by Go wynaleźć".

  •            Jednak rozum stwierdza tylko istnienie Boga, ale nic nie orzeka o Jego naturze, wszelkie poszukiwania teologów w tym względzie uważał za beznadziejne.





          W filozofii przyrody zajął umiarkowane stanowisko. Oświecenie wyrzekłszy się dualizmu miało i tu przed sobą dwie drogi: materializm i hilozoizm.

  •           W filozofii przyrody zajął umiarkowane stanowisko. Oświecenie wyrzekłszy się dualizmu miało i tu przed sobą dwie drogi: materializm i hilozoizm.

  •           Wolter zajął to drugie. Wraz z Kartezjuszem odróżniał myśli i materię, natomiast wraz z Locke'iem, wbrew Kartezjuszowi, nie widział trudności w przyjęciu, iż są własnościami jednej substancji.

  •           Skłaniał się więc do hilozoistycznego poglądu, że świadomość, tak samo jak i cielesność, jest powszechną własnością rzeczy, że nie ma rzeczy bezcielesnych, ale też nie ma rzeczy bezdusznych.



          Etyka Woltera, podobnie jak jego metafizyka, usiłowała obejść się bez czynników nadprzyrodzonych, celów działania szukała w świecie doczesnym, w którym żyjemy.

  •           Etyka Woltera, podobnie jak jego metafizyka, usiłowała obejść się bez czynników nadprzyrodzonych, celów działania szukała w świecie doczesnym, w którym żyjemy.

  •           Faktem jest, iż w świecie istnieje zło. Żadne filozofowanie, żadne konstrukcje teologiczne nie zdołają faktu tego obalić.

  • Naprawić istniejące w świecie zło - oto cel działania ludzkiego.



          Nie umiemy rozwiązać zadań metafizyki, ale doskonale rozwiązujemy zadania etyki. Są one niezależne od prawd metafizyki i religii. Każdy wie, co należy uczynić, każdy zna regułę jedną dla wszystkich:

  •           Nie umiemy rozwiązać zadań metafizyki, ale doskonale rozwiązujemy zadania etyki. Są one niezależne od prawd metafizyki i religii. Każdy wie, co należy uczynić, każdy zna regułę jedną dla wszystkich:

  • wieść życie takie, by umierając uważało się je za słuszne, i czynić innym, co chciałoby się, aby oni nam czynili.

  •             Faktem jest, że zło i cierpienie, które jest w świecie, może być zmniejszane. I pewnikiem jest, że sprawiedliwości powinno stać się zadość. Zadaniem naszym jest zmniejszać cierpienie i współdziałać ze sprawiedliwością.



            Wolter był najbardziej typową postacią popularnej filozofii Oświecenia. Jej dwoma zasadniczymi składnikami były: racjonalizm i naturalizm.

  •             Wolter był najbardziej typową postacią popularnej filozofii Oświecenia. Jej dwoma zasadniczymi składnikami były: racjonalizm i naturalizm.

  •              Cechowała go postawa bojowa, skierowana przeciw dualizmowi, uznającemu inny poza przyrodzonym porządek rzeczy.

  •              W filozofii Oświecenia stanowił odłam umiarkowany, unikał skrajnych tez: materializmu, ateizmu, utylitaryzmu, głosił natomiast hilozoistyczną teorię przyrody, deistyczną religię oraz etykę sprawiedliwości i ulgi w cierpieniu.

  •               Najogólniejsze hasła Oświecenia znalazły w poglądach Woltera pełny wyraz, były to: rozum, przyroda i ludzkość.

  •               Wszystkie trzy miały ostrze polemiczne: „rozum" był hasłem skierowanym przeciw objawieniu, „przyroda" - przeciw czynnikom nadprzyrodzonym, „ludzkość", pojmowana jako najwyższy cel etyczny, miała zastąpić cele etyczno-religijne.



             Działalność filozoficzna Woltera została uwieńczona powodzeniem: umiał przeforsować nie tylko idee społeczne, które były jego właściwym celem, ale i idee filozoficzne, w których widział środek do wywalczenia tamtych.

  •              Działalność filozoficzna Woltera została uwieńczona powodzeniem: umiał przeforsować nie tylko idee społeczne, które były jego właściwym celem, ale i idee filozoficzne, w których widział środek do wywalczenia tamtych.

  •             Za jego czasów i przeważnie za jego przyczyną zmieniła się panująca w Europie doktryna:

  •      dualizm ustąpił miejsca naturalizmowi, a aprioryzm - empiryzmowi.

  •              Filozofia angielskiego Oświecenia przez Woltera dostała się do Francji i stała się zjawiskiem światowym.



  • Maurois A., Wolter, Kraków 1996.

  • Orieux J., Wolter, Warszawa 1986.

  • Spink J., Libertynizm francuski od Gassendiego do Voltaire’a, Warszawa 1974.

  • Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 2, Warszawa 2002.

  • Wolter, Pamiętniki, Warszawa 1994.

  • Wolter, Traktat o tolerancji napisany z powodu śmierci Jana Calasa, Warszawa 1988.



Yüklə 445 b.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə