15
ti, xüsusiyyətləri, inkişaf qanunları, texnologiyaları və yeni imkanlarının
düzgün dərk edilməsinə yardım edir. O, şəxsiyyət, ailə, şəxsiyyətlərarası və
beynəlxalq münasibətlərdən tutmuş cəmiyyət, dövlət mədəniyyəti, siyasi və
idarəetmə mədəniyyətinədək müxtəlif məqsədləri işləyib hazırlamağa qadir-
dir. Bunun sayəsində kulturologiyanın fundamental nailiyyətlərinin öyrənil-
məsi və şüurlu, yaradıcı istifadəsi insan təbiətinin, insan cəmiyyətinin inki-
şaf qanunlarının, insanların xarakterləri və davranışının, gələcəyin proqnoz-
laşdırılması və insanın xoşbəxtliyi üçün yeni imkanların açılmasını daha
yaxşı dərk etməyə yardım edir. Bunun sayəsində təhsil və maarif sistemi va-
sitəsilə müasir kulturologiya elminin nailiyyətlərinin yayılması obtektiv tə-
ləbata çevrilir. Bu tələbatın təmin edilməsi bəşəriyyətin müxtəlif həyat
sferalarının mahiyyəti, xüsusiyyətləri, tarixi və nailiyyətləri haqqında Azər-
baycan cəmiyyətinin biliklərinin inkişafına, insanın tərəqqi qanunları və
texnologiyalarının düzgün dərkinə, mütəxəssislər, vətəndaşlar, siyasətçilər
və idarəçilərin inkişafı üçün lazım olan faktlar, hadisələr və insanların elmi
əsaslanmış qiymətləndirilməsinə, yeni imkanları görmə və təhlükəsiz gələ-
cəyin qurulmasına yardım edəcəkdir.
Milli kulturologiyanın innovativ inkişaf konsepsiyasını işləyib hazırlayan
zaman, biz, ilk öncə Lesli Alvin Uayt, Abraham Harold Maslou, Osvald
Şpenqler, Arnold Toynbi, Dmitri Lixaçov, Alfred Adler və başqaları kimi
tanınmış kulturoloqların nəzəriyyələri və elmi işləmələrinə əsaslanmışıq.
Baza ideyası qismində əsasən kulturologiyanın banisi, görkəmli Amerika
alim-antropotoloqu Lesli Uaytın (1900-1975) qanunu istifadə olunmuşdur
ki, bu qanuna əsasən “insanın davranışı onun mədəniyyətinin dəyişməsi ilə
dəyişir”.
1
Bununla yanaşı görkəmli Amerika psixoloqu, transpersonal psixo-
logiyanın banisi Abraham Maslounun (1908-1970) “mədəniyyət və insan”
konsepsiyası tərəfimizdən öyrənilmişdir. A. Maslou mədəniyyətin təkmil-
ləşdirilməsi ölçüsü qismində onun insanın tələbatlarını təmin etmək və şəx-
siyyətin potensial qabiliyyətlərinin sosial reallaşdırılması
üçün əlverişli şəra-
itin yaradılması xüsusiyyətini müəyyən etmişdir. Maslou tərəfindən işlənib
hazırlanmış “ideal cəmiyyət” modeli insanın harmoniyası, təhlükəsizlik
prinsipləri, mədəniyyətin sosial institutlarının humanistcəsinə yenidən qu-
rulması və insanların şüurunun dəyişdirilməsi yolu ilə qabiliyyətlərin və
özünü reallaşdırmanın maksimal imkanlarının inkişaf prinsipləri əsasında
1
Uayt tərəfindən yeni dünyanın – insanın ekstrasomatik (üstbioloji) sistemi kimi,
mədəniyyət dünyasının aşkar edilməsi onu belə bir əqidəyə gətirdi ki, “vaxt gələcək, elm
üçün əhəmiyyətinə görə bu mədəniyyət kəşfi eynilə Kopernikin heliosentrik nəzəriyyəsi və
Yer üzərində bütün həyat formalarının hüceyrə əsasının kəşfi kimi yüksək qiy-
mətləndiriləcəkdir”.