Frunkul, karbunkul frunkul

FRUNKUL, KARBUNKUL

FRUNKUL

• Frunkul- tək tük kisəsinin və yaxın piy vəzisinin kəskin irinli nekrotik iltihabıdır

ETİOLOGİYASİ VƏ PATOGENEZİ

• Törədiciləri- streptokok, stafilokok esas törədici kimi isə qızılı stafilokok sayilir.

• Rastlanmasin görə- kisilərdə və klinika müraciyət 6,6%

• Ən cox boyunda, Beldə, kürəkdə, sarğıda, üzdə rast gəlinir

• Şərait yaradan faktorlar- şəxsi gigiyena, alimentar çatmazlıq, şəkər mübadiləsinin pozulması, bədənin yorgunluğu,dərinin surtunməsi siymalar və s.

KLİNİKASİ VƏ PATOGENEZİ

Infiltrat ocağı:

• Tük ətrafinda dəridə - qizarti, ağrılı qabarcıq

• 24-48 saat sonra follikulun aözi ətrafinda sarı ləkə--irinli suluq

• Proses sönə də bilər, bəzi hallarda 2-ci mərhələyə kecir

Nekrotik irinli közün qopması:

• Tük kisəsi və piy vəzi əriyib irinə çevrilir

• Infiltrat və qizartinin hüdudlari genişləyir

• Infiltrat mərkəzində nazikləşmis dəri altinda sari yaşil kutlə--irin közü görünür

• Dəriyə baxanda: limfa damarlari istiqamətinda qızartı (limfangit), məhəlli limfatik düyünlərin böyüməsi (limfadenit) və ağrilı olmasi görünür.

Üst dodaqda, burunda, yanaqda, qaşüstü nahiyədə frunkul:

• Üz venasi şaxələrində tromboflebitə, bununla əlaqədar olaraq güclü baş ağrilarina, hərarətin yüsəlməsinə (38-40C) səbəb olur

• Ocaq üzərindəki nazik dəri örtüyü nekrozlaşır və irinli möhtəviyyat dəri üzərinə axir və novbəti mərhə baslayir

Çapıqlaşma :

• Irnli ocaq tam boşaldiqdan sonra yerində--dənəvər toxuma ilə örtülü boşluq əmələ gəlir

• Dənəvər toxumada da birləşdirici toxumaya çevrilərək çapıqlaşır

• Dəri isə epitellə örtülur

Müalicə

• KONSERVATİV

• CƏRRAHİ üsulla aparılır

Konservativ üsul:

• Fəsadlasmamış frunkul zamanı tətbiq olunur

• Frunkul üzərinə isidici qoymaq məsləhət deyil

• Bütün infiltrat sahəsi 70 %li etil spirti ilə slinməli

• Irinli kisə isə 5%li yod məhlulla yandirilmali

• Lazerlə şualandirilma və fiziki üsullardan istifadə edilməlir

• Infiltrat ətrafina 2-3 nöqtədən antibiotik-novakain yaxud lidakain məhlulu yeridilməli

• Nekrotik-irinli ocaq təzahür edikdə dəri səthinə salisil turşu tozu səpilir

• Nekrotik toxuma pinsetlə götürülür

• Bosluq yuyulur və ötürücü rezin parçası yeridilir

• Qalıq yara səthi təkrari antiseptik və məlhəmlərlə islənərək aseptik sarğı qoyulur

• Sfətdə olan fəsadlaşmış (limfadenit, limfangit) və ağir yanaşi gedən xəstəlikərdə: antibiotik+iltihabelyhinə+immun preparatlarin təyini+qanin ultrabənövşəyi şualandirilması

• Sfətdə xüsusən üst dodaqda, burun dodaq bucağında-frunkul tromb>>vena şaxələri>>vena cibleri>>meningit ola bilər

• Bu da 80-100 % hallarda ölümlə nəticələnir

• Frunkulu sıxmaq olmaz

• belə xəstələrə: antibiotiklər, iltihabəleyhinə və qanin reologiyasini yaxsilaşdiran dərmanlar(asprin,trental) ,yataqda uzanmak, danişmamaq, sulu qida qəbulu məsləhətdir

Cərrahi üsul

• Absesləşmiş böyük frunkulda kəsik aparilir

• frunkulun təkrarlanmasının qarsisini almaq məqsədi ilə xəstəyə stafilokok anatoksini yeridilməlidir.

FRUNKULYOZ

• Bədənin müxtəlif nahiyələrində və müxtəlif inkişaf səviyyələrində olan coxsaylı frunkul əmələ gəlməsinə -frunkulyoz deyilir

• Hər bir frunkulun mualicəsi ayri ayriliqda ümumi qaydada aparılıri

• Ümumi dəri səthi təmizlənməli antibiotiklər, immun preparatlar(levamizol, T-aktivin, interferon) təyin edilməli, qanı ultrabənövşəyi və lazerlə şualandırılmasi aparilmalidir

KARBUNKUL

• Bir neçə tük kisəsinin və piy vəzisinin kəskin irinli-nekrotik iltihabidir

• Bəzən 8-10 frunkul birləsməsindən yaranir

Etiologiyasi və patogenezi

• Tödrədici: stafilokok ,streptokok

• Rast gəlinir: ən cox 40-45 yasda, şexsi gigiyenaya əməl olunmadıqda, alimentar pozuntu, və şəkərli diabet zamani

• Yayılması: boyun arxası,ənsə, kürək, bel, sifət, dodaqlarda və sarğıda

• 7-10 gün ərzində kabunkulun mərkəzində irinlik əmələ gəlirvə partlayir

• Irin xaric olduqdan sonra əlamətlər sönür

Patoloji anatomiyası

• Frunkuldan fərqli olaraq irinli iltihab 5-10 tük kisəsində və piy vəzində eyni zamanda baslanır

• Araliq toxumalarda məhv olaraq böyük nekroz ocaq yaranır, dərialti toxumalara kimi yayilir

• Karbunkulun ətrafinda limfa və vena damarları tromblaşır, limfa düyünləri iltihaba qoşulur

Klinikasi

• 2 mərhələlidir:

• 1-infiltrat

• 2-irinli parçalanma

• Şikayətlər: iltihab nahiyyəsində ağri, hərarətin yuksəlməsi, titrəmədən, zəifləmədən, əzginlikdən, istahsizlıdan , başağrilarindan

• Infeksiyalaşmış dəri: müxtəlif ölçüdə qırmızı, bərk ağrılı, tədricən dəri göyümtül rəngə çalır

• Hərarət 39C əqədər yuksəlir

• Şişkinlik surətlə böyüyür və 2-3 gündən sonra mərkəzdə irinlik görunur və yırtılır

• Kabunkulun dibi xəlbir deşiklərini xatırladır

• Bu dövrdə agri, qızarrti, ödem azalır və sağalma gedir

• Dəyişikliklər təxminən 1 ay davam edir

• Bəzən limfadenit, limfangit, tromboflebitlə fəsadlaşır

• Nekroz toxumalar xaric olduqdan sonra infiltratin mərkəzində dibi sar-yaşıl nekrozla örtülü irin boşluğu görünür

Müalicəsi

• Yerli

• Ümumi

Yerli müalicə

• Başlanğıc mərhələdə konsertvativ tedbirlər gorulur

• Əsas müalicə cərrahi yoldur

• Agrısizlaşdırma+ xaçvari yaxud H-vari kəsik aparilir, nekrozlaşmış toxuma çıxarılır

• Açılmış yara 3% li hidrogrn peroksidlə yuyulur

• Yara antiseptiklərlə, fermenlər və antibiotiklərlə isladılmmış tənzif parça yeridilir

Ümumi müalicə

• Qanda şəkərin səviyyəsin aşağı salmaq

• Antibiotiklər

• Intoksikasiyaəleyhinə dərmanlar

• Qan əvəzedicilər

• Immun sistemini tənzimləyən dərmanlar

• Qanin ultrabənövşəyi və lazer süalandırılması

• Stafilokok əleyhinə qamma-qlobulin və s.