239
aşkar etməyə imkan verir.
Funksional təhlil planlaşdırma, təşkil etmə, moti-
vasiya, nəzarət, tənzimləmə, koordinasiya kimi funksiyaların yerinə yetiril-
məsi effektivliyinin qiymətləndirilməsinə yardım edir.
Müqayisəli təhlil ox-
şar vergi vəzifələrini yerinə yetirən müxtəlif təşkilatların ümumi cəhətləri,
xarakterik xüsusiyyətləri və effektivliyini müəyyən etməyə yardım edir.
Si-
tuasiyalı təhlil təşkilatın fəaliyyət nəticələrinə təsir göstərən konkret situasi-
yaların, dəyişən şəraitin və idarəçilik texnologiyalarının öyrənilməsi və düz-
gün dərk edilməsi imkanını verir.
Psixoqrafik təhlil sosial-mədəni mühit,
mədəni dəyərlər sistemi, həyat tərzi, ənənələr, vergi siyasəti obyektinin ana-
dangəlmə mədəni keyfiyyətləri ilə şərtlənən motivlər və üstünlüklərin öyrə-
nilməsinə yardım edir.
Hüquq düşüncəsində ifadə olunmasından yaxud dövlət hakimiyyəti aktı
olan və hüquqi qüvvəyə malik qanunda möhkəmləndirilməsindən asılı ol-
mayraq,
vergi mədəniyyəti, Azərbaycan cəmiyyəti və dövlətinin rifahı nami-
nə insanların həmrəyliyinə və əməkdaşlığına yardım edən
vətəndaş mədə-
niyyətinin ayrılmaz hissəsi olmalıdır. Azərbaycan cəmiyyətində vətənpər-
vərliyin, sosial məsuliyyət mədəniyyətinin, düzgünlüyün, xoş məramın,
həmçinin Vətən qarşısında borc hissinin, peşəkarlığın, əmək mədəniyyəti-
nin, şəxsiyyətə qarşı səbr və hörmətin gələcək inkişafı Azərbaycanda vətən-
daş, o cümlədən, vergi mədəniyyətinin səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün
yeni imkanlar açmaq imkanını verəcəkdir.
240
PLATONUN ARİSTOTELƏ VƏSİYYƏTNAMƏSİ
Bizi ümumbəşəri dəyərlər və mənəviyyatın aprior prinsipləri üzərində qu-
rulmuş humanist fəlsəfəyə öyrədən qədim dövr insanlarının müdrikliyinə qo-
şulmaq nöqteyi-nəzərindən Platonun Aristotelə vəsiyyətnaməsi mühüm əhə-
miyyət kəsb edir. Burada şüurlu, ləyaqətli həyat mədəniyyətinə dair aşağı-
dakı faydalı məsləhətlər verilir:
Daim öyrən, bilik əldə etməklə məşğul ol. Əvvəlcə məqsədini müəy-
yən et, sonra onun əldə edilməsi üçün elmi seç.
Alimin dəyərini onun əsərlərinin praktik faydası, onun alicənablığı və
xeyirxahlığı ilə müəyyən et.
Allahdan yalnız faydalı və əbədi nemətləri istəmək lazımdır.
Həmişə sayıq ol, çünki şər insanların hiylə və kələyinin sərhədləri
yoxdur.
Mümkün olmayan şeylər haqqında xəyala qapılma.
Bil, ilahi cəza qisas deyil, tərbiyə məqsədi daşıyır.
Ləyaqətsiz
həyat sürmə ki, o, ləyaqətsiz ölümlə başa çatmasın.
Xeyirxahlığa həsr olunmayan həyatı faydasız hesab et.
Sənin günahın üzündən hansısa bir bəlanın baş verib-vermədiyinin və
hansı xeyirxah işi görə biləcəyinin üzərində düşünmədən yuxuya getmə. Xa-
tırla, öz səhlənkarlığın səbəbindən sən nədə şansını əldən qaçırmısan.
Həqiqətdə sən nəsən və ölümündən sonra nə olacağı barədə düşün.
Heç kəsi qınama, nəzərə al ki, dünya daim dəyişir.
Öz həyatı, öz gələcəyi barədə düşünməyən bədbəxtdir.
Sənin şəxsi xidmətlərinlə əlaqədar olmayan işlə qürurlanma.
Yaxşılığa ehtiyacı olanların xahişini gözləmə, özün onlara kömək əlini
uzat.
Başını itirərək dünyanın ləzzətlərinə sevinən və onun bəlalarından ka-
rıxaraq dərd çəkən kəsi müdrik hesab etmə.
Ölümü həmişə yadda saxla və “yaxşı dünyaya” gedənlərin ölümündən
ibrət dərsi al.
Əgər insanların rəzaləti haqqında bilmək istəsən, onların söylədiyi lü-
zumsuz sözlərin çoxluğuna, onların məsuliyyət daşımadıqları şeylər haqqın-
da şayiələr yaymaqlarına diqqət yetir. Bil, başqalarına münasıbətdə pis niy-
yətli olan
anadangəlmə bədbəxtdir, çünki şər qüvvələr əzəldən
onun ideyala-
rı və əqidələrində yaşayır.
Əvvəl yaxşıca düşün, sonra danış, yaxşıca ölç-biç, sonra həyata keçir,
çünki şərait dəyişilə bilər.